Dagblaðið - 02.04.1980, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 2. APRtL 1980.
13
|K|alIarinn
Ahugamanni um Kana- sjónvarp svarað L. . . U
1 Velvakanda 27. marz ritar
Henrik Jóhannesson, Sandgerði,
greinarstúf, þar sem undirrituðum
eru gérðar upp ýmsar skoðanir.
Henrik vitnar í grein sem ég
skrifaði í Dagblaðið 11. marz undir
heitinu „Nýr Betlarabúggí”. í
greininni lýsti ég viðhorfum mínum
til undirskriftasöfnunar sem hefur
það að markmiði að veita kana-
sjónvarpinu inn á hvert heimili á
landinu.
Henrik segir: „Það er annars
furðulegt, að menn eins og Árni
Larsson skuli með frekju sinni geta
lagt sig svo lágt að halda, að hann og
hans fylgifiskar geti bannað okkur
hinum að hugsa frjálst og sjálfstætt”
(tilvitnun lýkur).
í fyrsta lagi vil ég taka það skýrt
fram að í áðurnefndri grein er ég
hvorki að banna einum eða neinum
að standa fyrir undirskriftasöfnun
eða horfa á kanasjónvarpið Þvi síður
er ég að banna áhugamönnum um
kanasjónvarpið að hugsa frjálst og
sjálfstætt. Þvert á móti tel ég gæfu
þeirra og annarra íslendinga vera
fólgna i slíkri athöfn.
Í öðru lagi lít ég ekki á eitt
sjónvarpstæki og eitt heimili þeim
augum, að utan veggja sé ekkert
þjóðfélag til né engin ríkisskipan.
Málið snýst ekki um að opna og loka
fyrir sjónvarpstæki í heimahúsi.
Það er kjarni málsins. Ég er
almennt þeirrar skoðunar að bæði
íslendingar og útlendingar hér á landi
eigi að hlita íslenzkum lögum.
Hversu bölvuð sem lögin gerast þá
verða landsmenn og aðrir t.d. að
virða að ríkisútvarpið hafi einkarétt
á útsendingum. Lögum þessum geta
Islendingar sjálfir breytt á Alþingi en
íslendingar eiga alls ekki að láta það
viðgangast að útlendingar virði þau
að vettugi.
Henrik minnist ennfremur á það
að ég hafi ekki mikið álit á íslenzkum
ráðamönnum. Það er rétt, ég hef tak-
markað álit á íslenzkum ráða-
mönnum, sem hafa lúffað fyrir
bandarískri ásælni. Ég tek undir
skoðanir bandariska stjómmála-
mannsins W. Arvell Harrimans, sem
hefur oft á liðnum áratugum hund-
skammað bandarisk stjórnvöld fyrir
aðsýna smáþjóðum hrokafullan yfir-
gang.
Utvarpssendingar bandaríska
hersins samrýmast ekki íslenzkum
lögum, þó að menn setji upp pólitísk
gleraugu, og islenzkir ráðamenn bera
ábyrgð á þessu lagabroti.
Ef sjónvarps- og útvarpsstöðvar
eru reknar á Keflavíkurflugvelli á
annað borð eiga þær auðvitað að
vera undir íslenzkri stjórn.
Lítilþægni
Sjálfsagt er einn anginn af þessari
furðulegu kanasjónvarpsdellu sá, að
margir landsmenn hafa áhuga á
tæknihlið þessara mála. Ég get vel
skilið menn sem hafa áhuga á tækni.
Hins vegar spyrni ég við fótum, þegar
ég tel tæknidelluna hlaupa með menn
á gönur. Menn mega ekki glata
sæmd sinni þó að transitor og
sendilampi hafi verið fundnir upp.
í grein minni i Dagblaðinu gat ég
þess að sælgæti hefði verið dreift úr
bandariskum þyrlum yfir bæi á
Suðurnesjum hér fyrr áárum.
ÁmiLarsson
,Ef sjónvarps- og útvarpsstöövar eru
reknar á Keflavíkurflugvelli eiga
auðvitað að vera undir íslenzkri stjórn.”
þær
Henrik biður mig að hafa ekki
áhyggjur af Suðurnesjamönnum.
Þegar ég las greinarstúf Henriks
Jóhannessonar þá magnast áhyggjur
mínar út af slíkum Suðurnesjabúum
og ef til vill fleiri islendingum. Ég
óttast að einhverjir þyngri hlutir en
sælgæti hafi komið i koll allmargra
íslendinga á síðustu áratugum.
Satt bezt að segja get ég ekki
dulið undrun mina á lítilþægni
Suðurnesjamanna, sem vilja kaupa
kanasjónvarpið. Á sama tima og
bandarískir hermenn dunda sér við
að stinga byssuhlaupum upp i
nasirnar á nokkrum Suðurnesja-
mönnum þá hækka aðrir róminn og
grátbæna herinn um aukna íhlutun.
Árni I.arsson,
rithöfundur.
w.
Bensín, hrennivín
ogtómatsósa
Glugginn
Yfirleitt er það svo með okkur
íslendinga að við nennum ekki að
labba á milli búða til þess að vita
hvort einhver selji þessa vöruna eða
hina tíu krónum ódýrari en einhver
annar. Að vísu er alltaf einhver
munur á verðlagi og auðvitað fer það
eftir einstaklingum hvort þeir telja
það tímans virði (og bensins) að gera
samanburð áður en kaup eru afráðin.
Samanburður milli landa er
hinsvegar oft mjög áþreifanlegur ef
menn halda sig við samanburð á
tilteknum vörutegundum. Slíkur
samanburður gefur þó ekki glögga
mynd af afkomu fólks í það heila
nema litið sé á marga þætti og þar á
meðal launatekjur, kostnað við
kyndingu, rafmagn, síma, meðul,
rekstur bifreiðar o. fl„ o. fl.
En hvers vegna er það svo að ein
vörutegund getur verið hundrað
prósent og auðveldlega 1000 prósent
dýrari í einu landi en í öðru? Til þess
að svara þessari spurningu svo
eitthvert vit sé í er nauðsynlegt að
tilgreina ákveðna vörutegund og
siðan afla sundurliðaðra upplýsinga
um hina ýmsu kostnaðarliði, s.s.
flutningsgjöld, toll, heildsölu- og
smásöluálagningu, söluskatt og
fleira. Stundum höfum við fengið
þetta útreiknað í dagblöðunum, t.d.
verð á bílum, brennivíni og
ísskápum, svo nokkuð sé nefnt.
Skattheimtan
í ákveðnum tilvikum er engum
blöðum um það að fletta, að
innflutningur er notaður sem tæki til
skattlagningar. Hvers vegna þessi
skattheimta gengur í einu landi en
ekki í öðru á í flestum tilvikum
sögulega og félagslega skýringu, og
það t.t.v. mun fremur en
efnahagslega.
Verðlag á áfengi á íslandi hefur
löngum þótt furðulegt ef borið er
saman við það sem þekkist í öðrum
löndum heims. Hin almenna
skýring á þessari tekjuöflunarleið
rikisins er fyrst og fremst tvenns
konar: I fyrsta lagi, rikið þarfnast
tekjustofna, og i öðru lagi, áfengi er
óhollt.
Frá þessum grunnpunkti á hinn
almenni og að eðlisfari löghlýðni
borgari auðvelt með að draga þær
skynsamlegu ályktanir að vegna þess
að áfengi sé óhollt sé það þegnunum
fyrir bestu að drekka sem minnst og
með því að hafa verðið nógu hátt sé
stuðlað að minni drykkju og jafn-
framt aflað tekna fyrir hið opinbera.
Ekki fallast nú allir á þessa
röksemdafærslu þótt útfærð væri
með fjölbreytilegum skýringum og
afbrigðum. En kjarni málsins er sá að
hér er fyrst og fremst um að ræða
sögulega og félagslega hugmynda-
fræði.
Áfengi, vín og bjór
Hér i Bandaríkjunum er áfengis-
málum þannig háttað, lagalega séð,
að hvert einstakt ríki setur sín eigin á-
fengislög og reglur um meðferð
áfengis. Þetta gildir að vísu almennt
um lagasetningu í hverju einstöku
hinna 50 ríkja Bandarikjanna. Að
vísu koma alríkislögin inn í myndina,
sem eins konar samnefnari um
grundvallaratriði.
Fyrir nokkrum árum voru t.d.
samþykkt lög um 18 ára kosningarétt
sem höfðu veruleg áhrif á réttarstöðu
ungs fólks (18—21) á hinum ýmsu
sviðum í hverju einstöku ríki Banda-
ríkjanna. Má t.d. nefna giftingar-
aldur, lágmarksaldur til að fá af-
greitt áfengi og tóbak, sömuleiðis
lágmarksaldur til þess að fá
inngöngu á vínveitingastað eða
skemmtistað þar sem vínveitingar
voru til staðar.
Áfengi er selt i öllum rikjum
Bandaríkjanna, sömuleiðis sterkur
bjór og tóbak. í sumum rikjunum er
allt áfengi selt í áfengisverslunum
sem reknar eru af rikinu. Þannig er
til dæmis áfengissölunni háttað í
Virginiuríki og þar með hér í
Blacksburg. Létt vin og sterkan bjór
er þó einnig hægt að fá í öllum
venjulegum matvöruverslunum.
Ríkiseinkasala á áfengi heyrir þó
fremur til undantekninga því í
flestum rikjunum er áfengi selt í á-
fengisverslunum, þ.e.a.s. sér-
verslunum sem reknar eru af
einstaklingum. í nokkrum ríkjum er
þetta blandað að einhverju leyti en
hvergi er þó hægt að fá keypt áfengi
(þ.e.a.s. sterkt áfengi) í almennum
verzlunum.
Þó nokkur mismunur er á verðlagi
á áfengi, sterkum bjór og tóbaki í
hinum ýmsu ríkjum. Sterkur bjór er
t.d. mjög ódýr hér í Virginíu og
kostar einn kassi með 24 dósum, 355
ml (12 oz) hver dós, alls um 8 dollara
kassinn. Eitt af sérfyrirbærum þessa
lands eru svo útsölurnar eða SALES
eins og það er nefnt. Þarna er allt
innifalið, jafnvel áfengi og bjór.
Fyrir nokkrum dögum var t.d. hægt
að kaupa sterkan bjór, sem áður var
$ „Fyrir nokkrum dögum var til dæmis
hægt aö kaupa sterkan bjór á 100 krónur
dósina.”
nefndur, á tæpa 6 dollara eða sem
svarar fyrir 100 krónur dósina.
Matvörur
Yfirleitt er það svo að fólk kaupir
inn í stórum slumpum vörur sem
fara til dagslegs brúks og bíður þá
eftir því að rekast á lækkunina,
annaðhvort í versluninni eða þá i
dagblöðunum.
Verslanir, ekki síst mat-
vöruverslanir, auglýsa mjög mikið í
dagblöðunum og þá venjulega með
myndum, og leggja áherslu á afslátt í
ýmsu formi en venjulega fá menn
hagnaðinn reiknaðan út i bein-
hörðum peningum.
Mér datt i hug að taka niður verð
ámokkrum vörutegundum síðast þeg-
ar ég labbaði inn í matvörubúð. Þetta
er ekki afsláttarverð heldur hið
almenna en verðlag helst nokkuð
stöðugt og hefur t.d. breyst mjög lítið
undanfarna sex mánuði og í mjög
mörgum tilvikum alls ekkert.
Miracle Whip frá Kraft (32 fl. oz.
eða 0.95 lítrar) kostar hér $1.12
(U.þ.b. 440 kr.), DelMonte grænar
baunir (1 Ib) kosta $1.09 tvær dósir
(eða u.þ.b. 220 kr. dósin). Corn
Flakes, Hy-Top (I Ib og 2 oz eða 510
gr) kostar 85 cent (eða u.þ.b. 340
kr.), Crisco Oil (24 fl, oz) kostar
$1.29 (cða u.þ.b. 500 krónur). Malað
kaffi (16 oz. eða 454 gr) kostar $3.39
(eða u.þ.b. 1300 krónur). AnnPage
Pure marmalade (32 oz eða 0.90 kg)
kostar $1.30 krukkan (eða u.þ.b. 500
kr.). Welch’s jarðarberjasulta (32
oz.eða 0.90 kg) kostar $1.99 (eða
u.þ.b. 800 krónur krukkan).
Gingerale (2 litrar) kostar 97 cent
(eða u.þ.b. 400 krónur flaskan).
DelMonte tómatsósa (32 oz.) kostar
$1.12 (eða rúmar 400 krónur).
Bensínverðið
Í morgunfréttunum (þetta er
skrifað 5 mars sl.), kom fram að í
Bragi Jósepsson

þinginu væri til umræðu tveggja
centa hækkun á bensini (þ.e. á
galloni). i þessum fréttum kom fram
að skattlagning ríkisins á bensín er
nú 9 cent á gallon fyrir fólksbila en
11 cent á gallon fyrir vöruflutninga-
bila, en þetta gerir 36 og 44 kr. á
gallon, eða 9 kr. á lítra fyrir fólksbíla
og II kr. á litra fyrir vöruflutninga-
hila.
Eins og ég nefndi áður er það
mjög breytilegt eftir ríkjum hve hár
skattur er lagður á hinar ýmsu
vörutegundir og er bensín þar
vissulega engin undantekning. Hér i
Virginiu rennur ríkisskatturinn á
bensíni beint inn i samgönguráðu-
neytið en skipulagslega séð má segja
að á því sé cinnig allur gangur. Að
lokum er einnig rétt að benda á að
auk ríkisskattheimtunnar kemur
einnig til skattheimta alríkisins. en
alríkisskattur á bensin er nú 4 cent á
gallon eða sem svarar til 16 ki. á
gallon eða um 4 kr. á litra. Heildar-
skattlagning á bensín hér í Virginíu er
þvi 13 krónur á lítra fyrir fólksbíla og
15 krónur á litra fyrir vöruflutninga-
bíla.
Þessar upplýsingar eru nokkuð
athyglisverðar i samanburði við verð
og skattlagningu á bensíni á Íslandi
en hér í Blackf-burg kostar
bensínlítrinn enn um 100 krónur
(0.96 til 1.05dollara gallonið).
Bragi Jósepsson,
námsráðgjafi
Blackshurg
Virginíu.