Lesbók Morgunblaðsins


Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1994, Qupperneq 6

Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1994, Qupperneq 6
BJÖRN Pálsson eins og margir niuna hann, - með flr.gmannshúfuna og í úlpunni. BJÓRN ber að flugvélinni ungan sjúkling, einn af mörgum sem lá á að komast undir Iæknishendur. BRÚÐKAUPSFERÐ A Tf-lóu umarið 1939 lögðu ung hjón af stað í brúðkaups- ferð. Ekki var um neina venjulega brúðkaups- ferð að ræða, ætlunin var að fara í hringflug um ísland. Þetta var óvenjulegur ferðamáti bæði vegna þess að flugvélakostur þjóðarinnar Björn Pálsson flugmaður varð landsþekktur fyrir sjúkraflug sitt, oft við hrikaleg skilyrði. Flug var áhugamál hans ög hann gerði það að lífsstarfi og hafði flutt um 3.400 sjúka og slasaða þegar hann féll frá í flugslysi árið 1973. Eftir LINDU SALBJÖRGU GUÐMUNDSDÓTTUR voru aðeins þijár litlar flugvélar, og auk þess höfðu engir flugvellir verið gerðir á íslandi á þessum tíma. Ekki var um aðra lendingar- staði að ræða en slétt tún, mela, ísilögð vötn, árbakka eða fjörusand. Farkosturinn var tveggja sæta opin land- flugvél af Blackburn Bluebird IV gerð og bar einkennisstafina TF-LÓA. Eiginmaðurinn, Bjöm Pálsson, sem hafði nýlokið einkaflug- mannsprófi eftir að hafa flogið aðeins í 36 klst. undir umsjá kennara sinna, sat sjálfur við stýrið á Lóunni. Með þessari flugferð hafði Björn Pálsson hafið langan og viðburðaríkan feril í íslenskri flugsögu, þó enn ættu eftir að líða mörg ár þangað til hann gerði sjúkraflugið að ævi- starfí sínu. Björn fékk snemma áhuga á flugi. Hann- var einn af þeim sem surnarið 1936 tóku upp fallið merki flugsins á íslandi og hófu störf í Flugmálafélagi íslands og Svifflugfélagi Islands. Hann smíðaði ásamt nokkrum félög- um sínum fyrstu íslensku sviffluguna sem notuð var við svifflugkennslu. Árið 1937 hóf hann nám í vélflugi hjá Agnari Kofoed-Hans- en. Sem fyrr segir fékk hann réttindi til einka- flugs árið 1939. Með hernámi Islands árið 1940 var fótun- um kippt undan fiugi hérlendis og TF-Lóa varð stríðinu að bráð. Lóan gleymdist í skúr inn í Laugarneshverfí og grotnaði þar niður. Skúrinn var síðan rifinn og öllu fleygt á rusla- haugana. S JÚKRAFLU GM AÐUR FYRIR TlLVILJUN Björn byijaði ekki að fljúga aftur fyrr en árið 1947. Um þetta leyti eignaðist hann sína aðra flugvél, tveggja sæta vél af danskri KZ III gerð er bar einkennisstafína TF-KZA. Flugvélin gekk yfirleitt undir nafninu Káset- an. Það var á þessari einhreyfils vél sem Bjöm flaug sitt fyrsta sjúkraflug, og var ferðinni heitið til Reykhóla í Barðastrandarsýslu. Björn var kunnugur á þessum slóðum og því var leitað til hans um flugið. Enginn annar treysti sér í þessa ferð þar sem veðrið var mjög slæmt, stormur og hríðarél. Flugvélar landsmanna vom ófullkomnar á þessum tíma, einungis búnar einum hreyfli og öryggistækin voru áttaviti og talstöð. Ratsjá og afísingar- búnað’T voru þá ekki komin til sögunnar. Það var því ekki að ástæðulausu að sumir flugmenn vom tregir til að fljúga sjúkraflug. Björn lét hins vegar engan bilbug á sér fínna, og tókst þetta verkefni á hendur. Um þetta fyrsta sjúkraflug sitt sagði Björn: Eg fór, vélin mín, KZ III, var ekki sérlega þægileg - konan varð að sitja uppi alla ferð- ina og auk þess var veðrið slæmt. Mikill stormur og dimm hríðarél byrgðu útsýnið. En ég varð að fara, og ég varð líka að kom- ast til baka. Mín flugvél var sú eina á öllu íslandi sem mögulega gat farið slíka ferð. Það tókst, og næsta dag var sagt frá þessu í blöðunum. En það varð til þess, að mér tóku að berast fleiri beiðnir um sjúkraflutn- inga. Með þessari flugferð var Björn Pálsson orðinn sjúkraflugmaður og það fyrir tilviljun eina. Hún var aðeins byijunin á löngum starfsferli Björns sem sjúkraflugmanns. Hann var upphafsmaður og alger brautryðjandi að sjúkraflugi hérlendis og sýndi fyrstur manna í verki, hversu víða á landi hér var hægt að koma mönnum til hjálpar með flugvél, er sjúk- dóm eða slys bar að höndum, þótt ekki væra þar flugvellir. Hann lenti og hóf sig til flugs alls staðar. í hálft annað ár notaðist Bjöm við Káset- una til sjúkraflutninga, sem var í raun mjög óhentug til slíks starfs. Það varð því úr að hann réðst í að kaupa stærri flugvél. í apríl árið 1951 fór Bjöm til Bretlands og festi þar kaup á einshreyfíls flugvél af Auster gerð. Flugvélin kom hingað til lands um sumarið með Goðafossi. Hún bar einkennisstafina TF-LBP. Sú nýbreytni varð nú á Slysavama- félagið hóf samvinnu við Bjöm og gerðist meðeigandi hans í vélinni að 60%. Þetta sumar flaug Björn víða um landið á nýju vélinni, m.a. til Breiðuvíkur. Þar segir í fréttabréfí frá þeim stað: / gær, þegar séra Gísli Kolbeins var að enda messu I Breiðuvík, blasti við óvænt sýn. Flug- vél stóð á sandinum skammt frá kirkjunni. Reyndist það vera Björn Pálsson á nýju sjúkra-vélinni, TF-LBP. Er þetta í fyrsta skipti sem flugvél lendir hér í útvíkum og því allmerkur viðburður og boðar íbúum hinna afskekktu byggðarlaga mikið öryggi íýmsum tilfellum. I öðru fréttabréfí frá Reykhólum sama ár segir m.a.: Sunnudaginn 11. ágúst lenti Björn nýju sjúkraflugvélinni TF-LBP hér í fyrsta sinn. Hann er hér í dreifbýlinu mikill aufúsugest- ur, og allir hér binda miklar vonir við þessa nýju flugvél. Af ofangreindu er Ijóst að Björn var braut- ryðjandi í því að rjúfa einangrun afskekktra byggðarlaga. Öryggi þeirra sem bjuggu í strjálbýli jókst, þar sem fólk vissi að til Björns var hægt að leita, ef slys eða sjúkdómar báru að höndum. Hann flutti fólk undir læknis- hendur á fáum klukkustundum frá stöðum, er áður hefði tekið fleiri daga. Eftir að samvjnna Björns og Slysavarna- félagsins hófst árið 1951 var sjúkraflugið komið á miklu traustari gundvöll en áður, meðan það hvíldi að öllu leyti á einum manni. ÆVINTÝRIOG HÆTTUFÖR Á Tf-lbp VÉLINNI Björn fór marga flugferðina á TF-LBP vélinni og reyndist hún mjög vel. Björn var oftast einn með sjúklingana, sem venjulega var gefið deyfandi lyf fyrir flugferðina. Stund- um var hinn slasaði þó svo illa á sig kominn, að nauðsynlegt þótti að hafa lækni eða hjúkr- unarkonu með í ferðinni. Eins þegar gera þurfti aðgerð út á landi, þá var alltaf læknir með í för. Mörg sjúkraflug Bjöms voru ævintýri Iík- ust. Eitt sinn átti hann að sækja sjúkling upp að Húsafelli. Frostið var svo mikið, að traktor- ar og jarðvinnslutæki, sem átti að nota til að laga braut í lausasnjónum fyrir flugvélina, fóru ekki í gang. Nú voru góð ráð dýr. Skyndi- lega sá Bjöm að fólkið á bænum hleypti út öllum kindunum úr íjárhúsunum og rak þær út á tún. Björn sá auðvitað strax, að þama var vandinn leystur. Því hafði dottið það snjallræði í hug, að láta sauðféð troða flug- brautina. Aldrei sagðist Björn hafa orðið eins hissa og að sjá þennan stóra fjárhóp troða flugbraut. Síðan hætti hann að verða hissa, á hveiju sem gekk. Einhverju sinni var Bjöm spurður að því hvenær hann hefði komist í hann krappastan.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.