Dagblaðið - 26.02.1979, Qupperneq 4

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 26. FEBRÚAR 1979.
..... '
4
NATTHRAFNAR RIKIS-
UTVARPSINS
Norðlingur 7316—2645 skrifar:
Málefni Ríkisútvarpsins hafa verið
mjög í brennidepli að undanförnu og
kemur þar margt til, svo sem hlustun-
arkönnun sú sem fyrirtæki eitt á sviði
tölfræði var látið vinna að beiðni Út-
varpsráðs, sem sér til mikillar skelf-
ingar komst þó aö því að könnunin
sýndi næsta litinn áhuga landsmanna
á stofnuninni. Menn vöknuðu upp
við vondan draum. Eitthvað varð að
gera. Útvarpsráð varð allt í einu að
fara að ræða ýmis nýmæli i starfsemi
stofnunarinnar, sem hingað til höfðu
aðeins verið reifuð í sölum Alþingis, í
umræðum um hin árvissu frumvörp
sem flutt eru af ungum þingmönnum
og fjalla um heimild til frjáls útvarps-
rekstrar á íslandi með ýmsum til-
brigðum. Nú var allt í einu fariö að
ræða á fundum Útvarpsráðs um hluti
eins og stereoútvarp, landshluta-
stöðvar og rás tvö. Eftir fyrrnefnda
hlustendakönnun var meira að segja
farið að ræða í fúlustu alvöru tillögur
tveggja ungra Reykvíkinga um nokk-
uð frjálslegt næturútvarp byggt á
auglýsingatekjum, meira að segja er
greinarhöfundi ekki kunnugt um það
að fyrrnefnd ungmenni séu á nokk-
urn hátt tengd þeim fjölskyldum er
húsum ráða hjá „Útvarpi Reykja-
vík”. Landshlutaútvarp hefur að
sönnu alllengi borið á góma hjá Út-
varps áði og með reglulegu millibili
hefui það gefið út viljayfirlýsingar
um það mál. Var loks ákveðið að
hefjast handa með það mál og hefja
rekstur stúdíós á Akureyri í tilrauna-
skyni og var gerður árssamningur um
leigu á nokkuð hentugu húsnæði til
þessarar starfsemi. Var ráð fyrir því
gert að þetta stúdíó hæfi starfsemi
sína hinn 1. desember síðastliðinn og
biðu heimamenn að vonum spenntir
eftir því að fá loksins að heyra í út-
varpi efni sem ekki væri framleitt
fyrir sunnan samkvæmt sunnlensku
flokkskvótakerfi.
En skyndilega kom babb í bátinn.
Sennilega hefur útvarpsfjölskyldun-
um þótt einokun sinni stefnt í hættu
með þessu norðlenska brölti. Senni-
legt er að þær hafi getað gert banda-
lag við hina pólitísku skömmtunar-
stjóra (Útvarpsráð). Allavega var í
skyndi grafin upp ein af hinum ótelj-
andi huldunefndum ríkisbáknsins,
svokölluð Húsaleigunefnd, og hún
látin synja Ríkisútvarpinu um heim-
ild til þess að leigja húsnæðið á Akur-
eyri en leigusamningurinn hljóðaði
upp á eina milljóna króna.
Skín þú
Silfurtúngl
Nú hefur landslýður lengi vitað að
Ríkisútvarpið er staurblankt, það er
nóg að hlusta á hásemmdar hótanirn-
ar um „kostnaðarsamar innheimtu-
aðgerðir”, séu afnotagjöldin ekki
greidd skilvislega, sem ársfjórðungs-
lega eru lesnar í hádegistilkynninga-
tíma útvarpsins undir flokknum
,,Frá hinu opinbera”, til að komast
aðraunumþað. Þaðerheldurekkert
að furða ef það þarf að sitja uppi
með svosem eitt Silfurtúngl að verð-
mæti 42 milljónir króna á ári, eða
snara út svosem milljarði á ári i nýju
höllina. Svo þarf auðvitað að kosta
fréttamenn sjónvarpsins öðru hverju
til Kaupmannahafnardvalar, því ekki
má mörlandinn verða af nýjustu
fréttunum af uppfinningum Dana á
sviði nýtingar sólarorku eða verkfalli
þarlendra vörubifreiðastjóra. Því
miður hefur bara láðst að bæta svo
dreifikerfið um landið að allir njóti
skinsins af silfurtúnglum þeirra
þarna syðra svo vel sé.
En víkjum aftur að stúdíóinu á
Akureyri. Samkvæmt framansögðu
má það ljóst vera að erfitt kann að
reynast að fá fjármagnsheimild fyrir
leigunni, en einhvern veginn hlýtur
þó að vera hægt að fjármagna fyrir-
tækið. Hér skal lauslega bent á einn
möguleika til að snúa á Húsaleigu-
nefnd. Fá mætti Hrafn Gunnlaugs-
son norður til að stjórna upptöku
sjónvarpsleikrits, eða jafnvel bara
semja það, leikrits er hefði fyrir leik-
mynd Eyjafjörðinn upplýstan glamp-
andi silfurtúnglum í skini blóðrauðra
sólarlaga. En gæta þarf þess að kann-
að verði fyrirfram hvort hægt verði
að pranga verkinu inn á skandinava,
og að greiðslan færi fram í beinhörð-
um peningum og ekki Lúðvíksbökk-
um. Hrafn yrði auðvitað að hafa hér
aðstöðu og mætti nýta til þess hús-
næði fyrirhugaðs stúdiós og fengi þá
útvarpið að njóta góðs af i leiðinni.
Svo vel vill til að Akureyringar eiga
sér hauk í horni þar sem er varafor-
maður Útvarpsráð og þingmaður
Norðurlands eystra, Árni Gunnars-
son. Er leitun á þingmanni sem jafn-
skelegglega hefur gengið fram i bar-
áttunni fyrir ýmsum velferðarmálum
kjördæmisins. Afsannaði hann ræki-
lega þær lævíslegu fullyrðingar and-
stæðinga sinna um það að aðkomu-
maður gæti aldrei unnið að hags-
munamálum kjördæmisins svo vel sé.
Sem dæmi um mikilvægt framlag
hans í þágu íbúa kjördæmisins er til-
laga sú sem hann bar nú nýverið fram
í Útvarpsráði ásamt formanni þess,
Ólafi Einarssyni, um stofnun
„Næturútvarps Reykjavík”, sem
Rikisútvarpið, Skúlagötu 4.
DB-mynd Sv. Þorm.
óneitanlega hefur þann kost framyfir
staðbundið útvarp eða stúdíó á Akur-
eyri að ekki þarf að fá samþykki
neinnar Húsaleigunefndar, hvað þá
heldur að efna til samskota meðal
starfsmanna til að geta greitt húsa-
leiguna. Akureyringar kunna Árna
beztu þakkir fyrir það að fá að baða
sig í skini hins nýja sunnlenska Silfur-
túngls sem innan tíðar mun lýsa upp
náttmyrkrið.
Enn um Nesco og neytendasamtökin:
Vona að neytenda-
samtökin vinni ekki
fleiri slíka „sigra”
Dómur faNinn í máli Nesco h.f. gegn Neytendasamtökunum:
„Fréttatilkynning Neytenda-
samtakanna í meginatriðum
»
sonn
i allinn cr dómur i máli Ncsco hí.
gcgn Ncytendasamtokunum. Garöar
(íislason. scttur borgardómari. kvaö
uppdöminn
Porsaga þcssa má|s Var á þá leið, að
auglýsing birtist i blööunum frá Nesco
hf haustiö 1977. þar scm (irundig
sjónvarpstæki cr auglýst. Vitnaö cr i
yfirgripsmikla könnun timaritsins
lest. sem gefiö cr út af vcstur þýzku
neytcndasamtökunum. i auglýsing
unni sagöi aö i þessari könnun hafi 36
tækniatriöi vcriö skoöuö og einkunnir
gcfnar Itvcir plúsar mcst og tveir min
usar minnstl. Séu plúsarnir lagöir
saman og minusar drcgnir frá fái
—segir í niðurstöðum dómsins
Grundig fleststig.
Næsta skref þcssa máls var aö i
blööunum 20. okt. 1977 birtist til
kynning frá Neytcndasamtökunum
þar scm varað er viö þcssari auglýs
ingu og sagt aö þar sé farið mjög frjáls
lcga meö staöreyndir og dregnar
skakkar ályktanir af gefnum forsend
um. Auglýsandinn beiti þeirri lævísu
brellu aö leggja saman plúsa og draga
siöan minusana frá. Þetta sé mjög vill
andi þar sem tækiö gcti fengiö plús
fyrir mjög litilvæg atriöi, en aftur á
möti minus fyrir mikilvægari atriöi.
Þctta varö til þcss aö Nesco hf. fór i
mál viö Neytendasamtökin og geiði
kröfu um. aö tilkynning Ncytenda
samtakanna yröi dæmd dauð og
ómcrk. Varakrafan laut aö tvcimur
sctningum i tilkynningunni a.v. þar
sem segir aö i auglýsingunni sé fariö
mjög frjálslega með staöreyndir og
h.v. þarscm talaðer um aðauglýsand
inn bcili lævisri breliu.
Niöurstaöa dómsins var á þá leiö aö
aöalkrafa stefnanda var ekki tekin til
greina þar sem fréttatilkynning Neyt
endasamtakanna sé i meginatriöum
sönn. Hins vegar segir i niöurstööu
dómsins, aö stefndu hafi ekki sýnt
fram á. aö stefnandi hafi beitt „lævisri
brellu” og beri því aö ómerkja þá setn
ingu. Um fyrri setninguna scgir. að
svo mikill sannleikur felist i henni aö
krafa stefnanda um ómerkingu vcröi
ekki tekin til greina.
Þá haföi stcfnandi gert kröfu um
birtingarkostnaöen hún varekki tekin
til greina en stefndu. Ncytendasam
tökin. grciöi stefnanda, Nesco hf.. kr.
90.000 i málskostnað.
Jón Magnússon, lögfræöingur
Neytendasamtakanna, sagöi i samtali
viö DB aö hann væri ánægöur meö
þessar niöurstööur. Auövitaö væri
alltaf skemmtilegast aö vinna mál
100% en hann teldi aö Neytendasam
tökin mættu vel við una. - GAJ
í Dbl. hinn 10. jan. sl. birtist frétt á
baksíðu um dóm bæjarþings Reykja-
víkur í máli Nesco hf. gegn Neyt-
endasamtökunum. Frétt þessi varð
tilefni svargreinar frá Benedikt Ólafs-
syni héraðsdómslögmanni þar sem
hann vekur m.a. athygli á þeirri stað-
reynd að í frétt blaðsins var ekki getið
þýðingarmikilla efnisatriða úr for-
sendum dómsins og það atriða sem
verulegu máli skipta við mat á niður-
stöðu málsins. Svargrein lögmanns-
ins birtis í Dbl. 31. jan. sl. ásamt at-
hugasemd blaðamanns. Þessi athuga-
semd er mér tilefni til eftirfarandi
hugleiðinga:
Blaðamaðurinn (GAJ) kveðst hafa
samiö frétt Dbl. frá 10. jan. með
hliðsjón af forsendum og dómsorði
og eingöngu fjallað um aðalatriði
málsins. Ég hygg að lögfræðingar séu
almennt sammála um að skýring og
túlkun dóma sé í flestum tilvikum
mjög vandasöm og óhlutdræg frá-
sögn af niðurstöðum dómsmála vart
á færi annarra en sérfræðinga. Frétt
Dbl. frá 10. jan. er ótvíræð staðfest-
ing á þessum skoðunum þar sem
blaðamaðurinn sleppir í frásögn sinni
ýmsum veigamiklum atriðum úr for-
sendum dómsins, atriðum sem nauð-
synlegt er að hafa í huga við óhlut-
drægt mat á niðurstöðum málsins, og
af einhverjum ástæðum eru þetta
einkum atriði sem skipta stefnanda,
þ.e. Nesco hf., verulegu máli. í þvi
sambandi vek ég einkum athygli á
eftirfarandi:
1. í forsendum dómsins er staðfest
að Grundig sjónvarpstæki fékk
hæstu einkunn í könnun þýzku
neytendasamtakanna ásamt tæk-
inu ITT Scaub Lorenz Digitimer
Ideal Color 1789. Dómarinn
álítur með hliðsjón af þessari
staðreynd að fullyrðing Nesco
hf., þess efnis að Grundig tækið
hafi orðið nr. 1 í neytendakönn-
uninni, sé röng. Þessi röksemda-
færsla dómarans er einkar at-
hyglisverð þar sem hún virðist
stangast á við almenna málvenju,
þ.e. að fleiri en einn aðili geti orð-
ið í fyrsta sæti, hvort sem það er í
könnun, keppni eða öðru. Með
þessu er ég ekki að segja að dóm-
arinn hafi komizt að rangri niður-
stöðu heldur hitt að niðurstaðan
orkar tvímælis og til að lesendur
Dbl. geti myndað sér málefnalega
skoðun verða þeir að hafa nauð-
synlegar forsendur til þess. Ella er
hætta á misskilningi sem auðveld-
lega getur orðið öðrum eða.
báðum málsaðilum til tjóns.
2. í forsendum dómsins er á það
lögð áherzla að í auglýsingu
Nesco hf., sem varð hvati um-
ræddra málaferla Nesco hf. og
Neytendasamtakanna, hafi ekki
verið tekið fram að einungis hafi
verið prófað eitt tæki frá Grundig
verksmiðjunum. Dómarinn álítur
að af þessari ástæðu m.a. hafi
verið farið frjálslega með stað-
reyndir og dregnar skakkar álykt-
anir af gefnum forsendum. Þessi
röksemdafærzla vekur þá spum-
ingu hvaða þýðingu það hafi að
aðeins var prófað eitt tæki. Dóm-
arinn virðist óneitanlega þeirrar
skoðunar að þetta skipli megin-
máli. Skv. því nota Grundig verk-
smiðjurnar ekki sama grundvall-
arverkið í helztu framleiðsluteg-
undir sinar og bygging og eigin-
leikar tækjanna fara eftir því t.d.
hvort um stór eða lítil tæki er að
ræða, hvort tækið er ætlað til
notkunar á borði eða er t.a.m.
framleitt í skáp. Þessar skoðanir
stangast þó að mínu áliti á við
upplýsingar sjónvarpsframleið-
enda og seljenda og það furðu-
lega er að í forsendum dómsins er
ekkert fjallað nánar um þetta
atriði.
3. í fórsendum dómsins kemur
fram að ástæðan fyrir ómerkingu
tiltekinna ummæla í fréttatil-
kynningu Neytendasamtakanna
er sú að Grundig tækinu sé í aug-
lýsingu Nesco hf. ekki gert svo
hátt undir höfði að blekking megi
teljast þar sem tækið hafi einmitt
hlotið plúsa fyrir þá þætti sem
vógu þyngst í þýzku neytenda-
könnuninni, t.d. myndgæði.
Blaðamaðurinn virðist ekki álíta
að þessar forsendur séu eitt af
„aðalatriðum málsins” þar sem
hann víkur ekki að þeim í frétt
sinni en álítur sig þó að eigin sögn
hafa fjallað um aðalatriðin. Þessi
vinnubrögð eru að mtnu mati
einkar athyglisverð og ekki til
eftirbreytni.
í frétt Dbl. hinn 10. jan. sl. leitar
blaðamaðurinn eingöngu álits lög-
manns annars málsaðila, þ.e. lög-
manns Neytendasamtakanna, á
niðurstöðum málsins. Þessi vinnu-
brögð afsakar blaðamaðurinn hinn
31. jan. með því að þar sem ljóst hafi
verið að Neytendasamtökin hafi unn-
ið málið hafi verið eðlilegt að hafa-
eingöngu samband við lögmann
þeirra. í sjálfu sér get ég ekki fallizt á
það að jafnvel þótt Neytendasam-
tökin hefðu unnið málið hafi þessi
vinnubrögð verið réttlætanleg enda
samræmast þau ekki að mínu áliti
góðri blaðamennsku. Hitt er svo ann-
Elín Rögnvaldsdóttir skrifar:
Nýlega hafa birst í blöðum frá-
sagnir af því að taka eigi upp dönsku-
kennslu í sjónvarpi og að Danir muni
að mestu leyti borga brúsann. \ þvi
sem haft var eftir Birgi Thorlacius
ráðuneytisstjóra í menntamálaráðu-
neytinu mátti skilja að danska væri
eina greinin af Norðurlandamálunum
sem til greina kæmi að kenna í ís-
lenzkum skólum.
Þessar yfirlýsingar vekja spurning-
ar um það hvort um sé að ræða
raunverulegt val á Norðurlanda-
málum eins og gert er ráð fyrir í þeim
reglugerðum sem íslenzkir grunnskól-
ar starfa eftir. Það væri æskilegt að
ráðuneytisstjórinn upplýsti hvcrnig
þessu vali sé háttað og hvernig búið
að mál, og e.t.v. umdeilanlegt, hvort
Neytendasamtökin hafi unnið sigur í
málinu. Dómsniðurstaðan var sú að
tiltekin ummæli í fréttatilkynningu
Neytendasamtakanan voru dæmd
dauð og ómerk og Neytendasam-
tökunum gert að greiða Nesco hf. kr.
90.000 í málskostnað. Ég vona per-
sónulega að Neytendasamtökin vinni
ekki í framtíðinni fleirislíka ,,sigra”.
Eins og kunnugt er hafa íslenzku
neytendasamtökin látið að mestu af-
skiptalaust sífellt skrum og hæpnar
fullyrðingar sem birzt hafa í fjölmiðl-
um hér á landi í formi auglýsinga.
Ljóst er að flestar þessara auglýsinga
fara í bága við brýna hagsmuni neyt-
enda. Auglýsing Nesco hf., sem á sín-
um tíma varð tilefni sérstakrar frétta-
sé að norsku- og sænskukennslu fyrir
grunnskólanemendur.
Hefur einhvers staðar verið boðið
upp á slíka kennslu í grunnskólum
fyrir heila bekki eða er aðeins um að
ræða kennslu fyrir fáa útvalda sem
þegar eru altalandi á sænsku eða
norsku? Er um að ræða einhverja
opinbera fyrirgreiðslu hvað snertir
bækur og kennslugögn fyrir önnur
Norðurlandamál en dönsku?
Nú er staðreynd að bæði í Svíþjóð
og Noregi eru fjölmennir þjóðernis-
minnihlutar sem standa svipað gagn-
vart þessum tungumálum og íslend-
ingar gagnvart dönskunni þegar þeir
bvrja. Hefur það verið kannað hvort
þarna sé ekki einmitt tilvali.) náms-
efni til að vinna upp og staðfæra fyrir
tilkynningar frá Neytendasamtökun-
um, var að minu mati óvenju mál-
efnaleg og á engan hátt villandi gagn-
vart neytendum. Hitt er annað mál
að auglýsingin var á mörkum þess að
vera samanburðarauglýsing og sem
slík gat hún brotið í bága við laga-
sjónarmið sem mæla fyrir um sam-
keppni atvinnurekenda innbyrðis en
þau sjónarmið eru fyrst og fremst til
verndar einum atvinnurekenda gagn-
vart öðrum. Ég undrast því stórlega
að þegar Neýtendasamtökin láta loks
frá sér heyra varðandi auglýsingar
skuli það vera vegna hagsmuna at-
vinnurekenda en ekki neytenda.
Virðingarfyllst,
Reykjavík, 5. febrúar 1979
Þórður Gunnarsson hdl.
íslendinga?
Ljóst er að danska er nær allsráð-
andi sem Norðurlandamál í íslenzk-
um skólum. Auðvitaðergóðragjalda
vert að efla kunnáttu í jjessu tungu-
máli. Það sem undirrituð óttast þó er
að nú eigi að fá dönskunni enn veg-
legri sess í íslenzku skólakerfi og þá
verið jafnframt engar tilraunir gerðar
til að brydda upp á sænsku- og
norskukennslu. í viðtalinu við BT var
því slegið stórt upp að Danir myndu
bera mestan kostnað af sjónvarps-
þáttunum. Mér var alls ekki ljóst
hvort það hefði einhvei a.irif á hvort
heppilegra væri fyrir okkur að kenna
dönsku en önnur Norðurlandamál.
Gaman væri ef ráðuneytisstjórinn
vildi gera grein fyrir því.
Er danska skyldunámsgrein
í íslenzkum skólum?