Dagblaðið - 21.01.1980, Blaðsíða 11

/V
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 21. JANÚAR 1980.
GOLLUÐMEKh
YRÐALÖGGJÖF
Eigum við að hugsa okkur, les-
andi góður, að þú sért starfsmaður
stofnunar og teljir þig vita um að
samstarfsmaður þinn misfari með fé
hennar eða misnoti aðstöðu sina á
hennar kostnað í hagnaðarskyni?
Samvizka þin segir þér að þér beri
að segja frá vitneskju þinni. Ef hér er
um opinbera stofnun að ræða, hefir
þú skyldur við samfélagið, sem á
þessa stofnun ásamt þér. Auk þess
ert þú samsekur, ef grunur þinn
reynist réttur, ef þú hefir ekkert
aðhafzt.
En hvað segir nú íslenzka
meiðyrðalöggjöfin um þetta? í 235.
grein hennar segir svo: „Ef maður
dróttar að öðrum manni einhverju
því, sem verða myndi virðingu hans
til hnekkis, eða ber slíka aðdróttun
út, skal það varða seklum eða
varðhaldi allt að eitt ár.”
í skýringu við greinina segir svo:
„Þessi grein leggur refsingu við æru-
meiðandi aðdróttum, hvernig svo
sem hún er framborin.”
Skv. löggjöfinni leysir sönnun þvi
aðeins undan refsingu að sá sem
móðgaður er hafi sjálfur hafið leik-
inn eða goldið líku likt!
Þú situr laglega í súpunni. Ef þú
þegir ertu sekur. Ef þú segir frá
vitneskju þinni ertu lika sekurH
Veigamikil atriði
felld brott
fslenzk hegningarlög eru sniðin
eftir dönskum hegningarlögum.
Hegningarlög allra nágrannaþjóða
okkar munu vera mjög svipuð, enda
er réttarvitund fólks þess er á þessu
svæði býr, hin sama.
Af einhverjum ástæðum, sem
ekki verður getið í hér, hefir þcim
sem smíðuðu þessa löggjöf næstum
orðrétta eftir þeirri dönsku þóknast
að fella i brottu veigamikil atriði, svo
sem hér feráeftir.
269. grein í dönsku meiðyrðalög-
gjöfmni:
„En sigtelse er straffri, nár denne
sandhed bevises, sável som nár den,
der i god tru fremsætter sigtelsen, har
været forpligtet til at udtale sig eller
har handlet til berettige varetagelse af
ábenbar almeneinteresse, eller af eget
eller anders tarv.
Stk. 2 Straf kan bortfalde der
oplyses omstændigheder, som gör
föje til at anse sigtelsen for Sand.”
Við skulum reyna að snara þessu á
íslenzku: Ásökun er ósaknæm ef
sannleiksgildi hennar sannast, svo og
þegar þeim, sem ber ásökunina fram,
hefir verið gert að skyldu að láta
hana í ljós, eða hann hefir gert það til
að gæta hagsmuna aiþjóðar eða
sinna eða annarra.
2. gr. Refsing má niður falia ef i
Ijós koma ástæður sem bentu í þá átt
að skoða ásökunina sanna.
Hér kemur í ljós að úr hefir verið
sleppt leiðbeiningum til dómara
hvernig vinna skuli að gerð dóma.
Hinar svokölluðu ærumeiðingar geta
verið af ýmsum toga spunnar. Það
hlýtur að vera nokkurt atriði hvort
maður viðhefur ummæli um annan
mann í þeirri trú að hann sé að fara
með rétt mál eða hann ber fram
upplognar sakir til að sverta
mannorð náungans í þvi eina skyni.
Rógur og upplognar sakir eru
mjög alvarleg afbrot, sem geta haft
hroðalegar afleiðingar fyrir þann sem
fyrir því verður.
Venjulega er slíkt viðhaft að þeirri
persónu fjarverandi sem rægja skal
og er af þeim sökum miklu alvarlegri.
Rógberar og slefberar eru viðbjóðs-
legar manneskjur og stórhættulegar.
Þær eiga lítið sameiginlegt með
þeim mönnum sem birta ummæli sín
á prenti. í þeim tilvikum á sá sem
fyrir áreitni verður tækifæri til að af-
Kjallarinn
Páll Finnbogason
sanna ummælin ef röng eru og
stendur þá venjulega betur að vígi en
hinn sem ummælin viðhafði.
Þó slík meiðyrði séu dæmd dauð
og ómerk eftir lagabókstaf, sem
settur hefir verið löngu áður en
umræður urðu jafnopinskáar og nú
er, hefir sá dómur i rauninni ekkert
að segja.
Ummæli verða ekki dæmd dauð
og ómerk séu þau sönn. Slikir dómar
eru marklausir.
Að dæma mönnum miskabætur í
slíkum tilvikum er auðvitað fjar-
stæða. En dómurum er nokkur
vorkunn. Úr þeirri löggjöf sem dæmt
er eftir í menningarlöndum og
við miðum okkur við hér, hafa hér
verið felld í burtu veigamikil atriði.
Það er semsagt sjálfur „andi
laganna” sem hefir verið numinn
brottu. Dómarinn hefir ekkert við að
styðjast nema bókstafinn en sem
kunnugt er ber dómurum að taka
tillit til „anda laganna” en það þarf
ekki skýringa við. Sjálf lögin veita
enga undankomu, en hinu er ekki

„Ef þú þegir, ertu sekur. Ef þú segir frá
vitneskju þinni, ertu líka sekur!”
Andvaraleysi gagn
vart eiturlyfjum
„Kl. 12.30 sumardag einn varð ég
narkoman (eiturlyfjaneytandi). Það
var þriðjudagur. Ég var 14 ára. Ég
tók mitt fyrsta LSD tripp. Ég komst í
himininn þann dag.”
Þetta eru orð 23 ára norskrar
stúlku, sem aðeins ætlaði að prófa
hvernig það væri. Hún hefur verið
eiturlyfjaneytandi í 9 ár. Þessi dagur
var síðasti eðlilegi dagurinn í lífi
hennar fram að þessu. Þegar af henni
bráði, hugsaði hún aðeins um það
hvernig hún gæti komist í slíka
stemmningu aftur. Tilvera hennar
varð sem þræll í veröld sem stjórnað
var af LSD, morfíni, kókaíni og
heróíni. Hún hljóp að vísu yfir
veikari tegundir eiturlyfja, en það
breytir engu, hún hefði mjög liklega
komist á þetta stig hvort sem var,
bara aðeins seinna.
Hún er haldin króniskri lifrar-
bólgu, eftir gulsóttarsmit af völdum
óhreinnar nálar á heróínsprautu fyrir
fimm árum, taugaveiklun, hræðslu-
köstum, mannafælni, henni finnst
hún vera ofsótt og fær skyndileg of-
skynjunarköst.
Hún hefur engin áhugamál, lífs-
verðmætamat hennar er ekkert. 8
sjálfsmorðstilraunir hefur hún gert.
Hún hefur horft á suma félaga sína
deyja af því að hafa tekið of stóran
skammt, eða framið sjálfsmorð.
Eiturlyfjaneysla kostar peninga.
Viku heróínskammtur hennar kostar
um það bil 400 þúsund isl. krónur.
Þeirra aflar hún sem dreifingaraðili,
— aðrir möguleikar eru þjófnaður og
vændi.
Þetta er ekki hryllingssaga, —
þetta er sannleikur, og þó aðeins
hluti hans, hann er jafnvel verri.
Vettlingatök
yfirvalda
Páll V. Gíslason skrifar athyglis-
verða grein í Morgunblaðið 5. janúar
sl. um málefni sem kemur flestum
fjölskyldum í landinu við á einhvern
hátt, það er áfengis- og önnur
fíkniefnaneysla. Á síðustu tveim
árum hefur verið gert stórkostlegt
átak í þeim málum sem varða á-
fengisneyslu, — en það átak er
einstaklingaframtak. Þau mál hafa
yfirvöld tekið sömu vettlingatökum
og þau virðast ætla að taka eitur-
lyfjavandamálið, því vissulega er það
orðið vandamál, þegar við fáum
upplýst að 2% þjóðarinnar, mest-
megnis ungt fólk, hafi komið við
neyslu eða dreifingu eiturlyfja.
Við vitnum gjarnan til Norður-
landaþjóðanna þegar okkur finnst
naumt skammtað hér, hvort sem um
er að ræða laun, sjónvarpsefni eða
bara bjór. Allt á að verða eins hér. Er
það af því að við getum ekki, — eða
nennum við ekki að standa i því að
móta okkur stefnu sjálf? Éf við
ætlum að elta í blindni allt það sem
þær þjóðir tileinka sér, ,verðum við
að gera okkur ljóst að við verðum
óhjákvæmilega að taka það illa með
því góða. Borgar það sig þá? Væri
ekki skynsamlegra að loka eyrunum
fyrir þeim röddum sem fullyrða að
við séum ekki menn með mönnum af
því að við höfum ekki bjór eða rýmri
áfengislöggjöf? Ennþá heyrast ekki
háværar raddir um að önnur
fikniefni eigi að liggja á lausu, en hve
langt verður þar til að þær fara að
heyrast líka?
Þessar grannþjóðir okkar eiga við
ramman reip að draga fyrir það hvað
samgöngur milli landa þeirra eru
auðveldar. Einmitt vegna þeirrar
einangrunar sem við búum við, ætti
að vera auðveldara fyrir okkur að
fyrirbyggja — en þess verður ekki
vart að neinar alvarlegar tilraunir séu
gerðar í þá átt. Þeir sem málum ráða
virðast ekki taka það alvarlega að hér
sé neitt vandamál á ferðinni. Þó
hljóta þeir að gera sér það ljóst.
Kostnaður virðist stundum vera
að sliga yfirvöld (eins og fleiri) og
vissulega yrði það, að leita nýrra
úrræða, kostnaðarsamt, en það var
nú t.d. Krafla líka, og hvort skyldi nú
verða ábatasamara þegar frá liður?
En það fer nú sjálfsagt eftir því með
hverjum augum silfrið er metið.
Vikublöð hafa viðtöl við eitur-
lyfjasala undir nafnleynd og gera það
að söluvöru. Er verið svo sofandi, að
það sé látið afskiptalaust? Hvað ef
viðtalið væri t.d. við ófundinn
morðingja? Væri það ef til vill líka
baraspennandi?
Furðulegt
andvaraleysi
Við verðum að kalla þetta
furðulegt andvaraleysi i jafnlitlu
þjóðfélagi, sem einmitt í krafti þess
hve fámennt það er, hefur betri
möguleika en stærri þjóðfélög til þess
að takast á við þessi mál nú áður en
þau verða því ofviða. En til þess þarf
vissulega vilja þeirra sem aðstöðu
hafa til að gera eitthvað raunhæft.
Um kostnað skulum við ekki tala, því
það sýnir sig á öðrum sviðum að það
er ekki þar sem hnífurinn stendur í
kúnni.
Eins og er verðum við að horfast i
augu við það, að eiturlyfjaneysla hér
er staðreynd. En hverja möguleika
hafa þeir sem hugsanlega vilja verða
lausir úr þeim viðjum sem hún er?
Hafa þeir yfirleitt nokkra? Trúlega
ekki. I þjóðfélagi þar sem í mesta
lagi er yppt öxlum eða sagt, ,þetta er
nú ekki svona slæmt” er eðlilega ekki
talin ástæða til að veita slíka aðstoð.
Það er gjarnan vísað til geðdeilda
eða geðsjúkrahúsa — en eru þau svo
mörg eða merkileg að þau geti full-
nægt þeim þörfum er fyrir þau eru,
þó ekki komi eiturlyfjaneytendur til?
Alls ekki. Hvað er þá til ráða?
EKKERTI!
Norðurlandaþjóðirnar eiga
vissulega við erfiðleikja að etja hvað
sjúkrahús eða hælisvist varðar, en
vandamálið er bara orðið enn stærra
þar, — jafnvel hlutfallslega, — og
verðum við endilega að bíða eftir því
að sjá hvernig þær fara að áður en
við lyftum höndunum?
„Gerum viö okkur Ijóst, hvernig stefnu-
leysið í þessum málum eyöileggur?”
n
að neita að íslenzkir dómarar hafa
samt sem áður haft nokkra
tilfinningu fyrir hvað vera skyldi
„andi laganna”.

Hvað veldur?
Spurningunni um hvernig á því
stendur að löggjöfin skuli ekki sam-
ræmd löggjöf annarra landa og
einnig spurningunni um það hve
margir dómar hafa hér verið kveðnir
upp, sem alis ekki fengju staðizt ef
löggjöfin væri eins og hjá
siðmenntuðum þjóðum verður ekki
svarað.
Tilefni þessa greinarkorns er
sjónvarpsþátturinn sem sýndur var
nú nýlega um meiðyrðalöggjöfina.
Þar virtist engum vera kunnugt um
þessa missmíði á íslenzku lög-
gjöfinni.
Það verður mjög að draga í efa,
að dómar slikir, sem VL-dómarnir,
hefðu fallið á sömu lund, t.d í
Danmörku.
Að gera eitthvað I „góðri trú” er
að breyta samkvæmt samvizku
sinni. VL-mennirnir gerðu vafalaust
sína hluti í góðri trú. Andmælendur
þeirra hafa sjálfsagt líka verið i góðri
trú er þeir lýstu áliti sínu á verknaðin-
um, sem hafði stórpólitískar afleið-
ingar, cn stærsti flokkur þjóðarinnar
gerði málið að sinu og vann stóran
kosningasigur út á hræðsluáróður
sinn.
Hitt er svo annað mál að
meiðyrðalöggjöfin íslenzka er
óviðunandi eins og er. Hún er
óviðunandi fyrir þá sök, sem hér var
lýst i upphafi. Hún er óviðunandi
fyrir dómara, sem raunverulega
verða að taka lögin í sinar hendur, ef
þeir eiga ekki að fremja hreina vald-
níðslu og hún er öllum til hreinnar
skammar.
Það verður að teljast makalaus
aumingjaskapur hjá lagasmiðum,
lögfræðingum og þeim sem verða
fyrir barðinu á þessari ógæfu að
hafa látið þetta óátalið i áratugi.
Páll Finnbogason.
Kjallarinn
Eria Magnúsdóttir
Fóstureyðingarlögin, (sem eru
blettur á íslenskri löggjöf) koma til
framkvæmda, þegar um félagslegar
forsendur er að ræða. En hverjar eru
félagslegar forsendur? Er það ekki
staðreynd, að i allflestum tilvikum
séu þær það, sem við almennt köllum
óreglu, og eigum þá við ofneyslu á-
fengis og nú orðið aðra fíkniefna-
neyslu? Svo kemur að því að þegar
'byrjað er að meta félagslegar
aðstæður, má teygja það hugtak
lengi og með því sljóvga raunverulegt
siðferðismat. Er það ef til vill það
sem skeður í mati okkar á því böli
sem eiturlyfjaneysla er? Gerum við
okkur ljóst hvernig stefnuleysi i
þessum málum eyðileggur? Það er
þingað um ómerkilegri málefni, þetta
eru mannslíf. Þetta er þó málefni sem
hægt er að reyna að taka fastari
tökum núna á meðan ekki er verr
farið, eða ætlum við að það verði
kostnaöarminna að reyna að rétta við
það, sem hefur verið eyðilagt? Það
eru vafalaust til leiðir til varnar, en
þær verða hvorki fundnar né unnar
hálfsofandi ef vel á að vera. Hvernig
væri nú að fara að rumska?
Erla Magnúsdóttir,
gæslukona.