Frjáls verslun - 01.02.1977, Blaðsíða 25

'Þegar talað er um að jafna
aðstöðu dreifbýlisins er yfir-
leitt einblínt á (hærri flutnings-
kostnað aðfanga og afurða svo
og fól'ksins sjáLfs úti á lands-
byggðinni. Hins vegar gleymist
að borgarbúarnir verða að
borga fyrir að verða aðnjótandi
ýmissa gæða sem eru úti á
landsbyggðinni, svo sem fersk-
ara lofts, minni hávaða, nátt-
úrugæða, fuglalífs o.s.frv. Einn-
ig er strætisvagnakostnaður
o.fl. aukakostnaður við að búa
í þéttbýli sem verður að bera
saman við ferðaþörf vegna að-
drátta i dreifbýli, ef allt á að
taka með í reikninginn.
Ein tegund misjafnaðar get-
ur falist í því að neysluvenjur
fólks eru innbyrðis háðar, þ.e.
hver vill apa eftir öðrum. Þá
snýr vandamálið 'þannig við,
að sumir 'hópar eru taldir hafa
of mikið af tilteknum gæðum
fremur en einfhverjir of lítið.
Er ekki iaust við að umræður
um t.d. menntamál og sólar-
landaferðir beri stundum keim
af þessu.
Jöfnun aðstöðu þegar neysla
eins hefur áhrif á hegðun ann-
ars er ekki einföld. Hvort á að
takmarka neyslu þeirra sem
hana 'hafa mesta eða greiða
hana niður fyrir aðra? Sem
dæmi um hve vandamálið get-
ur verið snúið kemur sterklega
til greina í sumum tilvikum að
beina fjánhagsaðstoð til hinna
ríku í þróunarlöndunum til
þess að örva þá til að neyta
næringarríkrar fæðu sem allur
almenningur apaði síðan eftir.
Þau dæmi sem tekin hafa
verið sýna að við stöndum oft
illa að vígi við að jafna aðstöðu
þannig að hún verði markviss.
Jafnframt er oft miklum vafa
undirorpið hve mikil afskipti
af neysluvenjum e.ru réttlætan-
leg og þar með hve sterkur
réttur einstaklingsins er hverju
sinni. Eru það t.d. sjálfsögð
mannréttindi að vera veitt að-
stoð eða að fá að fara í hund-
ana, hvort sem maður vill held-
ur?
Staða
drottins
laus?
En allt eru þetta opinberar
stöður á skítakaupi, að minnsta
kosti ef litið er á greidd laun
samkvæmt launaflokkum. Oft
er þannig tekið til orða að hjá
hinu opinbera séu mánaðar-
launin aukaatriði en hlunnind-
in það sem máii skipti.
Hvað þessi hlunnindi eru í
peningum eða í annarri mæl-
anlegri mynd, er í það minnsta
mór hulið og grunar mig að ég
sé ekki einn um það.
Það er eflaust mörgum
minnistætt þegar John F.
Kennedy réð bróður sinn sem
dómsmálaráðherra og mág
sinn sem sendiherra. Slíkt þótti
sjálfsagt í Ameríku þótt eflaust
rynnu tvær grímur á evrópu-
menn ef slíkt ætti sér stað hjá
þeim.
Við íslendingar höfum notað
ameríska kerfið um árabil og
engum hefur dottið í hug að
gera athuagsemdir við það þótt
yfirmaður íþróttamála ætti son
sem hannar íþróttamannvirki,
eða stjórnandi virkjunarfram-
kvæmda ætti son sem væri
launaður ráðgjafi pabba sins.
Ég get ekki séð að þetta séu
hlunnindin margfrægu.
Á sama hátt get ég ekki séð
að nefndarseta sé hlunnindi,
því þótt fyrir hana sé greitt, þá
er það venjulegt opinbert skíta-
kaup, og þótt menn opni ekki
kjaftinn á slíkum fundum eru
þeir neyddir til að sitja þá, sem
er örugglega leiðinleg vinna.
En engu að síður er einhver
„gloria" í kring um þessar
stöður, sem venjulegum laxma-
man-ni er hulin ráðgáta, eitt-
hvað sem gerir það að verkum
að sumir menn eru jafnvel til-
búnir til að fórna bæði lífi og
limum fyrir þær, og þá liklega
fjölskyldu sinni um leið.
ERU OPINBERAR STÖÐUR
ÁN ÁBYRGÐAR?
Þeir sem hafa lesið bók
bandaiákjamannsins, Norman
Medow’s „How to Succeed
Without Really Trying“, hafa
eflaust farið að hugsa margt.
Hann setur fram þá kenningu
í bókinni, að skýringin á því
hversvegna algjörlega óhæfir
stjórnendm- geti haldið stöðum
sínum í áraraðir, sé sú að þeir
ráði einungis fullkomna imba
sem sína undirmenn. Sýni ráð-
inn imbi minnstu tilburði til
þess að skyggja á yfirmann
sinn með meiri hæfileikum, er
hann umsvifalaust rekinn. Me-
dow heldur því fram, að á
þennan hátt takist einstakling-
um sem ekkert hafa til brunns
að bera nema viljann, að halda
reisn sinni, þ.e. að vera hæfast-
ir brátt fyrir hæfileikaskort.
Ég nefni hér kenningu Me-
dows meira af gamni mínu
heldur en því að ég álíti að
svona sé í pottinn búið hjá
okkur — og þó. Tíð manna-
Grein eftir Leó l\l. Jónsson
rekstrartæknifræðing
Stöðuveitingar hafa, löngum verið ástæða til rifrildis á íslandi,
sérstaklega þegar í hlut eiga opinberar stöður. Varla mun sú
staða yfirmanns, deildarstjóra eða sérfræðings teljast merkileg,
ef ekki hefur staðið um hana pólitískur styr, misjafnlega mikill.
PV 2 1977
27