Alþýðublaðið - 15.03.1996, Blaðsíða 15

FOSTUDAGUR 15. MARS 1996
ALÞÝÐUBLAÐK). 15
aftra sér frá því að berjast fyrir um-
bólamálum, jafnvel þótt við ofurefli sé
að etja.“
Þegar þú lítur yfir litríkan feril,
hverju ertu þá stoltastur af?
„Ef ég er stoltur af einhveiju þá er
það að hafa haft tækifæri til að rétta
Eystrasaltsmönnum hjálparhönd þegar
þeir þurftu á að halda. Sjálfur gerði ég
mér enga grein fyrir því hversu mikils
metið það var af þeim sjálfum. Þetta
hefði ég náttúrlega ekki gert nema
vegna þess að baki bjó djúp sannfær-
ing sem má rekja aftur til áhuga míns
unglingsárum á marxisma, þjóðfélags-
tilrauninni um sovétið og þeirrar þekk-
ingar sem ég hafði aflað mér á löngum
tíma um þau skelfilegu örlög sem
þessar þjóðir og þjóðir Sovét Gúlags-
ins máttu þola. Þetta hefði enginn
utanríkisráðherra gert sem hefði farið
að ráðum ríkjandi viðhorfa í embættis-
mannakerfinu, samanber til dæmis
viðbrögð kollega minna sósíaldemó-
kratískra utanríkisráðherra í Svíþjóð
og Noregi, sem brugðust illa við og
líktu þessu við ævintýramennsku. Þeg-
ar þeir komust að raun um að þetta var
ekki ævintýramennska þá voru þeir
fljótir að skipta um plöm.“
Nú ertu stjómarandstöðuþingmað-
ur. Það er kannski inargt sem hentar
stjómmálamanni eins og þér betur en
það hlutskipti.
„Það er held ég nokkuð tvíeggjað.
Persónulega er ég ekki hinn náttúrulegi
stjómarandstæðingur. Mér hundleiðist
hið hversdagslega þingnagg; og fyrir-
spumarleikir við ráðherra og þings-
ályktunartillögur til þess eins að vekja
athygli á sjálfum sér þykja mér fremur
fánýt iðja. En að svo miklu leyti sem
pólitík snýst um að vinna hugmyndum
fylgi, þá lætur mér prýðilega að vera í
stjómarandstöðu.
Síðan er það svo að eftir átta ára
valdaferil þá tekur það okkur, sem ein-
staklinga og Alþýðuflokkinn í heild,
einhvern tíma að móta þann farveg
sem stjómarandstöðubarátta okkar að
lokum finnur sér.“
Nú heyrist alltaf öðru hvom að þú
sért á leið út úr pólitíL
,,Ég er sonur stjómmálamanns og er
sannfærður um að hið linnulausa álag
á stjómmálamönnum er miklu meira
en það var fyrir einhverju áratugum
síðan. Sá tími er liðinn að menn sitji
áratugum saman í forystu íyrir stjóm-
málaflokk. Sjálfur hef ég sagt að erindi
mínu sé ekki alveg lokið í pólitík.
Meginverkefnið er auðvitað það að
staða Alþýðuflokksins er ekki viðun-
andi eins og hún er í dag og hlutur
jafnaðarstefnunnar í þessu þjóðfélagi
er ekki eins stór og henni ber. Tíminn í
stjómarandstöðu er til þess að breyta
því. Ég mun ekki gera það einn, en ég
vil leggja mitt af mörkum.“
Áttræður róttæklingur
Og hlutverk Alþýðuflokksins ef það
er sett í nokkur orð?
„Alþýðuflokkurinn hefur alltaf verið
róttækur umbótaflokkur, gengið gegn
ríkjandi ástandi og til að bytja með er
aldrei meirihluti í neinu þjóðfélagi lyr-
ir róttækum breytingum. Eg kalla þetta
stundum í gamni og alvöru að Alþýðu-
flokkurinn sé pólitískur verktaki fram-
úrstefnuhugmynda. Hlutverk Alþýðu-
flokksins er að gera það sem aðrir hafa
ekki vit á eða þora ekki að gera.“
Ertu sáttur við þetta hlutverk flokks-
ins?
„Þetta er auðvitað glæsilegt hlut-
verk. Ef áttræður öldungur er enn um-
deildur vegna þess að hann er ósáttur
við ríkjandi ástand og fullur af hug-
myndum um breytingar, er hann þá
ekki fullsæmdur af slíkri umsögn? Sér-
staklega þegar litið er á aðra sem yngri
em og hafa löngum samsamað sig ríkj-
andi ástandi og hafa ekkert til málanna
að leggja.
Líttu á það út ffá sjónarmiði hinna
flokkanna. Hvert er hlutverk Fram-
sóknarflokksins, sem er jafnaldri okkar
því sem næst? Hvað hefur hann gert?
Hann hefur alltaf verið að basla við að
veija undanhald. Hver var hugmynda-
fræði Jónasar frá Hriflu? Hún snerist
um það að koma í veg fyrir þéttbýlis-
myndun og halda fólki í sveitum.
Nefndu mér eitthvað stórmál, umbóta-
mál, framúrstefnumál sem Framsókn-
arflokkurinn hefur beitt sér íyrir. Það
er ekki til.
Líttu á Alþýðubandalagið. Það er
auðvitað þyngra en tárum taki að
Ef áttræður öldungur
er enn umdeildur
vegna þess að hann er
ósáttur við ríkjandi
ástand og fullur af
hugmyndum um breyt-
ingar, er hann þá ekki
fullsæmdur af slíkri
umsögn?
flokkur með þessa fortíð vilji ekki
ræða fortíðina. A hveiju á hann þá að
byggja í samtíðinni og framU'ðinni? Sá
sem ekki getur litið án kinnroða til for-
tíðar sinnar er stundum með svolítið
brogaðan persónuleika.
Líttu á íhaldið. Ginnungagapið
milli sunnudagspredikunarinnar um
frelsið, einkaframtakið og svo sögu
flokksins.
Svo spyr ég stelpumar í Kvennó af
því ég veit að þær eru að grufla í eigin
rósagarði; Hverju hefur Kvennalistinn -
fengið áorkað?"
Að lokum. Er ástœða til að hafa
áhyggjur afframtíð Alþýðuflokksins?
„Við þurfum ekki að hafa áhyggjur
af Alþýðuflokknum. Hann hefur oft átt
í vök að verjast og verið talinn af. í lífi
Alþýðuflokksins hafa kannski oftar
skipst á skin og skúrir en í lífi annarra
stjómmálaflokka. Eftir stendur að Al-
þýðuflokkurinn hefur alla tíð verið sá
sem vísað hefur leiðina. Það er hann
sem hefur mtt braut nýjum hugmynd-
um, hefur oft goldið þess, en gjaman
haft sitt fram að lokum. Davíð Stefáns-
son segir að fæstir njóti eldanna sem
fyrstir kveikja þá, en það breytir ekki
því að engin glóð verður til nema ein-
hver þori að kveikja." ■
Þegar ég lít yfir farinn veg þá sé ég að við vorum engar pólitískar samlokur og engan veginn nánir samstarfs-
menn. Hitt er annað mál að ég mat þennan mann mikils og mér þótti alla tíð vænt um hann. Hann var væntum-
þykjanlegur maöur, mikill garpur og skapsmaður. En ef litið er á feril hans þá má segja þetta: Honum lét betur
að vinna sigra en að vinna úr þeim.
því sem lengra h'ður á. Það er enginn
vafí á því að Gylfi var tímamótamaður
og ásamt nánustu samstarfsmönnum
sínum hinn hugmyndalegi frumkvöð-
ull Viðreisnarinnar. Hann er besti
menntamálaráðherra sem við höfum
átt fyrr og síðar og alveg ótvírætt yfir-
burðamaður."
Eilíft stríð milli tilfinninga og
skynsemi
Þú hefur orð á þér fyrir að vera lit-
ríkur og umdeildur stjómmálamaður.
Lengi varstu efstur á lista yfir óvinsœl-
ustu stjómmálamenn landsins.
„Það á út af fyrir sig eðlilegar skýr-
ingar. Hvenær voru þessar óvinsældir
fyrst mældar? Það var í fyrstu geming-
Svo lengi sem ég er
sannfærður um að ég
sé að fylgja fram mál-
um sem eru nauðsyn-
leg og rétt þá hef ég
aldrei velt því fyrir
mér hvort það væri
einhver spurning um
það að beygja af, slá
af eða láta undan síga.
Ég hef tekið slaginn
og oft haft gaman
af því.
arhríðinni vegna þess sem andstæðing-
amir kölluðu matarskattinn. Fjámtála-
ráðherrann var að keyra í gegn skatt-
kerfisbyltingu og var ekki vanþörf á,
því skattkerfið var ónýtt. Á þessunt
fyrstu sex mánuðum mínum í fjár-
málaráðuneytinu var stokkað upp,
komið á staðgreiðslu og settur á sam-
ræmdur söluskattur, þarmeð á mat-
væli. Stjómarandstaðan fór náttúrlega
hamfömm. Þetta var gríðarleg pólitísk
gemingarhríð svipað og þegar Sighvat-
ur fór í gegnum brimskaflana þegar
hann tók fyrst á heilbrigðismálunum.
Annað mál, sem hefur kynnt undir
óvinsældir, er svipuð gemingarhríð í
kringum EES samninginn. Hann var
persónurgerður í mér. Oll þau öfl, sem
kenna sig við þjóðlega íhaldssemi,
fóm hamfömm og grófú upp mynd af
landráðamanni. Þriðja lotan var Gatt
samningurinn. Fjórða málið var vegna
baráttu í landbúnaðarmálum, sem pól-
itískir andstæðingar okkar hafa notfært
sér til að gera Alþýðuflokkinn, og þá
mig að persónugervingi fjandskapar
við bændur. hin í þetta blandast síðan
nokkrar lotur af ásökunum um vafa-
saman heiðarleika.
Hvað segir þetta okkur? Umdeildur
stjómmálamaður, já. Vegna tiltekinna
umbótamála sem ég hef beitt mér fyrir
og andstæðingamir kenna við landráð
eða flestar ódyggðir. Ég hef með öðr-
um orðum ekki siglt lygnan sjó, frekar
en flokkurinn sjálfur.
Er þetta persónulegt mál? Hefur
þetta eitthvað að gera með mína per-
sónu? Já, sjálfsagt. Ég á það líklega
sameiginlegt með karli föður mínum
að á mínum pólitíska ferli hef ég verið
baráttumaður, ég hef ekki siglt í logni.
Svo lengi sem ég er sannfærður um að
ég sé að fylgja fram málum sem em
nauðsynleg og rétt þá hef ég aldrei velt
því fyrir mér hvort það sé einhver
spuming um að beygja af, slá af eða
láta undan síga. Ég hef tekið slaginn
og oft haft gaman af því.“
En stundum hlýturðu að hafa tekið
þetta nœrri þér?
,Já, já, mikil ósköp. Eða hvað?“
Ertu lítill tilfinningamaður?
„Nei. Þetta er ekkert nema eilíft stríð
milli tilfinninga og skynsemi. Það ei-
lífa basl.“
Skynsemin virðist yfirleitt hafa yfir-
höndina ípólitíkinni.
„Nei, sennilega þvert á móti. Skyn-
samur pólitíkus hefði aldrei gert það
sem ég hef gert heldur flotið áfram.
Ástríðan í pólitíkinni er sú að láta ekki
iMÍ
■