Frjáls verslun - 01.09.1960, Side 2

Dr. Magnús Z. Sigurðsson:
Ný viðhorf í viðskiptamálum
Yestur-Evrópu
Dr. Magnús Z. Sigurðsson flutti hinn 20. og 27. júlí s!. mjög
fróðleg útvarpserindi um hin nýju viðhorf, sem eru að skapast
í viðskiptamálum Vestur-Evrópu. I'ar sem um mikilvægt mál-
efni er að ræða, sem menn þurfa að kynna sér vel, fór Frjáls
Verzlun þess á leit við höfundinn að fá að birta erindin. Fer
hið fyrra hér á eftir, en liið síðara mun birtast í næsta hefti.
Inngangur
Ég hef nefnt þessi erindi „Ný viðhorf í viðskipta-
málum Vestur-Evrópu“. Með því á ég við þau
nýju viðhorf, sem nú eru að skapast með stofnun
Sameiginlega markaðsins annars vegar og Fríverzl-
unarsvæðisins hins vegar.
Fyrst mun ég lýsa nokkuð aðdraganda þessara
mála, en síðan skýra eðli og tilgang markaðssvæð-
anna hvors um sig og þýðingu þeirra fyrir efna-
hagslíf aðildarríkjanna.
Þá ætla ég að fara nokkrum orðum um það,
hvaða áhrif stofnun þessara markaðssvæða muni
væntanlega hafa á viðskipti aðildarríkjanna við
lönd, sem standa utan við bæði samböndin.
Síðan mun ég minnast nokkuð á afstöðu þessara
markaðssambanda hvors til annars.
Þar sem hér er um mjög yfirgripsmikið og fjöl-
þætt mál að ræða, verð ég að fara fljótt yfir sögu,
þótt freistandi væri að ræða einstök atriði nánar
en hægt er tímans vegna.
A. SAMEIGINLEGI MARKAÐURINN
I. Aðdragandi
Þegar síðari heimsstyrjöldinni lauk árið 1945,
var atvinnulíf Evrópulandanna að verulegu leyti í
rústum. Hvarvetna blöstu við hörmungar styrj-
aldarinnar: hrundar borgir, verksmiðjur og önnur
framleiðslutæki eyðilögð, samgöngukerfin óstarfhæf,
peninga- og fjármálakerfi brotin niður, margar mill-
jónir dugmikilla karla og kvenna á öllum aldri
voru fallnar í valinn. Fólkið, sem eftir var, hraktist
horað og klæðlítið um rústir heimalanda sinna.
Milljónir voru reknar á flótta og urðu allslausar að
yfirgefa lönd sín og átthaga.
Það tók þjóðir Vestur-Evrópu skemmri tíma en
almennt var búizt við í stríðslokin að byggja upp
atvinnulífið að nýju. Ástæður til hinnar hröðu upp-
byggingar eru vafalaust margar. Má þar einkum til
nefna dugnað og sjálfsbjargarviðleitni fólksins, sem
jafnan reynist mest, þegar neyðin sverfur að, liina
miklu tæknilegu kunnáttu og reynslu ýmissa þess-
ara þjóða, jafnhliða því, að efnahagsráðstafanir
hins opinbera tóku fullt tillit til almennra hagfræði-
legra lögmála atvinnulífsins. Þá var ein aðalástæðan
sú, að almennt var komið á í Vestur-Evrópu miklu
frelsi í efnahagslífinu, þannig að heilbrigt framtak
einstaklingsins fékk að njóta sín innan þeirra tak-
marka, sem almenningsheill í nútíma þjóðfélagi
krefst, að sett séu.
Sérstaka þýðingu fyrir hina öru uppbyggingu
atvinnulífsins í Vestur-Evrópu hafði hin mikla efna-
hagsaðstoð, sem Bandaríki Norður-Ameríku veittu
á þessum árum. Má þar einkum nefna hina stór-
kostlegu Marshall-aðstoð, sem á sér ekkert hlið-
stætt dæmi í veraldarsögunni. En auk Marshall-
aðstoðarinnar veittu Bandaríkin Evrópuþjóðunum
mjög mikilsverða efnahagslega hjálp á ýmsan liátt.
Þjóðir Evrópu munu lengi minnast hinnar ómetan-
legu aðstoðar Bandaríkjanna á þessum neyðartím-
um. Án þessarar aðstoðar væri vissulega öðru vísi
umhorfs í Evrópu nú cn raun ber vitni, bæði efna-
hagslega og stjórnmálalega.
Ráðamönnum Vestur-Evrópu og Bandaríkjanna
varð fljótlega ljóst eftir stríðið, að nauðsvnlegt
væri fyrir Evrópu-þjóðirnar að auka samvinnu sín
á milli í efnahagsmálum. Til þess lágu bæði stjórn-
málalegar og efnahagslegar ástæður. Stjórnmála-
legar vegna þess fyrst og fremst, að skömmu eftir
að Þýzkaland nazismans hafði verið sigrað, kom
greinilega í ljós, að grunnt var á því góða milli
Vesturveldanna annars vegar og Sovét-Rússlands
hins vegar. Vegna aðgerða Rússa í löndum þeim,
sem voru á áhrifasvæði þeirra í Mið- og Austur-
Evrópu, þótti j)jóðum Vestur-Evrópu ráðlegt af
öryggisástæðum að treysta tengsl sín á milli og
efla með sér samheldni og styrkleika, til að vera
betur viðbúnar, ef til hernaðarátaka við Rússa
kynni að koma. Efnahagslega skapaði aukin sam-
2
frjáls verzlun