Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.07.1961, Blaðsíða 32

Frjáls verslun - 01.07.1961, Blaðsíða 32
ÚR GÖMLUM RITUM > Hvernig er höfuðborgin í hátf! Árið 1901 kom út í Reykjavík ferðasaga, „Island um aldamótin", eftir Vestur- íslendinginn Friðrik J. Bergmann. Hafði hann verið hér á ferð sumarið 1899 og farið víða um land. Ilér fer á eftir lýsing hans saman við nútímann. Þess skal getið, að íbúar í Reykjavík. Iívernig er Reykjavík útlits í aug- nm aðkomumanna? Að því er eg spurðttr hvað eftir annað. Ná- kvæmlega get eg nú ekki svarað því; það yrði of langt mál. Eitt hið fyrsta, sem maður rekur aug- un í, er það, að húsin eru nálega öll klædd bárujárni. Á lang-flest- um húsunum er það ómálað og lítur þá fremur kultlalega út, þeg- ar það er látið halda sínum eðli- lega gráa lit. Hér í Ameríku er það líka altítt í smábæjum, að þekja verzlunarbúðir og þess konar hús utan með járni, en það er oftast svo úr garði gjört, að þegar það hefir verið málað, líta húsin út sem líkast því, að þau væru hlaðin úr tigulsteini, og er það miklu smekklegra. Það, að langflest húsin eru þakin þessu gráa járni, gefur bænum nokkuð kuldalegan blæ. Göturnar eru nokkuð þröngar. Reyndar sýnist rúmið vera nóg, því ekki cr landið, þar sem Reykjavík steiulur, svo dýrmætt. En bæjarstjórnin segir, að meira kosti að halda við breiðum göt- um en mjóum, og þeirri rökfærslu lúta menn. Ekki er sýnilcgt, að þær hafi verið lagðar eftir neinni verulegri reglu. Það er auðséð, að engir landmælingamenn hafa ver- 32 á Reykjavík, og er fróðlegt að bera hana 1899 munu hafa verið rúmlega 0 þúsund ið fengnir, hvorki áður né eftir að Reykjavík fór að byggjast, til að afmarka, hvar liggja skyldu stræti og torg höfuðborgarinnar. „Plan- ið“ er því ekki ósvipað því, sem Washington Irving segir, að not- að hafi verið í New Amsterdam, gömlu New York, þar sem kýrnar voru látnar ráða, og húsin sett með fram stígunum, sem þær ról- uðu, þegar þær fóru út í hagann. Samt er nú töluvert verið að hugsa um að ráða bót á þessu hin síð- ari árin, en það er ekkert áhlaupa- verk og kemur ekki í Ijós fyrr en eftir langan tíma. Gangstéttir eru fremur óvíða og gjöra menn sér að góðu að þramma út í miðjum götunum, en furðanlega er leitast við að halda þeim hreinum, þótt kýrnar levfi sér stundum að setja sín einkennilegu innsigli á þær. Túnin eru einkennilega íslenzk. Engir akrar eru nú til á íslandi, eins og kunnugt er, nema túnin; þau koma í þeirra stað. Túnin eru þeir blettir landsins, sem hægt er um að segja, að þar sem þau eru hafi mennirnir gjört sér jörð- ina undirgefna. Það eru litlir blettir í samanburði við alt hið óræktaða land, sem er geysilega rnikil víðátta. En þessar blettir eru þcim mun fegurri. Þeir eru eins og grashólmar í öræfum. t öllum endurminningum um ís- lenzka náttúru hverfur hugurinn síðast að túnblettinum, eins og fugl, sem leitar sér hælis. í tún- inu stendur bærinn og þar er at- hvarf mannanna. Hvert býli til sveita er á íslenzku kallað bær og kauptúnin eru líka kölluð bæir. Þau eru sveitabæir í stærri stíl. Þetta á líka við um Reykjavík. Þótt hún sé nú orðin stór bær eftir íslenzkum mælikvarða og fólksfjöldinn mikill, er hún í raun- inni aðeins sveitabær í stórum stíl. En hver bær þarf' að eiga sitt tún, til þess að fylla íslenzku hugmynd- ina og til þess að fólkið fái notið sveitasælunnar. Þess vegna ber líklega svo mikið á túnræktinni í Reykjavík. Austurvöllur í miðj- um bænum er eitt þess konar tún, með girðing umhverfis, og stendur líkneski Alberts Thorvaldsens, er Danir gáfu íslandi þjóðhátíðarár- ið, á því miðju. Ekki er það sleg- ið í hverri viku, eins og títt er um grasfleti í bæjum hér í Amer- íku, sem til prýði eiga að vera, því þá ónýttist taðan, og til þess er hún of dýrmæt á íslandi. Þá er skólatúnið, brekkan fyrir fram- an latínuskólann niður að læknum, landshöfðingjatúnið, sem tíðrædd- ast varð um á alþingi, og Laufás- túnið. Það liggur raunar fyrir ut- an bæinn, að austanverðu við tjarnardældina, en á móti kirkju- garðinum að vestanverðu, og heit- ir gatan, sem þangað liggur Lauf- ásvegur, því síra Þórhallur, sem þar hefir reist sér veglegt Ibúðar- hús og ágæt útihús, kallar bre sinn Laufás. Eg var að tala um túnin. Það er fjarska-mikið af túnarækt í Reykjavík, einlægir túnblettir, sem ræktaðir hafa verið með ærnum kostnaði og fyrirhöfn upp úr urð- inni, Þykku hraunlagi hefir sum- FRJÁLS verzlun

x

Frjáls verslun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.