Frjáls verslun - 01.07.1961, Blaðsíða 12

betur. — Þessi samtök eru stór og sterk. Þau eiga
sjálf flutningaskipin, tryggingarfélagið, innkaupa-
stofnanir og jafnvel kaupendurna að nokkru leyti,
og selja í vaxandi mæli alla leið til verzlananna,
sem fiskinum dreifa, eða jafnvel upp í ginið á neyt-
andanum í „sjoppunum“ sínum í Englandi. — Ég
geri sannaiiega ekki lítið úr styrk þeirra og sam-
heldni, en er það samt ckki veikleikamerki, að þau
skuli standa svo strangan vörð gegn því, að aðrir
en þau sjálf fái að spreyta sig og fái á það reynt,
hvort einhvers staðar sé hægt, þrátt fyrir allt, að
ná betri árangri og skila hærra nettó-andvirði inn
í landið fyrir hvert pund af fiski.
Ef einhverjir aðilar, sem dirfðust að Ieggja út á
þá hálu braut að takast á hendur útflutning á þess-
um vörum, en með veikan bakhjall, miðað við hin
stóru samtök, gætu ekki skilað sæmilegum árangri,
yrðu þeirra dagar fljótlega taldir, en að því cr
snertir tímabundinn „rugling“, sem þeir kynnu að
skapa, þá er svo gott með það hér á landi, að þeir
fengju ekki útflutningsleyfi nema verð þeirra væri
a. m. k. í samræmi við hina stóru. IJndirboð þarf
því ekki að óttast. — Gamalt máltæki segir, að
betur sjái augu en auga, og hæpið verður að telja,
að sami aðili rati á öll tækifæri. Ennfremur er
náttúrlega engin trygging fyrir því, að cdlir hinir
færustu menn á þessu sviði lendi í fararbroddi
slíkra samtaka. Hvað verður svo Ioks um hið
gullna lögmál frjálsrar samkeppni? Er það kannske
misskilningur, að forustumenn S. H. líti á það sem
eitt helzta leiðarljós sitt gegnum erfiðleika þessa
heims?
Guðmundur H. Garðarsson:
Sú kynslóð, sem nú er
uppi, lifir á tímum félaga
og samtaka, eins og flestum
er kunnugt um. Gott dæmi
slíks er sá fundur, sem hér
er nú haldinn í Verzlunar-
ráði íslands. Einkarekstrar-
kaupmanni um aldamótin,
eins og t. d. Geir Zoega,
scm bæði átti verzlun, skip
og fiskverkunarstöðvar hér
í Reykjavík, hefði þótt óþarfi að bindast samtökum
svipuðum þeim og Verzlunarráð íslands er í dag.
Hann og aðrir athafnamenn um aldamótin voru
einstaklingshyggjumenn síns tíma og breyttu sam-
kvæmt því. Ör þróun, tækni, breyttir hættir í ut-
anríkEviðskiptuni þjóða í milli, hafa skapað ný
viðhorf, innanlands sem utan, sem gert hafa það
nauðsynlegt að stofna til samtaka, ekki aðeins sam-
taka vinnuveitenda í sambandi við sérsvið þeirra,
heldur einnig launþega, sem leitast við að gæta
hagsmuna sinna gagnvart vinnuveitendunum og
samtökum þeirra. Öllum þykir þetta sjálfsögð þró-
un, og býst ég við, að þeir séu fáir, sem mundu
vilja hverfa til hins garnla forms, og enda þótt svo
væri, er enginn grundvöllur fyrir slíkt, En sam-
takaþróunin hefur átt sér stað á fleiri sviðum eu
hinu félagslega. Eðli samtakanna er mismunandi,
og hafa þau þar af leiðandi oft óskildan tiigang.
Sumir bindast samtökum til að sjá sér sem bezt
farborða í samkeppni og átökum hér innanlands,
og aðrir hafa bundizt samtökum til þess að ná sem
beztum árangri erlendis, þ. e. a. s. á erlendum
mörkuðum.
Þjóðfélagslega séð má segja, að samtök, sem
mynduð eru í þeim einum tilgangi að skapa óeðli-
lega gróðamöguleika örfárra framleiðenda og selj-
enda á innlendum markaði, geti orkað tvímælis.
Megimnarkmið frjálsra viðskipta er að fyrirbyggja,
að mynduð séu slík samtök, sem tekst að ná óeðli-
lega miklum ágóða vegna sölu til neytenda innan-
lands. Hins vegar eru hagsmunir okkar íslendinga
gagnstæðir þessar meginreglu, jicgar um er að ræða
sölu íslenzkra afurða á erlendum mörkuðum. Þá
hljótum við að hafa það að meginmarkmiði að
geta selt afurðirnar við sem hæstu verði, — með
sem mestum ágóða.
í samræmi við þá þróun, sem átt hefur sér stað
á þeim mörkuðum, þar sem við íslendingar höfuni
þurft að selja okkar afurðir, hafa verið mynduð
hér á landi útflutningssamtök, ýmist frjáls eða Iög-
bundili.
Við, sem aðhyllumst sem frjálsust viðskipti, hljót-
um að viðurkenna, að æskilegt sé að samtök sem
þessi, séu sem frjálsust, og ekki bundin með lands-
lögum, þannig að einstakir framleiðendur eigi nokk-
urt valfrelsi um. hverjir selja þeirra afurðir.
Aður en ég sný mér nánar að því að rekja nokk-
uð þróun þá, sem átt hefur sér stað í sambandi við
sölu og dreifingu hraðfrystra fiskafurða á erlendum
mörkuðum, vil ég rétt aðeins minnast á það, sem
ég sagði í upphafi máls míns um þróun seinni
tíma varðandi samtök, samsteypur eða svokallaða
„hringa“.
12
F U •! A I, S VRRZLUN