Frjáls verslun - 01.10.1975, Blaðsíða 31

Greinar oo wlðlðl
Frumvarp
til fjárlaga
— eftir dr. Guðmund Magnússon, prófessor
Sjaldan mun hafa verið beð-
ið eftir því í annan tíma með
eins mikilli eftirvæntingu að
sjá hvernig fjárlagafrumvarpið
væri úr garði gert. Kemur þar
margt til. Sífellt fjölgar millj-
örðunum, sem annaðhvort
renna í ríkissjóð eða sóttir eru
í hann.
Telja verður, að verðbólgan
verði ekki hamin nema með
kröftugri andspyrnu á mörg-
um sviðum í senn og þá ekki
sízt í fjármálum og peninga-
málum. Er þetta einnig fyrsta
fjárlagafrumvarp, sem núver-
andi fjármálaráðherra og ríkis-
stjórn hafa getað haft veruleg
áhrif á, þar sem undirbúningi
þess var nær lokið fyrir árið
1975, þegar ríkisstjórnin tók
við völdum.
TILBREYTING
Ekki verður annað sagt en
fjárlagafrumvarpið fyrir 1976
sé tilbreyting frá fyrri frum-
vörpum. Gerð er heiðarleg til-
raun til að stemma stigu við
aukningu umsvifa ríkisins og
til að beita fjármálum ríkisins
til að stuðla að jafnvægi í
þjóðarbúskapnum. Er þetta
hægara sagt en gert og á reynd-
ar eftir að sjá vilja Alþingis í
þessum efnum og þar með
hvernig hin endanlegu fjárlög
líta út.
Þótt ails staðar verði að gæta
aðhalds eru það þrír þættir
ríkisfjárlaga sem vega lang-
þyngst, en það eru menntamál,
heilbrigðis- og tryggingamál og
samgöngumál. Ekki verður
sparnaði komið við í stórum
stíl nema hann taki til þessara
sviða. Ákveðnar tillögur í þess-
um efnum er að finna í frum-
varpinu, en svigrúmið til
breytinga er takmarkað til
skamms tíma.
ÓSVEIGJANLEIKI í
ÚTGJÖLDUM
Verulegur hluti ríkisútgjalda
er fyrirfram ákveðinn vegna
gildandi löggjafar. Þar á með-
al eru samþykktir sem enn
hafa ekki komið til fram-
kvæmda, eins og í menntamál-
um og heilbrigðismálum. Um-
svif hins opinbera verða ekki
minnkuð eða aukning þeirra
stöðvuð nema margs konar lög-
gjöf sé breytt.
TAKMÖRKUÐ HAG-
STJÓRNARGETA
Áberandi er að hlutur ó-
beinnar skattheimtu fer vax-
andi. Er þetta vegna hækkandi
sölugjalds að undanförnu og
er nú svo komið, að sá tekju-
stofn er hærri en öll aðflutn-
ingsgjöld. En beinu skattarnir
eru lagðir á eftir á, þegar efna-
hagur hefur oft breytzt, og því
lítið svigrúm til að nota þá til
hagstjórnar.
Ekki takmarkar fortíðin síð-
ur athafnafrelsi ríkisins nú.
Ekkert tókst að leggja til hlið-
ar á feitu árunum og ríkissjóð-
ur hefur tekið að sér að greiða
fyrir kjarasamningum með
skattalækkunum og að halda
niðri vöruverði með niður-
greiðslum.
FRAMKVÆMDA- OG LÁNS-
FJÁRÁÆTLANIR
Sá háttur hefur verið hafður
á að undanförnu að láta fram-
kvæmdaáætlun fylgja fjárlaga-
frumvarpi. Núverandi fjár-
málaráðherra hyggst ganga
enn lengra og stefna að því að
jafnframt verði lögð fram láns-
fjáráætlun rikisins samtímis.
Yrði þetta veruleg framför, þar
sem þá yrði fyrst unnt að meta
þjóðhagsleg áhrif ríkismála við
afgreiðslu fjárlaga.
STÝRING KERFISINS
Verðbólgan hefur valdið gíf-
urlegri röskun á fjármálum op-
inberra stofnana og fyrirtækja
og erfiðleikum í stjórn ríkis-
fjármála yfirleitt.
Útgjöld stofnana og fyrir-
tækja hafa aukizt hraðar en
tekjur og lítið verið annað að
gera en borga brúsann með
lántöku í Seðlabankanum.
Stundum er um fyrirhyggju-
leysi að ræða hjá einstökum
stofnunum og fyrirtækjum,
þar sem treyst er á fyrir-
greiðslu af gömlum vana. Er
það einmitt ein hættan í ríkis-
rekstri, að fyrirtækin reyni
ekki að bjarga sér sjálf heldur
leggi öll stærri vandamál inn á
borð ráðherranna. Þá kunna
sumir forstjórar á kerfið og fá
ýmsu framgengt áður en ráða-
menn átta sig á því hvað um
er að ræða. Fjármálaráðherra
hefur boðað nýjar leiðir til að
halda einstökum stofnunum og
fyrirtækjum í böndunum, þ. e.
innan ramma fjárlaga hverju
sinni. Búast má við að það taki
nokkurn tíma að koma á stýr-
ingu af þessu tagi, en afar fróð-
legt verður að fylgjast með því
hvernig til tekst.
FV 10 1975
31