Frjáls verslun - 01.12.1963, Page 32

gæti reynt að afla sér betri hagsmuna með öðru
móti. Setja yrði ákvæði um, að sérhver ákvörðun
stjórnar eða hluthafafundar væri ógild, ef áhrif
hennar væru þau að auka hagsmuni sumra hlut-
hafa á kostnað annarra, eða hún væri í þágu hags-
muna, sem væru andstæðir eða óviðkomandi hags-
mimurn félagsins, hvort sem hún miðaði að því að
auka hagsmuni meiri lilutans eða þriðja manns.-)
Með slíku ákvæði mætti tvímælalaust auka áhuga
manna á hlutabréfakaupum.
Þegar um ný eða óreynd fyrirtæki er að ræða, eru
menn oft ófúsir til að leggja fram fé til þeirra með
því að kaupa hlutabréf, vegna þeirrar áhættu, sem
slíkri fjárfestingu fylgir. Hins vegar kann svo að
fara, að vöxtur fyrirtækisins og viðgangur verði
með þeim ágætum, að hlutabréfakaup væru mjög
arðsöm fjárfesting, og væri því hin upphaflega
áhætta ríkulega bætt um síðar. En erfitt getur
reynzt að sjá fyrir um, hvernig viðgangur fyrir-
tækja verður í framtíðinni, og hugmyndir manna
í þeim efnum að sjálfsögðu mjög mismunandi.
Sumir mundu fúsir til að kaupa hlutabréf í von
um að eignarheimild verði síðar mikils virði, en
aðrir vilja takmarka áhættu sína með því að láta
sér nægja að kaupa skuldabréf. í Bandaríkjunum
hefur sú leið verið farin til þess að sætta þessi
sjónarmið og auka fjármögnunarmöguleika nýrra
fyrirtækja, að gefa út sérstök skuldabréf, sem síðar
má skipta fyrir hlutabréf eftir nánari ákvcðnum
reglum. Slík skuldabréf eru kölluð „skiptanleg"
(convertible bonds). Venjulega cru reglur um skipt-
in þannig, að fyrst eftir útgáfu skuldabréfanna má
skipta þeim fyrir hlutabréf með sama nafnverði,
en eftir því, sem tímar líða, verða skuldabréfaeig-
endurnir að greiða einhvern gengisauka, sem er
ákvcðinn strax i upphafi og fer hækkandi. Ef hluta-
bréfin eru skráð á kaupþingi, geta eigendur skulda-
bréfanna auðveldlega séð, hvort það borgar sig fyr-
ir þá að skipta, en það mundi verða þeim hagkvæmt,
ef gengi hlutabréfsins væri hærra en sá gengisauki,
sem þeir verða að greiða sjálfir. Þó koma hér einnig
til greina hugmyndir þeirra um gengi hlutabréf-
anna í framtíðinni.2)
Svipuð aðferð hefur oft verið notuð af fyrirtækj-
um, sem í byrjun verða að festa mikið fjármagn í
1) Borum O.: Punktcr vedrörende mmoriletsbeskyUelsen i
aktieselskaber, Tímarit lögfræðinga 1958.
2) Prochnow H. (Ed.): American Financial Institutions, New
York 1962.
mannvirkjum, en tekjur af þeim koma ekki fyrr
en síðar (t. d. raforkuver). Þá er nauðsynlegs fjár-
magns aflað með því að gefa út tvenns konar
skuldabréf, önnur til langs tíma en hin til fárra
ára, og eru þau síðarnefndu greidd út á gjalddaga
með hlutabréfum í fyrirtækinu. Menn eru ófúsir
til að kaupa hlutabréf í fyrirtæki, sem vitað er,
að ekki getur greitt neinn arð fyrstu árin en mundu
hins vegar fúslega kaupa skuldabréf með ákveðn-
um vöxtum. Síðar bætir fyrirtækið aðstöðu sína
með því að breyta hluta lánsfjárins í eigið fé, og
kemst þannig hjá því að endurgreiða liið upphaflega
fjárframlag.
Fjölmargar aðrar aðferðir koma til greina og
reyndar eru möguleikarnir næstum ótæmandi til
að bjóða fjármagnseigendum mismunandi kjör til
að fá þá til að leggja fram fé sitt.
Vafalaust má reyna útgáfu einhverra ofannefndra
verðbréfa hér á landi, ef skilyrði til verðbréfaverzl-
unar eru tryggð. Og takist að auka sparnaðar-
hneigðina í þjóðfélaginu, með því að lokka menn
til kaupa á margvíslegum tegundum verðbréfa, er
tilganginum náð.
★
Eiginkona hafði veitt því eftirtekt, að manni
hcnnar varð starsýnt á fótleggi kvenna, sérstak-
lega ef þær voru ungar og fallegar. Hún varð ofsa-
reið og skammaði hann fyrir þetta. „Hvað þá,“
sagði hann, „má maður ekki einu sinni líta á mat-
seðilinn, þegar maður er á „kúr“?
★
Hvernig á maður að hafa betur í viðræðum við
konu? Taka hennar málstað.
★
Útlendingur var að skoða Pentagon-bygginguna
í Washington og spurði leiðsögumann sinn: „Hvað
vinna margir hér?“
„Um það bil helmingurinn,“ var svarið.
★
Þannig hljóðaði forystugrein í tímaritinu National
Rewiew, sem er málgagn íhaldsmanna í Banda-
ríkjunum, nokkrum vikum eftir að Lyndon B.
Johnson hafði tekið við forsetaembætti:
„ltitstjórum National Rewiew þykir leitt að til-
kynna, að þolinmæði þeirra með Lyndon B. John-
son, forseta, er þrotin.“
32
FRJÁLS VERZLUN