Dagblaðið - 26.02.1979, Blaðsíða 4

4
r
DAGBLADIÐ. MÁNUDAGUR 26. FEBRÚAR1979.
NATTHRAFNAR RIKIS-
ÚTVARPSINS
Norðlingur 7316—2645 skrifar:
Málefni Ríkisútvarpsins hafa verið
mjög í brennidepli að undanförnu og
kemur þar margt til, svo sem hlustun-
arkönnun sú sem fyrirtæki eitt á sviði
tölfraeði var látið vinna aö beiðni Út-
varpsráðs, sem sér tíl mikillar skelf-
ingar komst þó að því að könnunin
sýndi næsta Iítinn áhuga landsmanna
á stofnuninni. Menn vöknuðu upp
við vondan draum. Eitthvað varð að
gera. Útvarpsráð varð allt í einu að
fara að ræða ýmis nýmæli í starfsemi
stofnunarinnar, sem hingað til höfðu
aðeins verið reifuð í sölum Alþingis, í
umræðum um hin árvissu frumvörp
sem flutt eru af ungum þingmönnum
og fjalla um heimild til frjáls útvarps-
rekstrar á fslandi með ýmsum til-
brigðum. Nú var allt í einu farið að
ræða á fundum Útvarpsráðs um hluti
eins og stereoútvarp, landshluta-
stöðvar og ras tvö. Eftir fyrrnefnda
hlustendakönnun var meira að segja
farið að ræða í fúlustu alvöru tillögur
tveggja ungra Reykvíkinga um nokk-
uð frjálslegt næturútvarp byggt á
auglýsingatekjum, meira að segja er
greinarhöfundi ekki kunnugt um það
að fyrrnefnd ungmenni séu á nokk-
um hátt tengd þeim fjölskyldum er
húsum ráða hjá „Útvarpi Reykja-
vík". Landshlutaútvarp hefur að
sönnu alllengi borið á góma hjá Út-
varpráði og með reglulegu millibili
hefui það gefið út viljayfirlýsingar
um það mál. Var loks ákveðið að
hefjast handa með það mál og hefja
rekstur stúdiós á Akureyri í tilrauna-
skyni og var gerður árssamningur um
leigu á nokkuð hentugu húsnæði til
þessarar starfsemi. Var ráð fyrir því
gert að þetta stúdíó hæfi starfsemi
sína hinn 1. desember siðastliðinn og
biðu heimamenn að vonum spenntir
eftir þvi að fá loksins að heyra í út-
varpi efni sem ekki væri framleitt
fyrir sunnan samkvæmt sunnlensku
flokkskvótakerfi.
En skyndilega kom babb í bátinn.
Sennilega hefur útvarpsfjölskyldun-
um þótt einokun sinni stefnt í hættu
með þessu norölenska brðlti. Senni-
legt er að þær hafi getað gert banda-
lag við hina pólitisku skömmtunar-
stjóra (Útvarpsráð). Allavega var í
skyndi grafin upp ein af hinum ótelj-
andi huldunefndum ríkisbáknsins,
svokölluð Húsaleigunefnd, og hún
látin synja Ríkisútvarpinu um heim-
ild til þess að leigja húsnæðið á Akur-
eyri en leigusamningurinn hljóðaði
upp áeina milljóna króna.
Skín þú
Silfurtúngl
Nú hefur landslýður lengi vitað að
Ríkisútvarpið er staurblankt, það er
nóg að hlusta á hásemmdar hótanirn-
ar um „kostnaðarsamar innheimtu-
aðgerðir", séu afnotagjöldin ekki
greidd skilvíslega, sem ársfjórðungs-
lega eru lesnar í hádegistilkynninga-
tíma útvarpsins undir flokknum
,,Frá hinu opinbera", til að komast
að raun um það. Það er heldur ekkert
að furða ef það þarf að sitja uppi
með svosem eitt Silfurtúngl að verð-
mæti 42 milljónir króna á ári, eða
snara út svosem milljarði á ári í nýju
höllina. Svo þarf auðvitað að kosta
fréttamenn sjónvarpsins öðru hverju
til Kaupmannahafnardvalar, því ekki
má mörlandinn verða af nýjustu
fréttunum af uppfinningum Dana á
sviði nýtingar sólarorku eða verkfalli
þarlendra vörubifreiðastjóra. Því
miður hefur bara láðst að bæta svo
dreifikerfið um landið að allir njóti
skinsins af silfurtúnglum þeirra
þarna syðra svo vel sé.
En víkjum aftur að stúdíóinu á
Akureyri. Sámkvæmt framansögðu
má það ljóst vera að erfitt kann að
reynast að fá fjármagnsheimild fyrir
leigunni, en einhvern veginn hlýtur
þó að vera hægt að fjármagna fyrir-
tækið. Hér skal lauslega bent á einn
möguleika til að snúa á Húsaleigu-
nefnd. Fá mætti Hrafn Gunnlaugs-
son norður til að stjórna upptöku
sjónvarpsleikrits, eða jafnvel bara
semja það, leikrits er hefði fyrir leik-
mynd Eyjafjörðinn upplýstan glamp-
andi silfurtúnglum í skini blóðrauðra
sólarlaga. En gæta þarf þess að kann-
að verði fyrirfram hvort hægt verði
að pranga verkinu inn á skandihava,
og að greiðslan færi fram í beinhörð-
um peningum og ekki Lúðvíksbökk-
um. Hrafn yrði auðvitað að hafahér
aðstöðu og mætti nýta til þess hús-
næði fyrirhugaðs stúdíós og fengi þá
útvarpið að njóta góðs af í leiðinni.
Svo vel vill til að Akureyringar eiga
sér hauk í horni þar sem er varafor-
maður Útvarpsráð og þingmaður
Norðurlands eystra, Árni Gunnars-
son. Er leitun á þingmanni sem jafn-
skelegglega hefur gengið fram í bar-
áttunni fyrir ýmsum velferðarmálum
kjördæmisins. Afsannaði hann ræki-
lega þær lævíslegu fullyrðingar and-
stæðinga sinna um það að aðkomu-
maður gæti aldrei unnið að hags-
munamálum kjördæmisins svo vel sé.
Sem dæmi um mikilvægt framlag
hans í þágu íbúa kjördæmisins er til-
laga sú sem hann bar nú nýverið fram
í Útvarpsráði ásamt formanni þess,
Ólafi Einarssyni, um stofnun
„Næturútvarps Reykjavík", sem
Rikisútvarpið, Skúlagötu 4.
DB-mynd Sv. Þorm.
óneitanlega hefur þann kost framyfir
staðbundið útvarp eða stúdíó á Akur-
eyri að ekki þarf að fá samþykki
neinnar Húsaleigunefndar, hvað þá
heldur að efna til samskota meðal
starfsmanna til að geta greitt húsa-
leiguna. Akureyringar kunna Árna
beztu þakkir fyrir það að fá að baða
sig í skini hins nýja sunnlenska Silfur-
túngls sem innan tíðar mun lýsa upp
náttmyrkrið.
Enn um Nesco og neytendasamtökín:
Vona að neytenda-
samtökin vinni ekkí
fleiri slíka „sigra"

í Dbl. hinn 10. jan. sl. birtist frétt á
baksíðu um dóm bæjarþings Reykja-
víkur í máli Nesco hf. gegn Neyt-
endasamtökunum. Frétt þessi varð
tilefni svargreinar frá Benedikt Ólafs-
syni héraðsdómslögmanni þar sem
hann vekur m.a. athygli á þeirri stað-
reynd að í frétt blaðsins var ekki getið
þýðingarmikilla efnisatriða úr for-
sendum dómsins og það atriða sem
verulegu máli skipta við mat á niður-
stöðu málsins. Svargrein lögmanns-
ins birtis í Dbl. 31. jan. sl. ásamt at-
hugasemd blaðamanns. Þessi athuga-
semd er mér tilefni til eftirfarandi
hugleiðinga:
Blaðamaðurinn (GAJ) kveðst hafa
samið frétt Dbl. frá 10. jan. með
hliðsjón af forsendum og dómsorði
og eingöngu fjallað um aðalatriði
málsins. Ég hygg að lögfræðingar séu
almennt sammála um að skýring og
túlkun dóma sé i flestum tilvikum
mjög vandasöm og óhlutdræg frá-
sögn af niðurstöðum dómsmála vart
á f æri annarra en sérfræðinga. Frétt
Dbl. frá 10. jan. er ótvíræð staðfest-
ing á þessum skoðunum þar sem
blaðamaðurinn sleppir í frásögn sinni
ýmsum veigamiklum atriðum úr for-
sendum dómsins, atriðum sem nauð-
synlegt er að hafa í huga við óhlut-
drægt mat á niðurstöðum málsins, og
af einhverjum ástæðum eru þetta
einkum atriði sem skipta stefnanda,
þ.e. Nesco hf., verulegu máli. í því
sambandi vek ég einkum athygli á
eftirfarandi:
1. í forsendum dómsins er staðfest
að Grundig sjónvarpstæki fékk
hæstu einkunn í könnun þýzku
neytendasamtakanna ásamt tæk-
inu ITT Scaub Lorenz Digitimer
Ideal Color 1789. Dómarinn
álítur með hliðsjón af þessari
staðreynd að fullyrðing Nesco
hf., þess efnis að Grundig tækið
hafi orðið nr. 1 í neytendakönn-
uninni, sé röng. Þessi röksemda-
færsla dómarans er einkar at-
hyglisverð þar sem hún virðist
stangast á við almenna málvenju,
þ.e. að fleiri en einn aðili geti orð-
ið í fyrsta sæti, hvort sem það er í
könnun, keppni eða öðru. Meö
þessu er ég ekki að segja að dóm-
arinn hafi komizt að rangri niður-
stöðu heldur hitt að niðurstaðan
orkar tvímælis og til að lesendur
Dbl. geti myndað sér málefnalega
skoðun verða þeir að hafa nauð-
synlegar forsendur til þess. Ella er
hætta á misskilningi sem auðveld-
lega getur orðið öðrum eða.
báðum málsaðilum til tjóns.
2. í forsendum dómsins er á það
lögð áherzla að i auglýsingu
Nesco hf., sem varð hvati um-
ræddra málaferla Nesco hf. og
Neytendasamtakanna, hafi ekki
verið tekið fram að einungis hafi
verið prófað eitt tæki frá Grundig
verksmiðjunum. Dómarinn álítur
að af þessari astæðu m.a. hafi
verið farið frjálslega með stað-
reyndir og dregnar skakkar álykt-
anir af gefnum forsendum. Þessi
röksemdafærzla vekur þá spurn-
ingu hvaða þýðingu það hafi að
aðeins var prófað eitt tæki. Dóm-
arinn virðist óneitanlega þeirrar
skoðunar að þetta skipti megin-
máli. Skv. því nota Grundig verk-
smiðjurnar ekki sama grundvall-
arverkið í helztu framleiðsluteg-
undir sínar og bygging og eigin-
leikar tækjanna fara eftir því t.d.
hvort um stór eða lítil tæki er að
ræða, hvort tækið er ætlað til
notkunar á borði eða er t.a.m.
framleitt í skáp. Þessar skoðanir
stangast þó að mínu áliti á við
upplýsingar sjónvarpsframleið-
enda og seljenda og það furðu-
lega er að í forsendum dómsins er
ekkert fjallað nánar um þetta
atriði.
3. í fórsendum dómsins kemur
fram að astæðan fyrir ómerkingu
tiltekinna ummæla í fréttatil-
kynningu Neytendasamtakanna
er sú að Grundig tækinu sé í aug-
lýsingu Nesco hf. ekki gert svo
hátt undir höfði að blekking megi
teljast þar sem tækið hafi einmitt
hlotið plúsa fyrir þá þætti sem
vógu þyngst í þýzku neytenda-
könnuninni, t.d. myndgæði.
Blaðamaðurinn virðist ekki álíta
að þessar forsendur séu eitt af
„aðalatriðum málsins" þar sem
hann víkur ekki að þeim í frétt
sinni en álítur sig þó að eigin sögn
hafa fjallað um aðalatriðin. Þessi
Dómur fallinn ímáli Nesco h.f. gegn Neytendasamtökunum:
„Fréttatilkynning Neytenda-
samtakanna í meginatriðum
»»
sonn
tallinn cr dómur i máli Nesco hf.
gcgn Ncytcndasamtokunum. Garðar
(iistason. scuur boTgardíimari. kvaÖ
uppdommn.
Forsaga þcssa máls var á þa leið. að
auglýsing birtist i bloðunum frá Nesco
hf haustið 1977. þar scm Cirundig
sjónvarpstæki er auglýst. Vitnað cr i
yíiTgrinsmikla könnun limaritsins
Tcst. sem gefið er út af vesturþýzku
neytcndasamtökunum. 1 auglýsing
unni sagöi aö i þessari könnun hafi 36
tzekniatriði verið skoðuð og einkunnir
gcfnar itveir plúsar mcst og tvcir min
usar minnsl). Seu plúsarnir lagðir
saman og minusar dregnir frá fái
— segir í niðurstöðum dómsins
Grundigfleststig.
Næsta skref þessa máls var að í
bloðunum 20. okl. 1977 binist lil-
kynning frá Neytendasamtökunum
þar sem varað er við þessari auglýs
ingu og sagt aö þar sé farið mjög frjáls
lega með staðreyndir og dregnar
skakkar ályktanir aí gefnum forsend-
um. Auglýsandinn beiti þeirri lævisu
brellu að leggja saman plúsa og draga
siöan mínusana frá. Þetta sé mjög vill
andi þar sem lækiö geti fengið plús
fyrir mjög lililvæg atriöi, en aftur á
móti mínus fyrir mikilvægari atriði.
Þetta varð til þess að Nesco hf. för í
mál viö Neytendasamtðkin og getði
kröfu um. aö tilkynning Ncytenda-
samtakanna yröi dæmd dauð og
ömerk. Varakrafan laul að tveimur
sctningum í tilkynningunni a.v. þar
sem segir að i auglýsingunni se farið
mjög frjálslega með staðreyndir og
h.v. þarsem talaðerumaðauglýsand
innbciti lævisribrellu.
Niðurstaða dómsins var á þá leiö að
aöalkrafa stefnanda var ekki tekin ti!
greina þar sem fréttatilkynning Neyt-
endasamtakanna sé i meginatriðum
sönn. Hins vegar segir I niðurstöðu
dómsins, að stefndu hafi ekki sýnt
fram á. að stefnandi hafi beitt „lævisri
brellu" og beri því að ömerkja þá setn-
ingu. Um fyrri sctninguna segir. að
svo mikill sannleikur felist i henni að
krafa stefnanda um ömerkingu veröi
ekki tekin tilgreina.
Þá hafði stcfnandi gert krofu um
birtingarkostnað en hún var ekkt tekin
til greina en stefndu. Neylendasam
tökin, greiði stefnanda. Nesco hf., kr.
90.000 i málskostnað.
Jón Magnússon. lögfræðingur
Neytendasamtakanna. sagði i samlali
við DB að hann væri ánægöur með
þessar niðurstoður. Auðvitað væri
alltaf skemmtilegast aö vinna mál
100% en hann teldi að Neytendasam-
tökin mættu vel við una. .GAJ
vinnubrögð eru að mínu mati
einkar athyglisverð og ekki til
eftirbreytni.
í frétt Dbl. hinn 10. jan. sl. leitar
blaðamaðurinn eingöngu álits lög-
manns annars málsaðila, þ.e. lög-
manns Neytendasamtakanna, á
niðurstöðum málsins.' Þessi vinnu-
brögð afsakar blaðamaðurinn hinn
31. jan. með því að þar sem ljóst hafi
verið að Neytendasamtökin hafi unn-
ið málið hafi verið eðlilegt að hafa-
eingöngu samband við lögmann
þeirra. í sjálfu sér get ég ekki fallizt á
það að jafnvel þótt Neytendasam-
tökin hefðu unnið málið hafi þessi
vinnubrögð verið réttlætanleg enda
samræmast þau ekki að mínu áliti
góðri blaðamennsku. Hitt er svo ann-
að mál, og e.t.v. umdeilanlegt, hvort
Neytendasamtökin hafi unnið sigur í
málinu. Dómsniðurstaðan var sú að
tiltekin ummæli í fréttatilkynningu
Neytendasamtakanan voru dæmd
dauð og ómerk og Neytendasam-
tökunum gert að greiða Nesco hf. kr.
90.000 í málskostnað. Ég vona per-
sónulega að Neytendasamtökin vinni
ekki í framtiðinni fleiri slíka ,,sigra".
Eins og kunnugt er hafa íslenzku
neytendasamtökin látið að mestu af-
skiptalaust sífellt skrum og hæpnar
fullyrðingar sem birzt hafa i fjölmiðl-
um hér á landi í formi auglýsinga.
Ljóst er að flestar þessara auglýsinga
fara í bága við brýna hagsmuni neyt-
enda. Auglýsing Nesco hf., sem á sín-
um tíma varð tilefni sérstakrar frétta-
tilkynningar frá Neytendasamtökun-
um, var að mínu mati óvenju mál-
efnaleg og á engan hátt villandi gagn-
vart neytendum. Hitt er annað mál
að auglýsingin var á mörkum þess að
vera samanburðarauglýsing og sem
slík gat hún brotið í bága við laga-
sjónarmið sem mæla fyrir um sam-
keppni atvinnurekenda innbyrðis en
þau sjónarmið eru fyrst og fremst til
verndar einum atvinnurekenda gagn-
vart öðrum. Ég undrast því stórlega
að þegar Neýtendasamtökin láta loks
frá sér heyra varðandi auglýsingar
skuli það vera vegna hagsmuna at-
vinnurekenda en ekki neytenda.
Virðingarfyllst,
Reykjavík, 5. febrúar 1979
Þórður Gunnarsson hdl.
Er danska skyldunámsgrein
í íslenzkum skólum?
I'.lín Rögnvaldsdóttir skrifar:
Nýlega hafa birst í blöðum frá-
sagnir af því að taka eigi upp dönsku-
kennslu í sjónvarpi og að Danir muni
að mestu leyti borga brúsann. Á því
sem haft var eftir Birgi Thorlacius
ráðuneytisstjóra í menntamálaráðu-
neytinu mátti skilja að danska væri
einagreinin af Norðurlandamálunum
sem til greina kæmi að kenna í ís-
lenzkumskólum.
Þessar yfirlýsingar vekja spurning-
ar um það hvort um sé að ræða
raunverulegt val á Norðurlanda-
málum eins og gert er ráð fyrir í þeim
reglugerðum sem íslenzkir grunnskól-
ar starfa eftir. Það væri æskilegt að
ráðuneytisstjórinn upplýsti hvernig
þessu vali sé háttað og hvernig búið
sé að norsku- og sænskukennslu fyrir
grunnskólanemendur.
Hefur einhvers staðar verið boðið
upp á slika kennslu i grunnskólum
fyrir heila bekki eða er aðeins um að
ræða kennslu fyrir faa útvalda sem
þegar eru altalandi á sænsku eða
norsku? Er um að ræða einhverja
opinbera fyrirgreiðslu hvað snertir
bækur og kennslugögn fyrir önnur
Norðurlandamál en dönsku?
Nú er staðreynd að bæði í Svíþjóð
og Noregi eru fjölmennir þjóðernis-
minnihlutar sem standa svipað gagn-
vart þessum tungumálum og íslend-
ingar gagnvart dönskunni þegar þeir
byrja. Hefur það verið kannað hvort
þarna sé ekki einmitt tilvaii.i náms-
efni til að vinna upp og staðfæra fyrir
Islendinga?
Ljóst er að danska er nær allsráð-
andi sem Norðurlandamál í íslenzk-
um skólum. Auðvitað er góðra gjalda
vert að efla kunnáttu í þessu tungu-
máli. Það sem undirrituð óttast þó er
að nú eigi að fá dönskunni enn veg-
legri sess í íslenzku skólakerfi og þá
verið jafnframt engar tilraunir gerðar
til að brydda upp á sænsku- og
norskukennslu. í viðtalinu við BT var
því slegið stórt upp að Danir myndu
bera mestan kostnað af sjónvarps-
þáttunum. Mér var alls ekki ljóst
hvort það hefði einhvei ...irif á hvort
heppilegra væri fyrir okkur að kenna
dönsku en önnur Norðurlandamál.
Gaman væri ef ráðuneytisstjórinn
vildi gera grein fyrir því.