Frjáls verslun - 01.07.1961, Page 4

í flokk með náttúrlega vernduðum vöruni setti
nefndin nokkrar iðngreinar, sem hún taldi óyggj-
andi vegna reynslu eða upplýsinga, sem fyrir lágu,
að gætu staðizt erlenda samkeppni án nokkurrar
verndar Má t. d. ncfna hampiðju, framleiðslu fisk-
umbúða og áburð. Einnig setti liún málmiðnaðinn,
sem að mestu vinnur að viðgerðum og uppsetningu
í þennan flokk, svo og þann hluta trésmíðinnar,
scm ekki framleiðir standard vörur heldur, t. d.
innréttingar eftir pöntun.
í síðari flokkinn eru svo settar allar iðnaðar-
greinar, sem njóta verndar af tollum eða höftum.
Þetta þýðir þó ekki, að nefndin t.eldi þessar greinar
allar ósamkeppnishæfar án tolla. Ýmsar þeirra eru
vafalaust færar um að standast erlenda samkeppni,
eins og ég mun víkja að síðar. En það ætti að vera
kostur við þessa skiptingu, að með henni er ekki
verið að gera of lítið úr þeim hluta iðnaðarins, sem
þarf á vernd að halda.
Niðurstaða þessara athugana var sú, að í flokkinn
náttúrlega verndaður iðnaður og iðnaður, sem ekki
þarf á vernd að halda, komu iðnfyrirtæki með 6.301
starfsinann eða 60,2% af heildarfjöldanum, en í
flokk verndaðra iðnaðargreina komu fyrirtæki með
4,173 starfsmenn eða 39,8% af heildinni. Það kom
með öðrum orðum í ljós, að aðeins 40% iðnaðarins
er á nokkurn hátt háður vernd tolla eða hafta. í
þessum flokki eru svo áreiðanlega mörg fyrirtæki,
sem gætu staðizt samkeppni að meira eða minna
leyti, þótt tollverndin félli niður. Skipting á kyn
sýnir einnig þá athyglisverðu niðurstöðu, að í þeim
iðnaðargreinum, sem ekki þurfa á vernd að halda,
eru 84, 2% starfsfólksins karlmenn og 15,8% konur,
en í hinum vernduðu greinum er fjöldi karla að-
eins 39,2%, en kvenna 60,8%.
Nú er rétt að taka það fram, að grundvöllur
þessara talna er ekki eins traustur og æskilegt væri.
Engu að síður tel ég, að þær gefi nokkuð rétta
mynd af aðalatriðum málsins, en samkvæmt þeim
virðist hinn verndaði iðnaður ekki vera nærri því
eins mikill hluti af starfandi fólki á íslandi eins og
oft hefur verið álitið. Við þetta bætist svo, að hinar
vernduðu iðnaðargreinar nota áreiðanlega meira af
lausu eða tiltiilulega hreyfanlegu vinnuafli hcldur eu
þær, sem ekki þurfa á vernd að halda, svo sem sjá
má af hinu háa hlutfalli kvenfólks, sem starfandi er
í þessum iðnaðargreinum. Fjöldi karla á aldrinum
18 til 50 ára í hinum vernduðu iðnaðargreinum var
aðeins 1.195 eða aðeins 11% af heildarfjölda starfs-
fólks í iðnaði. Af þessu má meðal annars draga
tvær niðurstöður, sem máli skipta:
1) Það er augljóst, að vernd innlends iðnaðar
hefur ekki átt verulegan þátt í ])ví að draga vinnu-
afl frá sjávarútveginum og þá allra sízt frá útgerð-
inni sjálfri.
.2) í öðru lagi er augljóst, að starfsmannafjöldi
í hinum vernduðu iðnaðargreinum og samsetning
vinnuaflsins er þannig, að afnám tollverndar í sam-
bandi við þátttöku í frívcrzlun ætti ekki að þurfa
að skapa geysistórt vandamál.
Áhrif gengisins á aðstöðu iðnaðarins
Ég kem þá að meginþættinum í upplýsinga-
söfnun nefndarinnar. Til þess að fá hugmynd um
samkcppnishæfni iðnaðarins, gjaldeyrissparnað o. fl.
ákvað nefndin að reyna að safna upplýsingum frá
allinörgunr fyrirtækjum um framleiðslukostnað
þeirra og skiptingu hans. Valdi nefndin úrtak, sem
var miðað við það að fá sem bezta heildarmynd
með því að taka iðnað af ýnrsu tagi. Skýrslusöfnun
þessi gekk óneitanlega mjög erfiðlega' og kostaði
mikla fyrirhöfn og eftirrekstur. Engu að síður tókst
að lokum að fá tölur frá allmörgunr fyrirtækjum,
sem ég tel að gefi nokkuð sæmilega hugmynd unr
mikilvægustu greinar iðnaðarins hér á landi.
Það, senr út úr þessum skýrslum konr, voru í raun
og veru útreikningar á framleiðslukostnaði ýmissa
mikilvægra iðnaðarvara, þar senr kostnaðinunr var
skipt í erlendan kostnað, vinnuafl o. s. frv. Enn
fremur fengust upplýsingar urn fjármagn, sem bund-
ið var í húsum og franrleiðslutækjum. Á grundvelli
þessara upplýsinga var svo hægt að gera ýmsa
aðra útreikninga, svo scm frandeiðsluverðmæti á
vinnueiningu, gjaldeyrissparnað, tollvernd og áhrif
gengisskráningar á afkornu fyrirtækja. Skal ég nú
rekja nokkrar af þeim niðurstöðum, sem nefndin
komst að á grundvelli þessara upplýsinga.
Eitt hið fyrsta, sem nefndin kannaði, voru áhrif
gengisins á afkomu iðnaðarins. Þær skýrslur, sem
nefndin byggði á, voru miðaðar við 55% yfir-
færslugjald, sem þá gilti, en það samsvaraði geng-
inu 25 krónur á dollar. Nú er augljóst, að hið
óeðlilega lága gengi á erlendum gjaldeyri, sem ríkj-
andi var, hlaut að gera samkeppnisaðstöðu iðnað-
arins mun verri en ella, þar sem innlendur tilkostn-
aður var tiltölulega hár miðað við verðlag hinnar
innfluttu vöru, sem við var keppt. Gerði nefndin
nokkra útreikninga fyrir ríkisstjórnina, er sýndu,
hver áhrif mismunandi gengi hafði á samkeppnis-
aðstöðu iðnaðarins. Til þess að sýna þessi áhrif
reiknaði nefndin lit það, sem hún kallaði sam-
keppnisvisitölur fyrir hverja einstaka vörutegund,
sem hún hafði útrcikninga á.
Samkeppnisvísitölurnar eru fundnar þannig: Upp
í heildsöluverð hinnar íslenzku framleiðsluvöru er
deilt með heildsöluverði sambærilegrar erlendrar
vöru, sem hér er á markaðnum. Þetta hlutfall er
síðan margfaldað með 100. Þessi vísitala er fyrir
neðan hundrað, þegar íslenzka varan er ódýrari en
sú erlenda, en yfir 100, þegar sú erlenda er ódýrari.
4
FH.1A LS VE RZLU N