Frjáls verslun - 01.07.1961, Blaðsíða 13

1. Innlendir markaðir
Verzlunarráð íslands hefur fundið hjá sér sér-
staka hvöt til að fjalla um útflutning frystra af-
urða, með tilliti til möguleika kaupsýslumanna á
þátttöku í slíkum útflutningi. Það er eðlilegt, að
Verzlunarráðið vilji ræða þetta mál, þar sem með
því væri ef til vill unnt að upplýsa Verzlunarráðs-
meðlimi um atriði, sem þeim væru kannske ekki
ljós, ef ekki væri reynt að skýra þau. I þessu sam-
bandi er þess vegna ekki úr vegi að vekja athygli
á ákveðinni þróun, þ. e. a. s. samtakaþróun á hin-
um innlenda markaði. Samtök útflytjenda eru stofn-
uð í þeim tilgangi að tryggja framleiðendunum sem
hæst verð fyrir vörur þeirra á erlendum mörkuðum,
eins og skýrt hefur verið frá hér að framan. Ber að
telja, að það sjónarmið sé heilbrigt. Hinsvegar hafa
á undanförnum áratugum verið að myndast samtök,
bæði leynt og ljóst, sem liafa sýnt ákveðna tilhneig-
ingu til að vilja einoka hinn innlcnda markað, ann-
aðhvort í skjóli góðra, erlendra sambanda ríkisins,
eða annarra þátta, sem hér skulu eigi raktir. Samtök
þessi hafa beinzt að því að reyna að ná ákveðinni
einokunaraðstöðu við sölu eða framleiðslu vissra
afurða, og í sumum tilfellum hefur þeim tekizt að
ná svo til algjörri einokunaraðstöðu, þannig að
vonlaust er að reyna að flytja inn vörur í samkeppni
við þessa aðila. Þessi samtök eru gerð í þeim ein-
um tilgangi að ná sem mestum ágóða í skjóli sam-
takanna við sölu á vörurn á innlendum markaði.
Brýtur það í bága við meginhugsjón Verzlunarráðs
Islands, sem er frjáls verzlun.
2. Erlendir markaðir
Elías Þorsteinsson rakti hér nokkuð áðan ástæðu
þess, að eigendur hraðfrystihúsa á Islandi telja sér
hagkvæmt að hafa með sér sín eigin sölusamtök.
Samkvæmt annarri grein laga Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna, er tilgangur félagsins að selja sjávar-
afurðir, sem ætlaðar eru til sölu á erlendum markaði
og framleiddir eru í hraðfrystihúsum félagsmanna.
annast innkaup nauðsynja fyrir rekstur hraðfrysti-
húsanna, leita eftir nýjum mörkuðum fyrir afurðir
húsanna og gera tilraunir með nýja framleiðslu og
framleiðsluafurðir í hraðfrystihúsum. í anda þess-
arar lagagreinar hafa eigendur húsanna reynt að
starfrækja Sölumiðstöðina. Þegar þeir stofnuðu sam-
tök sín, var lítill áhugi meðal kaupsýslumanna á
því að selja hraðfrystar afurðir, enda mjög erfitt
um vik að selja þær á þeim tírna. í samræmi við
þróun í neyzlu og sölu frystra matvæla hefur Sölu-
miðstöð hraðfrystihúsanna færzt æ meira í fang með
aukinni sölu og átt drjúgan þátt í því að móta
neyzluvenjur á hraðfrystum fiski á erlendum
mörkuðum. Var það einkurn á upphafsárum fyrir-
tækisins, en nú er svo komið, að mikill fjöldi cr-
lendra fyrirtækja í stórurn samsteypum í hinum
ýmsu löndum hefur hafið framleislu og sölu á hrað-
frystum fiski í mjög stórum stíl.
Sern dærni um þróunina má geta þess, að árið
1950 var framleiðsla frystihúsa S. H. tæplega 17
þúsund tonn, en árið 1959 um 84 þúsund tonn. Mikil
útþensla hefur verið í þessari atvinnugrein og salan
aukizt að sarna skapi. Uppbyggingin hefur verið
hröð í henni, svipað og átt hefur sér stað í öðrum
löndum, en þó er þess að gæta, að íslenzkir fram-
leiðendur hafa staðið mun lakar að vígi í sambandi
við uppbygginguna erlendis heldur en keppinaut-
arnir, þar sem Island er fjármagnsfátækt land, en
önnur lönd; eins og t. d. Bretland og Noregur, hafa
mikið fjármagn, sem þau geta látið sínum fram-
leiðendum í té.
Þrátt fyrir það hefur sú uppbygging átt sér stað
í íslenzkum hraðfrystiiðnaði, sem á sér fá fordæmi
í atvinnusögu þjóðarinnar.
3. „Export kartelar"
Þá kem ég að því atriði, sem snýr að því, hvort
það samtakafyrirkomulag, sem S. H. hefur valið
sér, sé einstakt afbrigði, óheilbrigt og hættulegt
fyrir íslenzkt atvinnulíf.
Því fer víðs fjarri, að Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna sem útflutningssamtök sé eitthvert einstakt
fyrirbrigði, og því fer einnig víðs fjarri, að slíkt
fyrirkomulag þyki óheilbrigt eða óæskilegt. í sam-
bandi við útflutning annarra þjóða. Erlendis þykja
slík samtök sem Sölumiðstöðin bráðnauðsynleg í
sambandi við sölu og góðan árangur í útflutningi.
Þau eru látin njóta sérstakra fríðinda eða viður-
kenningar fyrir starf sitt. Er það mismunandi eftir
löndum.
í hinum háþróuðu kapitalísku löndum, eins og
Ameríku, Englandi, Þýzkalandi og víðar, hefur þótt
nauðsynlegt að setja svonefnda einokunar- eða
hringa-löggjöf, vegna samkeppninnar á hinum inn-
lenda markaði. Vegna þess að slík löggjöf rniðar að
því að vernda hinn innlenda neytanda, kom upp
það vandamál hjá þessum þjóðum, að einokunar-
löggjöf gat haft óheppileg og jafnvel neikvæð áhrif
á þá viðleitni viðkomandi landa að auka éitflutn-
inginn sem mest, þar sem hagsmunir þjóðarinn-
FRJALS VERZLUN
13