Alþýðublaðið - 15.03.1996, Blaðsíða 27

FÖSTUDAGUR 15. MARS 1996

Stjórn Félags ungra jafnaðarmanna í Hafnarfirði 1934, talið frá vinstri: Hannes Sigurjónsson fjármálaritari, Guðjón Gíslason ritari, Jón Magnússon for-
maður, Vigfús Sigurðsson varaformaður og Marteinn Marteinsson gjaldkeri.
stæðisflokki og fóru þeir flokkar með
meirihlutavald í bæjarstjóminni næstu
þijú árin.
Félag óháðra borgara
kemur til sögu
Lengstum hafa Alþýðuflokkurinn
og Sjálfstæðisflokkurinn verið höfuð-
andstæðingar í bæjarmálum Hafnar-
fjarðar. Það var því stór hópur Alþýðu-
flokksmanna, sem var andvígur sam-
starfi við Sjálfstæðisflokkinn. Einn af
þeim var Ámi Gunnlaugsson, sem ver-
ið hafði bæjarfulltrúi fyrir Alþýðu-
flokkinn og einn af röskustu og ví-
greifustu baráttumönnum flokksins. Þá
hafði það líka borið til, þegar verið var
að undirbúa hsta Alþýðuflokksins íyrir
bæjarstjórnarkosningarnar 1962, að
Emil Jónsson, sem í áratugi hafði skip-
að fímmta sæti hstans, færðist í heið-
urssæti hans, það er í 18. sætið. Skiptar
skoðanir voru um það hvort Arni
Gunnlaugsson eða Guðjón Ingólfsson,
sem átti að baki margra ára trúnaðar-
störf í verkalýðshreyfmgunni, ætti að
vera í fimmta sæti listans. Var kosið
um það í fulltrúaráði flokksins og tap-
aði Ámi þeirri kosningu með eins at-
kvæðismun.
Ég hygg að þetta tvennt hafi vegið
nokkuð þungt, þegar Ámi sagði skilið
við Alþýðuflokkinn og beitti sér fýrir
stofnun Félags óháðra borgara, nýju
afli í bæjarmálum Hafnarfjarðar.
Úrslit bæjarstjórnarkosninganna
1966 komu mörgum á óvart. Félag
óháðra borgara kom sem glæsilegur
sigurvegari kosninganna, fékk þrjá
menn kjöma í bæjarstjóm. Framsókn
tapaði þeim fulltrúa sem hún vann
1962, Sjálfstæðisflokkurinn fékk þrjá
menn kjöma, tapaði einum og Alþýðu-
bandalagið hélt sínum eina bæjarfull-
trúa.
Eftir nokkuð stormasama byrjun í
bæjarstjórn Hafnarfjarðar mynduðu
svo „Óháðir borgarar" meirihluta með
Sjálfstæðismönnum. Þá þótti ýmsum
Alþýðuflokksmönnum litið leggjast
fyrir kappann Áma Gunnlaugsson, þar
sem hann hafði gert samstarf Alþýðu-
flokksins við Sjálfstæðisflokkinn að
aðalástæðu fyrir úrsögn sinni úr Al-
þýðuflokknum. Þessi meirihluti sat við
völd út kjörtímabilið.
Alþýðuflokkurinn og
Félag óháðra borgara
mynda meirihluta
Enn urðu nokkrar breytingar í bæj-
arstjórn Hafnarfjarar 1970. Alþýðu-
flokkurinn hélt áfram tveimur bæjar-
fulltrúum, Framsóknarflokkurinn vann
að nýju einn bæjarfulltrúa, Sjálfstæðis-
flokkurinn hélt fjórum bæjarfulltiúum
og Félag óháðra borgara fékk tvo bæj-
arfulltrúa, tapaði einum. Meirihluta-
samstarf tókst með Alþýðuflokknum,
Framsóknarflokknum og Félagi
óháðra borgara, en Sjálfstæðisflokkur-
inn var í minnihluta.
Við þessar bæjarstjómarkosningar
tókst Álþýðuflokknum að þoka sér
upp fyrir „Óháða borgara“ í atkvæða-
tölu, fékk 1051 atkvæði en „Óháðir"
1019 atkvæði. Framsókn fékk 558 at-
kvæði og Ragnheiði Sveinbjömsdóttur
kjöma, Sjálfstæðisflokkurinn 1697 at-
kvæði og íjóra kjöma (vann einn fúll-
trúa) og G-listinn fékk 391 atkvæði,
tapaði bæjarfulltrúa og fékk engan
kjörinn.
Tólf ára meirihlutastjórn
íhalds og „Óháðra"
Við bæjarstjómarkosningamar 1974
hafði bæjarfulltrúum í Hafnarfirði ver-
ið ijölgað úr 9 í 11. Úrslit kosninganna
urðu þau, að A-listi fékk tvo menn
kjöma í bæjarstjóm, B-listi einn mann,
D-listi fimm menn, G-listi einn mann
og H-listi tvo menn. Sjálfstæðisflokk-
urinn og Félag óháðra borgara mynd-
urðu meirihluta í bæjarstjóm Hafnar-
ljarðar og það stóð óslitið í 12 ár. En
þá varð líka heldur betur breyting á.
Alþýðuflokkurinn tekur
aftur við stjórn
Það urðu mikil straumhvörf í bæjar-
málum Hafnarfjarðar í bæjarstjómar-
kosningunum 1986. A-listinn vann
óvæntan, glæsilegan og eftirminnileg-
an sigur. Hann hlaut þá 2583 atkvæði
og fimm bæjarfulltrúa kjöma.
Sjálfstæðisflokkurinn fékk 2355 at-
kvæði og fjóra menn kjöma, F-Mstinn
fékk 519 atkvæði, einn mann kjörinn,
Einar Th. Mathisen, og Alþýðubanda-
lagið fékk 783 atkvæði og einn mann
kjörinn.
Alþýðuflokkurinn og Alþýðubanda-
lagið mynduðu meirihluta og Guð-
rnundur Ámi Stefánsson varð bæjar-
stjóri.
Hafnfirðingar höfðu úr nógu að
velja við þessar bæjarstjómarkosning-
ar, því að átta framboðslistar voru í
kjöri. En Alþýðuflokkurinn var sigur-
vegarinn, þegar upp var staðið, fékk
fimm bæjarfulltrúa í stað tveggja áður
og jók atkvæðatölu sína um 1247 at-
kvæði.
Rótin að þessum sigri var deyfð og
athafhaleysi fráfarandi meirihluta, sem
í vitund margra Hafnfirðinga var orð-
inn steinrunninn og væmkær eftir 12
ára makindalega setu í bæjarstjóm.
A-listinn var skipaður ungu hressi-
legu fóki, sem trúði á sjálft sig og
framtíð Hafnarfjarðar. Það kvað við
nýr bjartsýnistónn framkvæmda og
framfara, sem náði eyrum og hjarta
margra Hafnfirðinga og vakti með
þeim vonir og trú á betra bæjarfélag og
bjarta framtíð. Þetta var eitthvað nýtt,
heillandi og spennandi.
Sigurgangan hélt áfram
Margir óttuðust að erfitt yrði fyrir
Alþýðuflokkinn að halda sínum hlut í
bæjarstjómarkosningunum 1990. En
raunin var önnur. Ný rós bættist í
hnappagat hafnfirskra jafnaðarmanna.
Stórsigur á'ný og hreinn meirihluti. At-
kvæði féllu þannig:
A-hsti 4042 atkvæði (48 prósent) og
sex bæjarfulltrúa kjöma, B-listi 453 at-
kvæði (5,4 prósent) og engan mann
kjörinn, D- listi 2950 atkvæði (35 pró-
Bæjarfulltrúar Alþýðuflokksins í
Hafnarfirði 1946, talið frá vinstri:
Björn Jóhannesson, Guðmundur
Gissurarson, Ásgeir G. Stefánsson,
Emil Jónsson og Kjartan Ólafsson.
Alþýðuflokkurinn hélt meirihluta
sínum í bæjarstjórn Hafnarfjarðar í
bæjarstjórnarkosningunum 1946
og hafði þá haft þar hreinan meiri-
hluta óslitið í 20 ár.
sent) og fjóra menn kjöma og G- listi
978 atkvæði og einn mann kjörinn.
Jafnaðarmenn í Hafnarfirði glöddust
innilega í hjarta sinu. Alþýðuflokkur-
inn hafði endurheimt hreinan meiri-
hluta í bæjarstjóm Hafnarijarðar. Og
hann stjómaði einn og óstuddur næstu
fjögur árin.
Og enn var kosið
í Hafnarf irði
Síðustu bæjarstjórnarkosningar í
Hafnarfirði fóm fram 1994. Þá missti
Alþýðuflokkurinn meirihluta sinn, en
Alþýðubandalagið fékk tvo bæjarfull-
trúa kjöma, vann mann. A- listinn fékk
3724 atkvæði, tapaði 318 atkvæðum,
B-listinn fékk 653 atkvæði, bætti við
sig 200 atkvæðum, D-listinn fékk
3413 atkvæði, bætti við sig 463 at-
kvæðum og Kvennalistinn, sem ekki
bauð fram 1990, fékk 547 atkvæði.
Framsókn og Kvennalistinn fengu
engan mann kjörinn.
Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðu-
bandalagið mynduðu meirihluta í bæj-
arstjóm Hafnarfjarðar og Magnús Jón
Ámason, bæjarfulltrúi Alþýðubanda-
lagsins, var ráðinn bæjarstjóri. Þetta
samstarf hélt í um það bil ár, en þá bil-
aði þessi meirihluti. Fimm bæjarfull-
trúar Alþýðuflokksins og tveir af fjór-
um bæjarfulltrúum Sjálfstæðisflokks-
ins mynduðu meirihluta og verður ekki
annað séð en hann muni halda út kjör-
tímabilið. Ingvar Viktorsson, bæjar-
fulltrúi Alþýðuflokksins, var ráðinn
bæjarstjóri og verður það sennilega út
kjörtímabihð.
Hvers vegna?
Ýmsir hafa velt því fyrir sér, hvers
vegna pólitísk þróun í Hafnarfirði hafi
orðið eins og raun ber vitni. Hvers
Stjórn Kvenfélags Alþýðuflokksins
í Hafnarfirði 1976. Talið frá vinstri:
Sigríður Erlendsdóttir gjaldkeri,
Sigríður Magnúsdóttir meðstjórn-
andi, Ásthildur Ólafsdóttir formað-
ur, Dagbjört Sigurjónsdóttir með-
stjórnandi og Guðrún Guðmunds-
dóttir ritari.
vegna náðu til dæmis kommúnistar
ekki neinni fótfesm í bænum á ámnum
frá 1930 til 1946 eins og svo víða ann-
ars staðar?
Jafnaðarmenn í Hafnarfirði áttu því
láni að fagna að eiga nokkrar úrvals
foringja með skapfestu, sterka per-
sónutöfra, snjalla áróðurs- og mála-
fylgjumenn, sem báru gæfu til að
standa fast saman og létu ekki inn-
byrðis átök og valdabaráttu spilla sam-
stöðu sinni.
Foringjamir í bæjarmálunum höfðu
mjög sterk persónuleg og félagsleg
tengsl við íjölda fólks í bænum.
Atvinnuleysi og öryggisleysi um af-
komu var ríkjandi hjá verkafólki og
það treysti best úrræðum Alþýðu-
flokksins. Það studdi tilvem Bæjarút-
gerðarinnar og þau félagslegu viðhorf
sem settu mark sitt á orð og athafnir
hafnfirskra jafnaðarmanna, þar sem
saman blönduðust róttæk úrræði,
reynsla og raunsæi, studd almennri
skynsemi og mennhelgikenningum
jaftiaðarstefnunnar.
Hvers vegna misstu haíhfirskir jafn-
aðarmenn meirihluta sinn í bæjar-
stjóminni og urðu að lúta því hlutskipti
að missa tölu bæjarfulltrúa sinna niður
í tvo? Ég nefhi þar til ljögur atriði:
Það er erfitt að halda völdum um
Iangan tíma. Fólk verður leitt á vald-
höfunum, vill gjaman veita þeim að-
hald, breyta til, reyna nýja menn.
Valdabarátta einstaklinga innan
flokksins og flokkadráttur, mismun-
andi viðhorf um menn og málefni og
deildar meiningar um áherslur vom til
þess fallin að veikja tiltrú kjósenda og
veikja baráttugleði hópsins.
Brotthvarf Árna Gunnlaussonar,
stofnun Félags óháðra borgára og
stuðningur ýmissa góðra jafnaðar-
manna við þau samtök, var mikil blóð-
taka fyrir Alþýðuflokkinn í Hafnar-
firði.
Þegar baráttan stóð ekki lengur milh
tveggja andstæðra fylkinga, Alþýðu-
flokksins og Sjálfstæðisflokksins, þá
dró nokkuð úr slagkrafti flokksins.
Hvers vegna vannst sigurinn 1986?
Það var komin þreyta í þáverandi
meirihluta, sem þá hafði setið að völd-
um í 12 ár samfleytt.
Fólki fannst að deyfð og drungi,
dugleysi og athafnaleysi, vera orðið
einkenni á ráðandi meirihluta.
Félag óháðra borgara var að deyja
út, höfðaði ekki lengur til félagslegra
viðhorfa og jafnaðarstefnu. Jafnaðar-
menn, sem stutt höfðu félagið, gerðu
það ekki lengur, fundu sig þar ekki
heima, vildu aftur í sinn gamla flokk.
Fólk vildi breytingu, nýtt fólk í bæj-
arstjóm, ungt fólk með bjartsýni og at-
hafnagleði í farteskinu, fólk sem væri
líklegt til að taka til hendinni, gera
Hafnarfjörð að góðu bæjarfélagi, sem
aðrir horfðu til með viðurkenningu og
aðdáun, heija bæinn til vegs og virð-
ingar.
Alger eining og samhugur var ríkj-
andi í Alþýðuflokknum í Hafnarfirði.
Listinn var skipaður ungu. lífsglöðu,
vel gerðu fólki, sem tókst að slá nýjan
tón í hafnfirskri pólitfk, tón sem náði
eyrum íjölmargra kjósenda. Persónu-
leg og félagsleg tengsl frambjóðenda
Alþýðufloksins teygðu sig ótrúlega
víða út um allan bæ.
Jafnaðarmenn lengstum
við stýrið í bæjarmálum
Hafnarfjarðar
Þegar litið er til þeirra 70 ára sem
liðin era frá því að jafnaðarmenn unnu
meirihluta í bæjarstjóm Hafnaríjarðar
Stjórn Alþýðuflokks Hafnarfjarðar
1955, talið frá vinstri: Þóroddur
Hreinsson ritari, Sigurður L. Eiríks-
son meðstjórnandi, Helgi Sigurðs-
son formaður, Vigfús Sigurðsson
gjaldkeri og Þórður Þórðarson
varaformaður.
árið 1926 kemur þetta í ljós:
Alþýðuflokkurinn hefur haft hreinan
meirihluta í bæjarstjóm Halnarijarðar í
32 ár, verið í meirihlutasamstarfi við
aðra flokka í 20 ár, en skipað minni-
hluta bæjarstjómar í 18 ár. Það er þess
vegna eldcert óeðhlegt, að Hafnarfjörð-
ur komi í hug manna, þegar þeir ræða
um Alþýðuflokkinn, stefnumörkun
hans og áhrif.
Okkur jafnaðarmönnum í Hafnar-
firði finnst gott að búa í bæjarfélagi,
sem hefur orðið þeirrar gæfu aðnjót-
andi að viðhorf og gildismat jafnaðar-
stefhunnar hafa lengst af verið höfð að
leiðarljósi og ráðið ferðinni.
Við jafnaðarmenn í Hafnarfirði er-
um líka stoltir af flokknum okkar Al-
þýðuflokknum, Jafnaðarmannaflokki
Islands, og þeim áhrifum sem hann
hefur haft á íslenskt þjóðfélag á 80 ára
göngu sinni. Við sendum honum ham-
ingjuóskir og þökk á 80 ára afmælinu.
Við vonum og óskum, að hans bíði
gott brautargengi og sigrar á vegferð
um framtíðarlendur hins íslenska þjóð-
félags. ■