Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1994, Page 39

KROSSFARAR stíga á skipsfjöl. Myndlýsing úr handriti frá 14. öld.
Kristnir gegn
kristnum í fjórðu
krossferðinni
vita af þessari ákvörðunartöku aðals-
manna í Champagnehéraði.
Innocent páfi III. (1198-1216) tók vel
í þessa ákvörðun því hann hafði líka beitt
sér fyrir nýrri krossferð árið sem hann tók
við og var það takmark hans að stofna
sameiginlegt páfaríki beggja megin hafs-
ins.
Herskráningin gekk vel og var hún í
meginatriðum bundin við aðalsmenn eins
og áður sagði sem tekið höfðu við krossin-
um. Hins vegar segir sagnfræðingurinn,
Steve Runciman, að margir af þessum
barónum sem svarið höfðu krossinum eið
hefðu ekki bara gert það af hreinni trúar-
rækni eða guðlegum eldmóði, heldur frek-
ar gert það í þeirri von að eignast léns-
svæði og til að forðast yfírráð Filipusar
Ágústs II., Frakklandskonungs.
Greifínn, Tibald af Champagne, var
umsvifalaust gerður að leiðtoga krossferð-
arinnar. Það voru margir aðrir sem fylgdu
fordæmi Tibalds greifa m.a. ýmsir aðals-
menn frá Norður-Ítalíu sem leiddir voru
af Markgreifanum af Montferrat, en þátt-
taka hans í herleiðangrinum vakti strax
grunsemdir Innocents páfa III. vegna þess
að aðalsmenn af Montferrat ættinni voru
hliðhollir „Hohenstaufen keisaraættinni"
en keisarar af þeirri ætt ríktu yfír Þýska-
landi og Heilaga rómverska ríkinu, frá
1138-1254 og Sikiley frá 1194-1268.
Þetta voru keisarar á borð við Konráð III.
og IV., Friðrik I. og II.
Skipulagning fjórðu krossferðarinnar
gekk ekki fljótt fyrir sig. Ýmis vandkvæði
komu upp. Herflutningarnir voru megin
vandamálið. Krossfara vantaði skip til að
flytja herinn austur um haf. Vegna
hnignunar býsanska keisaraveldisins var
landleiðin um Balkanskagann ekki trygg.
Næst var það spurningin um heraðgerð-
ir. Ríkharður ljónshjarta hafði m.a. lagt
til þegar hann yfirgaf Jerúsalem í þriðju
krossferðinni að Egyptaland ætti að vera
tekið herskildi því þar væru höfuðstöðvar
múslima. Að lokum var á það fallist að
takmark krossferðarinnar skyldi vera fyrst
og fremst að ná Egyptalandi undir sig.
egar við heyrum minnst á „krossferðirnar“
sjáum við eflaust fyrir okkur glæsilega riddara
sem eru brynjaðir upp fyrir haus vera að verja
hina vestrænu kirkju fyrir ágangi múslima í
Austurveg. Gamlar Hollywoodmyndir hafa líka
Krossferðirnar voru
farnar til að frelsa hina
helgu borg Jerúsalem
undan yfirráðum
múslima. Til þess var
einnig stofnað til Qórðu
krossferðarinnar
skömmu eftir aldamótin
1200. Hún snerist
hinsvegar uppí árás á
Konstantínópel þar sem
hinir kristnu
krossferðarriddarar
börðu á trúbræðrum
sínum.
Eftir CHRISTOF
WEHMEIER
sýnt okkur þessa glæsiímynd af hugprúð-
um krossriddurum. Krossriddarar þessir
áttu að vera miklir drengskapar menn.
Þeir voru verjendur kristninnar, þeir voru
heilagir stríðsmenn hins vestræna heims.
Og enn þann dag í dag eru kvikmyndagerð-
armenn heillaðir af þessari glæsiímynd
krossfara. Tvær stórstjörnur Hollywood
ætla sér að gera mynd um krossferðirnar.
Austurríska vöðvafjallið, Arnold Schwarz-
enegger langar til þess að gera myndina
„Crusade" sem á að vera í leikstjórn hins
hollenska Paul Verhoeven. Myndin á að
kosta um 120 milljónir dali. Auk þess er
leikarinn Kevin Costner að þróa sína
krossfaramynd. Þjóðverjar og Englending-
ar hafa þegar gert sína krossfaraútgáfu.
Sú útgáfa er hins vegar af allt öðru sauða-
húsi. Myndin heitir að vísu á frummálinu
„Die Kreuzritter“ (Krossriddararnir) en
hún fjallar ekki um heilagan herleiðangur
til Palestínu heldur liggur leiðin um him-
inngeiminn. Myndin greinir frá geimskipi
sem lendir í Mið-Englandi á 13. öld. Kross-
farar nokkrir halda að hér sé um hreina
himnasendingu að ræða, einhvers konar
nýtt vopn sem hinir kristnu riddarar geti
beitt í baráttunni gegn múslimum. Geim-
verurnar vilja nú meina annað. Þær taka
hina brynjuðu riddara með sér í baráttuna
við óvættir á fjarlægri plánetu. Hér er
ekki um neina alvörugefna krossfaramynd
að ræða, heldur ræður gamansemin ferð-
inni.
En ef við snúum okkur að fyllstu alvöru
að umræðunni um „krossferðirnar" að þá
má geta þess að þær voru alls átta að
tölu. Krossferðir þessar voru farnar til að
endurheimta Palestínu, „Landið helga“,
úr höndum múslima með misjöfnum
árangri þó. Fyrsta krossferðin var farin
1096 og síðasta krossferðin var farin árið
1270. Fjórða krossferðin þótti skera sig
verulega úr, því hér var ekki um herferð
að ræða gegn múslimum, heldur voru það
kristnir menn sem börðust á banaspjótum.
Þetta var krossferð gegn kristnum. Við
skulum forvitnast um þessa kristnu her-
ferð sem afsannaði glæsiímynd krossfara.
KEVIN Costner ætlar sér að gera
magnaða krossfaramynd á næstunni.
TlLDRÖG FJÓRÐU KROSS-
FERÐARINNAR
Það var í nóvember 1199 sem greifinn
Tibald af Champagne bauð nokkrum vin-
um sínum og nágrönnum að horfa á burt-
reiðar fyrir utan kastala sinn. Þegar þær
voru á enda barst talið að nýrri krossferð.
Greifinn lagði mikla áherslu á að kross-
ferð yrði farin á ný. Til að leggja enn frek-
ari áherslu á þessa hugmynd sína, kallaði
hann til farandprestinn Fulk af Neuilly,
sem þegar gaf sig á tal við gestina. Gest-
irnir hrifust svo af málsnilld hans að allir
sem einn sór eið að krossinum. Sendiboði
var síðan sendur til að láta páfann í Róm
Samningaviðræður Við
Feneyinga ÁRIÐ 1201 Og
BAKTJALDAMAKK
Áður en Tibald af Champagne lést
skyndilega skyndilega í mars 1201, sendi
hann fulltrúa sinn, Geoffrey Villehardouin
(en hann ritaði annál fjórðu krossferðar-
innar), til viðræðna við Feneyinga í byijun
ársins 1201. Feneyjar voru á þessum tíma
mikið og öflugt siglingaveldi og þess vegna
leituðu krossfarar þangað,
Samkomulag tókst við Feneyinga og var
sáttmáli undirritaður í apríl sama ár. Fe-
neyingar féllust á að smíða flutningafleyt-
ur til að flytja 4.500 hesta, 9.000 skjald-
sveina og annað þjónustufólk, 4.500 ridd-
ara og 20.000 fótgönguliða. Þar að auki
myndu þeir útvega vistir og hestafóður til
níu mánaða. Fyrir þessa þjónustu áttu
krossfarar að borga 85.000 silfurmörk.
Til viðbótar myndu Feneyingar útvega 50
vopnaðar fylgdargalleiður gegn því að fá
helming allra áunna landsvæða. Páfinn,
Innocent III., veitti samþykki sitt við sátt-
málann en hann bar ekki fullt traust til
Feneyinga þar sem þeir voru álitnir slugn-
ir kaupsýslumenn. Nokkrum krossförum
fannst líka eitthvað grunsamlegt við sátt-
málann og þess vegna urðu þeir sér sjálf-
ir út um flutningafleytur og sigldu beint
frá Marseille í Suður-Frakklandi til Sýr-
lands. Auk þess voru líka aðrir hógværir
krossfarar sem ekki voru ánægðir með
hernaðaráætlunina um að ráðast á Egypta-
land, því þeir höfðu skráð sig til að frelsa
„Landið helga“ í Palestínu og skildu ekki
tilganginn með því að gera innrás annars-
staðar.
Þess má geta að meðan Feneyingar
voru að semja við krossfara um sjóflutn-
inginn til Egyptalands, voru þeirra eigin
sendimenn að gera viðskiptasamning við
landstjóra soldánsins í Egyptalandi sem
síðan skrifaði undir samning við Feneyinga
vorið 1202 eftir að sérstakar sendinefndir
soldánsins höfðu fengið staðfestingu Enrí-
kos Dandolos, æðsta embættismanni Fe-
neyja, á því að ekki skyldi ráðist á Egypta-
land. Þetta sýndi vel klæki Feneyinga.
Enda átti margt eftir að breytast Feney-
ingum í vil eins og síðar mun koma fram.
Eftir lát Tibalds af Champagne lögðu
krossfarar til að Boneface af Montferrat
yrði gerður að leiðtoga leiðangursins og
var fallist á það í ágúst sama ár. Þótti
það hinn ákjósanlegasti kostur því faðir
LESBÓK MORRIINRI AÐRINR 21. DESEMBER 1994 39