Morgunblaðið - 30.01.2001, Qupperneq 31

Í ÞESSARI nýjustu mynd sinni,
„Cast Away“, leikur Tom Hanks
mann sem á allt nema tíma fyrir sjálf-
an sig og kærustuna sína, sem Helen
Hunt leikur. Hann er yfirmaður hjá
póstsendingarfyrirtækinu FedEx þar
sem tíminn einn skiptir máli
og þeytist heimshorna á milli
að koma pökkum til skila og
halda hvatningarræður en í
einni slíkri þeysireið, þegar
hann hefur kvatt kærustuna
sína eina ferðina enn á
hlaupum með orðunum „ég
kem strax aftur“, ferst flutn-
ingavélin í veðravíti yfir
Kyrrahafinu en hann einn
kemst af og verður stranda-
glópur á eyðieyju. Allt í einu á hann
ekkert í lífinu nema tíma fyrir sjálfan
sig.
Það er hin mikla kaldhæðni í lífi
Hanks og í mynd Robert Zemeckis
(Forrest Gump), sem þykir varið í
kaldhæðni, erum við sífellt að hnjóta
um hana. Hún liggur í öllum þeim
miklu lífsgæðum sem við njótum og
erum svo vön að við þekkjum ekki
sem lífsgæði lengur. Eitthvað eins
einfalt og eldur sem við kveikjum með
einum takka verður að baráttu upp á
líf og dauða þegar lífsgæðin eru tekin
frá okkur. Flestir heimsins hlutir,
nokkra þeirra rekur á land með
Hanks úr flutningavélinni, verða að
algjöru fánýti þegar lífsbaráttan
snýst um það eitt að halda lífi. En lík-
lega er þó það versta sem fyrir mann
kemur, ef maður lendir á eyðieyju
eins og Hanks, þegar rennur upp fyr-
ir manni að lífið sem maður lifði var
mesta fánýtið af því öllu saman.
Úr því gerir Zemeckis, sem nýtur
auðvitað dyggilegrar aðstoðar Hanks,
er sýnir stórkostlegan leik, og hand-
ritshöfundurinn William Broyles ansi
lunkna ástarsögu um mann sem þráir
það heitast að hitta kærustuna sína
aftur og fá tækifæri til þess að snúa
lífi sínu til betri vegar. Segja má að
myndin sé furðulega óvæmin og til-
finningalega tempruð og fer ekki að
hinni ömurlegu Hollywood-kröfu um
endi sem sendir okkur heim svífandi á
bleikum skýjum. Hún er ákaflega
jarðföst og vitræn í öllu sem hún sýnir
okkur, raunsæ, spennandi, jafnvel
fyndin, full af kaldhæðni eins og áður
sagði og framúrskarandi fín skemmt-
un.
Hanks er einhvern veginn í sér-
flokki leikara í Hollywood. Hann get-
ur leikið nánast hvað sem er og hann
er sá sem fær, að því er virðist, bita-
stæðustu hlutverkin í þeim fáu pró-
sentum mynda sem ekki eru hasar-
og unglingamyndir. Sú breyting sem
á honum verður á eyjunni er mögnuð,
ekki aðeins útlitslega en hann á að
hafa grennst um tugi kílóa á meðan á
tökum stóð, heldur einnig sálfræði-
lega. „Gapuxi hljóðnar“ gæti verið yf-
irskriftin á þeim umbreyt-
ingum. Það slökknar á
honum. Við sjáum það í aug-
um hans fjórum árum síðar
og hann í einveru sinni hefur
orðið að einskonar Skreppi
seiðkarli þarna á eyjunni, tal-
andi við blakbolta, sem hann
hefur málað á mannsandlit.
Öðrum leikurum er varla
til að dreifa og það er til
marks um drifkraftinn í
myndinni að þótt hún sé löng og Tom
Hanks sé einn í mynd drjúgan hluta
„Cast Away“ leiðist manni varla and-
artak. Helen Hunter gerir margt
ágætt sem kærasta hans en hún er
ástæðan fyrir því að hann hefur næg-
an þrótt til þess að halda sér á lífi.
Leikstjórn Zemeckis er sérstaklega
vitræn. Flugslysið í byrjun fær hárin
til þess að rísa, einveran og lífsbar-
áttan á eyjunni verður áþreifanleg,
hin sálfræðilega breyting og drama-
tíski þungi í síðari hlutanum – sérlega
vel af hendi leyst.
Það má að sjálfsögðu hver sem er
hafa skoðun á því hvað eyjan á að
standa fyrir og hvað lífsreynsla
Hanks í myndinni segir okkur en lík-
lega fjallar myndin eftir allt um það
sem skiptir raunverulegu máli í lífinu
þegar búið er að sníða af því allt húm-
búkk og kjaftæði hins daglega arga-
þras. Við eigum nefnilega öll á hættu
að lenda á eyðieyju þótt ekki sé hún
jafn áþreifanleg og í mynd Zemeckis.
Dragir þú þig í land á þinni persónu-
legu eyðieyju á meðan veröldin hring-
snýst í kringum þig áttu á hættu að
missa það sem þú taldir svo sjálfsagt
að þú tekur ekki eftir því fyrr en það
er allt saman farið.
Einleikur á
eyðieyju
KVIKMYNDIR
H á s k ó l a b í ó ,
S a m b í ó i n o g
B o r g a r b í ó A k u r e y r i
Leikstjóri: Robert Zemeckis.
Handrit: William Broyles.
Aðalhlutverk: Tom Hanks, Helen
Hunter, Nick Searcy, Jenifer
Lewis og Geffrey Blake.
DreamWorks 2000.
„CAST AWAY“


1 ⁄2
Arnaldur Indriðason
Tom Hanks
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. JANÚAR 2001 31
ÞAÐ er til marks um þá þróun sem
átt hefur sér stað á sviði söngs að
kirkjukórarnir eru í æ ríkara mæli
farnir að takast á við flutning stærri
kórverka og tónlistarstarf kirknanna
orðið annað og meira en þátttaka í
guðsþjónustum. Þannig hafa nokkrir
stórkórar vaxið upp innan kirknanna
og flutt mörg af stórverkum kirkju-
sögunnar af miklum myndarskap.
Kirkjukórar Austurprófastsdæmis í
henni Reykjavík slógu sig saman og
héldu tónleika í Grafarvogskirkju sl.
föstudag.
Tónleikarnir hófust á Lofsöng, eft-
ir Sigfús Einarsson, er Gróa Hreins-
dóttir stjórnaði og var flutningurinn
að mörgu leyti góður en varla nógu
samsunginn, hjá kórunum innbyrðis.
Þetta kom ekki fram í því fallega lagi
Jakobs Hallgrímssonar Ó, undur lífs
sem Kjartan Sigurjónsson stjórnaði,
enda er þetta saklausa og fallega lag
sérlega söngvænt. Sigrún Þórsteins-
dóttir stjórnaði Syng Guði dýrð eftir
Pál Ísólfsson en hún lék einnig undir
á píanó í fyrsta verkinu. Lag Páls var
þokkalega sungið en eins og fyrr seg-
ir vantaði samvirkni og að stjórnend-
ur hefðu kórana fyllilega á sínu valdi.
Kantatan Jesu, der du meine Seele,
BWV 78, var næst á efnisskránni. Um
það bil tvö hundruð kirkjukantötur,
sem Bach samdi á árunum 1704 til
1744, eru ótrúlega margbrotin tónlist
og segir það mikið til um hugkvæmni
þessa snillings. Talið er að á tuttugu
og einu ári, á Leipzig árunum, eða frá
1723 til 1744, hafi Bach samið að með-
altali eina kantötu á mánuði. Jesu, der
du meine Seele sem er svonefnd kór-
alkantata hefst á viðamiklum kór og
endar á kóralþætti (sálmi) en þar í
millum eru dúettar, tónles og sólóarí-
ur, í samleik við hljómsveit. Þessi
kantata hefst á glæsilegum kórþætti,
sem var að mörgu leyti vel fluttur.
Fyrsti sólókaflinn var dúett á milli
sóprans og alts, er var sérlega vel
fluttur af Mörtu Guðrúnu Halldórs-
dóttur og Guðrúnu Eddu Gunnars-
dóttur. Lovísa Fjeldsted lék selló-
röddina af öryggi, utan þess að sjá um
basso continuo.
Ungur og efnilegur tenórsöngvari,
Gísli Magnason, söng tónles og aríu á
móti sérlega fallega leikinni flautu-
sóló Guðrúnar Birgisdóttur. Síðasta
sólóatriðið var tónles og aría fyrir
bassa, er Loftur Erlingsson söng sér-
lega vel, ásamt samfléttu óbóraddar,
sem Peter Tompkins útfærði einstak-
lega vel. Lokaatriðið, kórallinn, var
fallega fluttur en þessu viðamikla
verki stjórnaði Lenka Matéova af
töluverðu öryggi. Í heild var hljóm-
sveitin góð, þrátt fyrir smálegar
slysanótur hér og þar.
Eftir hlé var flutt Magnificat, eftir
Vivaldi, undir stjórn Harðar Braga-
sonar, fallegt verk en ekki viðamikið
að formi til og mun tónskáldið hafa
aukið við verkið þremur sópranaríum
og tveimur fyrir altrödd, sem hann
mun hafa samið fyrir stúlkurnar í
Ospedale della Pieta, sem eftir því séð
verður af aríunum, hafa verið býsna
góðar söngkonur. Þessum einsöngs-
þáttum var sleppt en í öðrum þáttum
voru einsöngvarar Marta Guðrún
Halldórsdóttir, Guðrún Edda Gunn-
arsdóttir og Gísli Magnason, er gerðu
sínu góð skil. Það sem gerir verk
þetta frekar smátt í sniðum er stutt-
leiki hvers kafla og einn er t.d. allur
einraddaður (í áttundum), bæði fyrir
kór og hljómsveit, sem frekar má
kalla að vera uppátæki en að það hafi
einhverja músíkalska merkingu.
Lokaverk tónleikanna, Te Deum, er
frumsamið verk eftir Jón Þórarins-
son fyrir kór og hljómsveit. Flutning-
ur kórsins og jafnvel hljómsveitarinn-
ar, undir stjórn Jóns Ólafs
Sigurðssonar, bar þess nokkur merki
að verið var að frumsyngja verkið og
sérstaklega þar sem tónferlið var
krómatískt vildi tónstaðan oft vera
óviss. Verkið er sérlega hljómrænt og
er því mjög krefjandi varðandi styrk-
leika og hraðabreytingar, sem voru
ekki nægilega vel útfærðar, hvorki af
kór eða hinni litlu hljómsveit. Eitt fal-
legasta atriði verksins er upphaf
þriðja þáttar, Salve fac populum
tuum Domine, sem er samsöngur
sóprans og tenórraddar og var þessi
þáttur mjög fallega fluttur. Verk Jóns
er heildstætt og tónmálið sérlega
samfellt og bundið í hljómræna skip-
an, sem gerir aftur kröfur um and-
stæður í styrk og hraða, sem kórinn,
hvað stærð snertir, hefði getað útfært
betur við kröfuharðari stjórn en frá-
leitt með svo fámennri hljómsveit,
sem hér var notast við. Þrátt fyrir að
kórinn bæri nokkur merki ómark-
vissrar stjórnunar er svona samvinna
kirkjukóra af hinu góða og líkleg til að
efla sönggetu kórsöngvaranna í átök-
um við erfið viðfangsefni.
Heildstætt og
samfellt tónmál
TÓNLIST
G r a f a r v o g s k i r k j a
Kirkjukórar Austur-Reykja-
víkurprófastsdæmi fluttu verk eftir
Sigfús Einarsson, Jakob
Hallgrímsson, Pál Ísólfsson, J.S.
Bach og Vivaldi og frumfluttu Te
Deum eftir Jón Þórarinsson. Föstu-
dagurinn 26. janúar, 2001.
KÓRTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
ÞETTA verk listakonunnar Georgiu O’Keeffe frá
árinu 1932 nefnist „White Flower“ eða Hvíta blómið
og er meðal verka hennar sem nú eru til sýnis í
Muscarelle-safninu í háskólanum í Williamsburg í
Bandaríkjunum. Sýningin er enduruppsetning á
fyrstu sýningu O’Keeffe í suðurríkjum Bandaríkjanna.
AP
Sýning O’Keeffe endurtekin
FLYGILL nokkur, allmagnað
hljóðfæri sem Akureyringar létu eftir
sér að kaupa fyrir nokkrum árum,
hefur fengið inni í félagsheimilinu
Laugaborg í Eyjafjarðarsveit.
Ástæðan er sú að ekkert boðlegt hús-
næði er á lausu á Akureyri fyrir grip-
inn, enn vantar einhvern kraft svo
hægt verði að drífa í því að góður tón-
leikasalur komist í gagnið í bænum
sem er orðinn vel á eftir öðrum sam-
bærilegum bæjarfélögum hvað snert-
ir aðstöðu fyrir tónlistarmenn. En
fátt er svo með öllu illt að ekki boði
nokkuð gott. Því fylgir nefnilega alltaf
dálítið sérstök stemmning þegar fólk
safnast saman úti í sveit, það verður
oft afslappaðra og ótruflaðra við það
sem að höndum ber. Það var líka góð
stemmning á píanótónleikum í húsinu
á sunnudaginn þar sem Helga Bryn-
dís Magnúsdóttir sat við slaghörpuna.
Tónlistarfélag Akureyrar stóð fyrir
tónleikunum og á efnisskránni voru
verk eftir Haydn, Ravel, Brahms og
Liszt.
Fyrsta verkið var tónsmíð sem
sjaldan heyrist: Arietta con varia-
zione eftir Haydn, lag með 12 tilbrigð-
um, frambærileg melódía en tilbrigð-
in risminni en getur að heyra í
tilbrigðaverkum Beethovens. Helga
fór vel með þetta stykki, sem og són-
ötu í F-dúr, ágætis tónsmíð eftir sama
höfund, þótt hún væri pínulítið tauga-
óstyrk í upphafi tónleikanna. Hæga
þátt sónötunnar, sem er skemmtilega
„spúkí siliciano“, hefði líka mátt leika
ívið veikar og jafnvel hægar. Talandi
um veikan tónstyrk þá virtist tónn
flygilsins dálítið kaldur, sem annað-
hvort skrifast á hljóðfærið eða hljóm-
burðinn sem að öðru leyti var í lagi.
Pavaninn frægi eftir Ravel fyrir
dána prinsessu var næst á efnis-
skránni. Titillinn er einkennilegur og
músíkin minnir lítið á gamlan pavan-
dans enda mun haft eftir Ravel að
menn skyldu ekki taka titilinn of bók-
staflega. Píanóleikarinn lék verkið
fallega og þéttir samstígir hljómar
verksins nutu sín vel í túlkuninni. Síð-
asta verkið fyrir hlé var „Jeaux d’eau“
eða Leikir vatnsins, einnig eftir Rav-
el. Hröð impressjónísk verk eins og
þetta eru sérlega erfið í flutningi þeg-
ar tónarnir þurfa með sérstökum
hætti að rúlla fram hver við annan
þegar verið er að reyna að kalla fram
hljóðeffekta eða blæ fremur en mel-
ódíur. Helgu tókst oft bærilega að
koma þess háttar spilamennsku til
skila.
Eftir hlé dró píanistinn nokkur
stykki eftir Brahms upp úr pússi sínu,
fyrst Capriccio op. 76. Capriccio þýðir
glettin og/eða dyntótt tónsmíð en
Brahms, þessi mikli tónjöfur, átti
ýmsa sérvisku til, m.a. er sagt að
hann hafi skotið af boga á ketti út um
gluggann hjá sér í pásum frá tónsmíð-
unum. Eftir það annars óvenju glað-
væra verk komu Intermezzo op. 116
nr. 2 og Intermezzo op. 118 nr. 2 og 6
eftir sama höfund. Þessi Intermezzo
eða millispil eru dramatísk með
sterkum undirtóni og Helga túlkaði
þau á afar sannfærandi hátt af því
næmi og þroska sem til þarf.
Síðust á efnisskránni voru nokkur
verk eftir Liszt: Paganinietýða í E-
dúr, Sonetto 104 del Petrarca og Gno-
menreigen. Paganini-etýðan, nokkrir
brotnir hljómar, er rýr að innihaldi en
Gnomenreigen, sem á að tákna dans
torkennilegra jarðdverga (gnóma), er
hins vegar mjög flott verk og á köfl-
um demonískt a la Liszt. Það krefst
afburða tækni og Helga komst vel frá
því þótt maður skynjaði að það lægi
við mörk getu hennar. Sonetto 104,
sem túlkar örvilnun geðríks manns
sem fær ekki ást sína endurgoldna,
krefst líka mikillar fingrafimi. Hún
var meistaralega vel leikin, hér var pí-
anistinn í essinu sínu og skorti ekkert
á í lipurri framsetningu, skýrleika og
heitri túlkun tónlistarinnar.
Á stól
við
Stein-
way
TÓNLIST
F é l a g s h e i m i l i ð
L a u g a b o r g
Helga Bryndís Magnúsdóttir
lék verk eftir Haydn, Ravel,
Brahms og Liszt.
PÍANÓTÓNLEIKAR
Ívar Aðalsteinsson