Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1945, Qupperneq 1
50. tölublað.
Laugardagur 29. desember 1955
XX. árg.
ARTHUR KOESTLER:
TRÚIN Á SOVJET
Kaflar úr bókinni „The Yogi and the Commissar, London 1945
I.
HVORKI fasista- nje kowm-
únistatrúin er nýtt fyrir-
brigði, heldur ævagamlar
hugmyndir, sem skotið hafa upp
kollinum. Þær náðu því ekki að-
eins til skynseminnar, heldur til
gjörvalls mannsins, því að með
þeim var tilfinningunum einnig
fullnægt.
Trúarbrögð fasismans eru ljós
og skilmerkileg. Frumstæðar hug-
myndir manna um „blóð og mo!d“,
um ofurmennið er banar drekan-
um, goð Valhallar, og hinn djöful-
lega mátt Gyðinga, eru efldar og
notaðar í þágu ríkisins. Helming-
urinn af snilli Hitlers lá í því, að
hann sló á rjetta strengi undir-
vitundar manna. Hinn helmingur-
inn var í því fólginn, að hann
fylgdi út í æsar úrvalskenningunni
og hafði sjerstakt lag á að færa
sjer í nyt nýjungar í hagfræði,
byggingarlist, tækni, áróðri og
hernaði. Leyndardómur fasismans
er í því fólginn, að frumstæðar
skoðanir eru endurnýjaðar og sett-
ar fram í tímabærri mynd. Nas-
isminn var eins og skýjakljúfur,
sem heitavatnsæðar liggja um frá
neðanjarðaruppsrettum, er stafa
frá jarðeldum.
Hinsvegar var vatnsleiðslu soci-
alistahreyfingarinnar þannig var-
ið, að þró var á þaki uppi og menn
gerðu sjer vonir um að hún mvndi
fyllast af rigningarvatni einn góð-
an veðurdag. Rússneska byltingin
hafði ekki aðeins rigningu í för
með sjer heldur skýfall, eins og
það gerist í hitabeltislöndunum.
Vatnið fór alt í einu að streyma
úr krönunum, sem hingað til
höfðu verið þurrir. Nokkur fyrstu
árin var sæmilegt samræmi milli
kommúnistatrúarinnar og rúss-
neska veruleikans. Það voru hetju-
tímar, og þá verða helgisagnir til.
Að baki reyknum var í raun og
veru eldur.
Og hvílíkur eldur! Þjóðin hafði
tekið völdin í sínar hendur og
haldið þeim yfir sjötta hluta ver-
aldarinnar. Einkaeign, hagnaðar-
vonin, kynferðishömlur og þjóð-
fjelagslegar siðvenjur voru í raun
og veru afnumdar í einni svipan.
Ríkir og fátækir voru ekki lengur
til, og ekki heldur húsbændur og
þjónar eða foringjar og óbreyttir
hermenn. Eiginmaðurinn hafði
ekki lengur neinn myndugleika yf-
ir konu sinni, foreldrið ekki yfir
barni sínu nje kennarinn yfir nem-
anda sínum. Saga „homo sapiens"
— manntegundarinnar — virtist
vera að hefjast að nýju. Orðum
þessara furðulegu tilskipana fvlgdi
enginn þrumugnýr eins og rödd-
inni frá Sinaifjalli, sem gaf hin
tíu boðorð. Þeir, sem á þau hlýddu,
fundu skyndilega til, sem einbver
skán innifyrir, skrælþur skán efa-
semda, blekkinga og innibyrgðrar,
skynsamlegrar hugsunar hefði
brostið. Þeir fundu hjá sjer til-
finningarót, sem þeir höfðu hald-
ið að þeir ættu ekki til. Eitthvað
hafði verið leyst úr læðingi í þeim,
eitthvað, sem hafði verið svo nið-
urbælt, að þeir höfðu ekki vitað
um tilveru þess, — einhver von,