Helgarpósturinn - 02.02.1995, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 2. FEBRÚAR 1995
MORGUNPÓSTURINN FRÉTTIR
9
Árið 1993 var allt útlit fyrir að kjötvinnslan Goði yrði gjaldþrota í kjölfar falls Miklagarðs. Forráðamenn
Goða brugðust við með því að stofna Kjötumboðið til að geta haldið rekstrinum áfram
Seldu sjálfum sér vörumerkin
og leigja sér að auki
velar og húsnæði
Nú standa yfir samningaviðræð-
ur milli Landsbankans og fyrrum
sambandsíyrirtækisins Goða hf.
um skuldbreytingar á lánum félags-
ins við bankann. Samkvæmt heim-
ildum blaðsins eru skuldir Goða
við Landsbankann á þriðja hundr-
að milljónir króna. Samningavið-
ræður þessar hafa staðið yfir í mjög
langan tíma en árið 1993 leit út fyrir
að fátt gæti forðað Goða hf. frá
gjaldþroti.
Goði hf. er nú aðeins til sem
eignarhaldsfélag en vörur undir
vörumerkjum fyrirtækisins eru
framleiddar af Kjötumboðinu hf.
Síðarnefnda félagið leigir húsnæði
og framleiðsluvélar af Goða og
keypti vörumerki félagins árið 1993.
Það er athyglisvert að bæði hlutafé-
lög lúta framkvæmdastjórn sama
manns, Helga Óskars Óskars-
Sverrir Hermannsson Lands-
bankastjóri. „Höfum líf þeirra í
hendi okkar.“
sonar og að auki er stjórnarfor-
maður beggja félaga einn og sami
maðurinn, sá heitir Þorgeir B.
Hlöðversson. Með honum í stjórn
Kjötumboðsins sitja svo Guð-
steinn Einarsson og Jón E. Al-
freðsson sem eiga líka sæti í stjórn
Goða hf. Skipt hefur verið um nafn
á Goða, sem heitir nú íslenskar bú-
vörur, en félagið er rekið undir
sömu kennitölu og áður.
Leigusali ojg leigu-
kaupi sami aðitínn
Að sögn Þorgeirs var ljóst í kjöl-
far gjaldþrots Miklagarðs að semja
þyrfti við lánadrottna Goða, sem
átti miklar inneignir í viðskipta-
kröfum hjá Miklagarði og var auk
þess í sjálfsskuldarábyrgð á skulda-
bréfi fyrir Miklagarði hf. Þorgeir
segir að með þetta í huga hafi Kjöt-
umboðið verið stofnað sem rekstr-
arfélag og þannig hafi verið hægt að
„einangra vandamálið í Goða sem
eignarhaldsfélagi“.
Aðspurður um hver starfsemi
Goða/lslenskra búvara sé, segir
Þorgeir hana felast í rekstri þeirra
eigna sem Kjötumboðið leigir. Þeg-
ar Þorgeir var spurður hvort það
valdi ekki hagsmunaárekstrum að
leigusalinn og leigukaupinn eru
nánast einn og sami aðilinn, svar-
aði hann:
„Eins og er, er fyrst og fremst lit-
ið á að halda þessari starfsemi
áfram, þannig að það er í sjálfu sér
ekki um neina hagsmunaárekstra
að ræða. Þetta hefur verið til skoð-
unar hjá bönkunum þannig að
þetta er unnið fyrir þeim tjöldum
sem það þarf að vera. Menn hafa
gætt þess í öllum þessum fasa að
vinna þetta sem skilmerkilegast
þannig að það séu einmitt engin
slík mál sem geti verið gagnrýnis-
verð.“
Spurning um hagsmunaárekstur
vaknar einnig upp þegar á það er
litið að sömu menn sátu beggja
vegna borðsins þegar Kjötumboðið
keypti vörumerki Goða 1993.
Hvorki Þorgeir né Helgi Óskar vilja
hins vegar gefa kaupverðið upp,
segja það trúnaðarmál.
Með þumalskrúfu á
bankanum
Sú staðreynd að Kjötumboðið á
nú vörumerki Goða, og þá við-
skiptavild sem fylgir svo rótgrón-
um merkjum, en Islenskar búvörur
á húsnæðið og kjötvinnslutækin,
vekur upp þá spurningu hver
samningsstaða Landsbankans sé í
málinu. Ef bankinn gengur að veð-
um sínum stendur hann væntan-
lega uppi með húsnæði Islenskra
búvara við Kirkjusand og ýmis kjö-
tvinnslutæki, sem gæti reynst all
erfitt að losna við. Ef Landsbankinn
gengi að félaginu er spurning hvort
hann gæti látið að rifta sölunni á
vörumerkjum Goða á grundvelli
þess að sörnu menn voru í hlut-
verkum seljanda og kaupanda. Ef
það væri ekki hægt gæti Kjötum-
boðið ótrautt haldið áfram að
framleiða undir merkjum Goða.
Það má segja að sama væri á hvorn
veg færi, tap Landsbankans yrði
alltaf mikið. Með því að halda lífi í
Islenskum búvörum fær bankinn
að minnsta kosti leigutekjur félags-
ins upp í skuldir þess við hann.
Goði er nú aðeins til sem eignarhaldsfélag en vörur undir vörumerkjum fyrirtækisins eru
framleiddar af Kjötumboðinu. Síðarnefnda félagið leigir húsnæði og framleiðsiuvélar af
Goða og keypti vörumerki féiagins árið 1993. Það er athyglisvert að bæði hlutafélög hafa
sama framkvæmdastjóra og sama stjórnarformann.
Sverrir Her-
mannsson,
bankastjóri í
Landsbankan-
um, var spurð-
ur að því hvort
forráðamenn
Kjötumboðsins
og íslenskra
búvara væru
með þumal-
skrúfur á bank-
anum. Sverrir
var ekki á því
og svaraði
skorinort:
„Nei, þeir
geta engar
þumalskrúfur
sett á okkur.
Við höfum líf
þeirra í hendi okkar ef við viljum."
1 framhaldi af því var Þorgeir
spurður að því hvort það tákni
gjaldþrot fyrir Islenskar búvörur ef
samningar nást ekki við Lands-
bankann.
„Ég tel enga ástæðu til annars en
að við náum þessum samningum.
Við erum búnir að vinna að þeim
mjög lengi og mér finnst landið
liggja þannig í dag. Það er líka hag-
kvæmast fyrir alla aðila að málið
fari þannig," svaraði hann.
Þorgeir var einnig inntur eftir því
hvort það væri rétt að leigan sem
Kjötumboðið greiðir fýrir tæki og
húsnæði íslenskra búvara standi
ekki undir afborgunum síðar-
nefnda félagsins.
„Þeir samningar sem verið er að
ganga frá núna miðast einmitt að
því að þetta gangi allt upp. Til þess
erum við að skuldbreyta þessu, svo
við ráðum betur við greiðslur af-
borgana og vaxta.“
Þrot Miklagarðs orsök
vandræða Coða
Samkvæmt ársreikning Goða
fýrir árið 1992 var ríflega 10 rnillj-
óna króna hagnaður af rekstri fé-
lagsins það ár. I ársreikningum
kemur einnig fram að eigið fé fé-
lagsins sé tæplega 265 milljónir
króna svo framtíðin hefði átt að
vera björt fyrir Goða. I þessum
sama ársreikningi kemur hins vegar
líka fram að viðskiptaskuld Milda-
garðs, sem var langstærsti við-
skiptavinur Goða, við félagið er 158
milljónir. Og að auki var Goði í
sjálfsskuldarábyrgð á 78 milljóna
króna skuldabréfi fyrir Miklagarð.
Samtals gerir þetta 236 milljónir
eða hátt í allt eigið fé Goða. I byrjun
árs 1993 þegar þessi ársreikningur
var gerður duldist fáum hver örlög
Miklagarðs hlutu að vera, gjaldþrot
virtist óumflýjanlegt enda fór félag-
ið síðar á árinu í risavaxið þrot.
Meirihluti forráðamanna Goða og
endurskoðendur hafa þó augsýni-
lega verið á annarri skoðun því í
efnahagsreikningi ársskýrslu félags-
ins nemur niðurfærsla viðskipta-
krafna aðeins tæplega 19 milljón-
um, en í skýringum er tekið fram
að niðurfærslan sé byggð á mati á
tapáhættu gagnvart einstökum við-
skiptakröfum og kröfunum í heild.
Auk þess segir í ársskýrlunni um
framtíðarhorfur Goða: „Ekki eru
afráðnar neinar breytingar í rekstr-
inum árið 1993.“ Annað kom hins
vegar á daginn eins og hér hefur
verið rakið. -jk
Nógur tími, full ábyrgð, engir hagsmunaárekstrar - en launin gefa þeir ekki upp
Fimm menn í 55 stiórnum
I nýútkominni skýrslu Sam-
keppnisráðs um stjórnunar- og
eignatengsl í íslensku atvinnulífi er
að finna athyglisverða lista yfir þá
menn, sem hvað duglegastir eru við
það að sitja í stjórnum hinna ýmsu
fyrirtækja sem tengjast annað hvort
því sem kallað hefur verið Kol-
krabbinn eða hinum svokallaða
Smokkfiski. Benedikt Sveinsson,
stjórnarformaður í Sjóvá-Almenn-
um, fer þar fremstur í flokki, en
hann á sæti í stjórn 12 fýrirtækja,
þar á meðal hjá Eimskipafélagi ís-
lands og Flugleiðum. Skammt und-
an koma þeir Einar Sveinsson,
bróðir Benedikts og forstjóri Sjó-
vár-Almennra, Magnús Gauti
Gautason forstjóri KEA og Geir
Magnússon forstjóri Olíufélags-
ins. Kristinn Björnsson, forstjóri
Skeljungs, situr í stjórn 10 fyrir-
tækja og allmargir aðrir sitja í
stjórn 6-8 fýrirtækja. MORGUN-
PÓSTINUM lék forvitni á að vita
hvernig jafn störfum hlaðnir menn
og þessir eru fara að því að sinna
öllum þessum ábyrgðarstöðum í
einu og lagði fyrir þá nokkrar
spurningar. Sá alduglegasti, Bene-
dikt Sveinsson, sagðist ekki
„nenna“ að svara spurningum
MORGUNPÓSTSINS þegar blaðið
hafði samband við hann í gær, en
þeir Einar, Geir, Magnús Gauti og
Kristinn tóku erindinu öllu betur.
Geir Magnússon forstjóri Olíufé-
lagsins. Teiur sig ekki geta annað
því að sitja í fleiri stjórnum en
hann gerir nú þegar.
Fyrsta spurningin snerist um
það, hversu mörgum stjórnarstörf-
um menn geti annað svo vel sé.
Einar Sveinsson sagði spurninguna
lýsa mikilli vanþekkingu blaða-
manns á viðfangsefninu, því raunin
væri sú að seta hans í bankaráði Is-
landsbanka tæki jafn langan tíma
og seta hans í stjórnum allra hinna
fyrirtækjanna samanlagt. Geir
Magnússon vísaði til þess að nokk-
Kristinn Björnsson forstjóri Skelj-
ungs. Verður að kíkja í skatta-
skýrsluna til að komast að því
hvað hann þiggur í laun fyrir
stjórnarsetuna.
ur þeirra fýrirtækja, sem hann er
skráður sem stjórnarmaður í, séu í
raun eitt og sama fyrirtækið, en
taldi þó víst að hann gæti ekki ann-
að meiru en því sem hann gerir nú
þegar; það væri í algjöru hámarki.
Magnús Gauti sagðist ekki geta
svarað þessari spurningu, en Krist-
inn sagði það hljóta að fara eftir því
hversu oft fundað væri í viðkom-
andi stjórnum.
Einhverjir kynnu að ætla að það
hljóti að koma niður á aðalstarfi
þessara manna, þegar þeir sitja þar
að auki í stjórn tíu annarra fyrir-
tækja. Þeir voru þó allir santmála
um að svo væri ekki, enda mundu
þeir ekki taka þau að sér ef svo væri.
En geta menn risið undir þeirri
ábyrgð, sem fylgir því að sitja í
stjórn þetta margra fyrirtækja?
Kristinn sagðist gera sér fulla
grein fýrir þeirri ábyrgð sem stjórn-
armenn bera og taldi sig axla hana
fullkomlega. Sömu sögu er að segja
af hinum, þeir voru allir hinir
ábyrgðarfýllstu.
Engin hætta á hags-
munaárekstrum
Það getur alltaf gerst að hags-
munir fyrirtækja skarist. Þegar
sami maður situr í stjórn tveggja
eða fleiri fyrirtækja hlýtur því að
vakna upp sú spurning, hvort ekki
sé hætta á að hluthafar einhvers
þeirra eigi ekki á hættu að bera
skarðan hlut ffá borði í einhverjum
tilvikum. Enginn fjórmenninganna
vildi þó kannast við að þetta geti
valdið nokkrum hagsmunaárekstr-
um og Einar sneri reyndar út úr
spurningunni. „Ég er fulltrúi þeirra
eigenda sem kjósa mig,“ sagði Geir
Magnússon, „og það hlýtur að vera
mat þeirra sem það gera að ég sé til
þess hæfur að gæta þeirra hags-
Bræðurnir Benedikt og Einar Sveinssynir sitja í stjórn 23 fyrirtækja til
samans. Benedikt „nennti" ekki að svara spurningum blaðsins og Ein-
ar lauk samtalinu áður en hægt var að bera upp við hann allar spurn-
ingarnar.
muna í hvívetna." Magnús Gauti
sagði einfalt að leysa þetta vanda-
mál, sem hann sagðist reyndar
aldrei hafa lent í. „Ef til þess kemur
að hagsmunir tveggja fyrirtækja
skarast, þá víkur maður einfaldlega
úr sæti við afgreiðslu viðkomandi
máls.“
En væri hagsmunum hins al-
menna hluthafa ekki betur borgið
ef mennirnir í stjórn fyrirtækisins
hefðu betri tíma til að sinna stjórn-
arstörfunum en þessir önnum
köfnu einstaklingar hafa?
Einar svaraði þessari spurningu
ekki, en þeir Geir, Magnús Gauti og
Kristinn voru allir sammála um að
þeir hefðu allan þann tíma sem þeir
þyrftu til að sinna þessum störfum
svo vel færi og bentu á að þeir væru
kosnir í þessar stöður, sem benti til
þess að hinum almenna hluthafa
þætti hagsmunum sínum vel borg-
ið í þeirra höndum.
Enginn þeirra var tilbúinn að
greina frá því hvað þeir fá greitt fyr-
ir setu sína í öllum þessum stjórn-
um. Geir sagði það ákaflega mis-
jafnt hvað hann fengi borgað fyrir
stjórnarsetuna, sums staðar lítið og
sums staðar hreint ekki neitt. Krist-
inn sagðist ekki geta sagt til um það
nema glugga í skattaskýrsluna, sem
hann hafði ekki við höndina, en
sagði þó að það væri mjög misjafnt
og surnt væri alveg ólaunað, en
Magnús Gauti sagðist ekki geta gef-
ið upp laun sín. Einar hafði lokið
símtalinu áður en hægt var að bera
þessa spurningu upp við hann.
lae/æöj