Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1973, Blaðsíða 161

HANDRITASAFN EINARS GUÐMUNDSSONAR Á REYÐARFIRÐI 161
sýslumaður hefur skrifað um Halldór,1 segir hann m. a.: „Halldór varð listaskrifari
með aldri og afburða drátthagur, og sér þess víða merki í söfnum. Skrifaði hann
margar bækur og lýsti af mikilli listfengi, svo unun er á að horfa.“ Jóhann vitnar til
ummæla Benedikts Gröndals í Dægradvöl um Halldór, þar sem kveður við nok.kuð
annan tón. Gröndal segir m. a.: „ .. . Halldór lagði sig mikið eftir að rita og var á-
gætur skrifari eftir hinu eldra sniði, hann gerði og stóra, breytta stafi, alla með lauf-
um og blómum og mörgum litum: hann hafði fjarska mikið af litaefnum frá apótek-
inu, sem hann gerði úr allavega litt blek og litaði allt með penna, en aldrei með pensli,
því að hann hafði enga hugmynd um málara aðferð; þetta var raunar allt smekklaust,
drættirnir stirðir, teikningin ljót og litirnir illa settir, eins og nærri má geta af manni,
sem ekkert hafði séð fyrir sér og enga hugmynd hafði um list, en nú var hann orðinn
roskinn maður, og þar að auki stórhrikalegur og luralegur. Hann gerði stafróf, sem
hann gaf móður minni, það var í litlu fjögra blaða broti og einn stafur á hverju hlaði
allt út í æsar, en aftast vísur til hennar eftir nafnstöfum . . . Þetta færði Halldór móður
minni, kraup á kné og lagði fyrir fætur henni. Hann hafði verið að þessu af og til
allan veturinn — einstaka lauf litaði ég, en nú get ég ekki greint þau frá; ég á bókina
enn, og fékk ég hana eftir Guðlaugu systur mína. Þetta hafði samt engin áhrif á mig
til teikninga.“- Þarna er Gröndal þó ekki samkvæmur sjálfum sér, því að í eldri gerð
Dægradvalar segir hann m. a.: „ . . . Þrátt fyrir þessar smekkleysur, hefur þetta haft
einhver áhrif á mig til teikninga . . .“3 Hvorum Gröndalnum á nú að trúa?
Hér hafa verið talin nokkur handrit úr safni Einars Guðmundssonar, getið ritara
þeirra eða eigenda, og stundum hefur ferli þeirra og annarra verið fylgt að nokkru.
Enn er þó ógetið margra kvera, sem vafalaust eru engu ómerkari en þau, sem um hefur
verið fjallað, né heldur ritarar þeirra eða eigendur á undan Einari minni menn en
þeir, sem minnzt hefur verið á. En eitt eiga öll þessi handrit sameiginlegt, að þeim hefur
verið haldið til haga af sama manni, og fyrir það verðskuldar hann þakklæti okkar
hinna. Það eru einmitt menn á borð við Einar Guðmundsson, sem eru gæfa okkar og
styrkur, menn, sem hafa vökul augu með arfi feðranna, en eru þó síkvikir í nútíðinni.
Við hinir eigum þeim skuld að gjalda, ómælda skuld, sem við eigum í rauninni lítið
annað upp í en þakklæti.
1 Jólablað Ísíirðings 1972, bls. 6-7.
2 Dægradvöl, Reykjavík 1965, bls. 94-95.
3 Dægradvöl, Reykjavík 1923, bls. 118.