Morgunblaðið - 03.02.2001, Qupperneq 24

VIÐSKIPTI
24 LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SEÐLABANKINN kynnti í gær
nýja verðbólguspá sína og viðhorf
til vaxta- og gengismála í tengslum
við væntanlega útgáfu 1. tölublaðs
Peningamála, ársfjórðungsrits
bankans, á þessu ári.
Verðbólguspá bankans er
óbreytt frá því í nóvember, eða
4,6% frá upphafi til loka þessa árs.
Seðlabankinn bendir á að verð-
bólga á seinni hluta síðasta árs hafi
verið minni en flestir bjuggust við
og hafi hjaðnað úr um það bil 6% á
vormánuðum í 3½% í byrjun þessa
árs, þrátt fyrir umtalsverða lækk-
un á gengi krónunnar á seinni hluta
ársins 2000.
Seðlabankinn segir þróun gengis
og verðlags undanfarna mánuði
vekja þá spurningu hvort samband
þessara þátta hafi breyst í grund-
vallaratriðum. Hann segir að svo
virðist sem skammtímasamband
gengis og verðlags hafi veikst veru-
lega á undanförnum árum en lang-
tímasambandið sé enn fyrir hendi.
Þrjár mögulegar skýringar eru
nefndar á að þetta samband kunni
að vera orðið veikara en áður. Í
fyrsta lagi sé meiri breytileiki í
genginu en verið hafi og því sé
óvissa um hversu varanlegar breyt-
ingarnar á því séu. Í öðru lagi
kunni að vera að aukin samkeppni
geri fyrirtækjum erfiðara að velta
gengisáhrifum út í verðlagið og í
þriðja lagi sé hugsanlegt að við lágt
verðbólgustig veikist skammtíma-
sambandið milli gengis og verðlags,
meðal annars vegna þess að kostn-
aðarsamt sé að breyta verði.
Vegna þess að langtímasam-
bandið sé enn sterkt gerir bankinn
ekki ráð fyrir að áfram dragi úr
verðbólgu, heldur muni hún hækka
aftur þegar líður á árið.
Árið 2002 er hins vegar reiknað
með að aftur dragi úr verðbólg-
unni. Miðað við óbreytt gengi er
gert ráð fyrir betri verðlagshorfum
en gert var í nóvember og nú spáir
bankinn 2,7% verðbólgu yfir árið
2002. Forsenda þess sé þó að of-
þensla hjaðni þegar líður á árið.
Ýmsir áhættuþættir eru sagðir
fylgja þessari verðbólguspá. Verð-
bólgan gæti orðið lægri ef geng-
isáhrif koma veikar fram en ráð er
fyrir gert eða ef fasteignaverð
lækkar á árinu. Það sem valdi
óvissu til hækkunar sé hins vegar
spenna á vöru- og vinnumarkaði.
Því geti skipt máli hversu hratt of-
þenslan sem ríkt hefur mun hjaðna.
Ekki nægar vísbendingar um
að dragi úr ofþenslu
Ofþensla og hjöðnun hennar er
tekin sérstaklega fyrir í Peninga-
málum og þar kemur fram að
stundum gætir misskilnings þegar
rætt er um hvort ofþensla eða
spenna sé að hjaðna. Seðlabankinn
segir nýjustu vísbendingar ekki
gefa tilefni til að ætla að hagvöxtur
og vöxtur þjóðarútgjalda hafi verið
marktækt meiri á síðasta ári en
Þjóðhagsstofnun hafi spáð í des-
ember, þ.e. að hagvöxtur hafi verið
4% og vöxtur þjóðarútgjalda nærri
5½%. Jafnvægishagvöxtur sé hins
vegar líklega ekki meiri en 3–4% og
vöxturinn þurfi að fara undir jafn-
vægisvöxt til að hægt sé að tala um
að ofþensla hafi hjaðnað. Seðla-
bankinn segir þó að vissar vísbend-
ingar séu um að umtalsvert hafi
dregið úr einkaneyslu, en á heild-
ina litið séu ekki skýrar vísbend-
ingar um að ofþensla sé farin að
hjaðna.
Spurður um þau sjónarmið sem
sumir hafa uppi um að nýlegar
vaxtalækkanir í Bandaríkjunum
auk efnahagsástands hér á landi
knýi á um vaxtalækkun Seðlabank-
ans segir Birgir Ísleifur Gunnars-
son, formaður bankastjórnar
Seðlabankans, að tvennt skilji sér-
staklega á milli Bandaríkjanna og
Íslands í þessum efnum. Annars
vegar sé mikil útlánaþensla hér og
hins vegar sé mun meiri spenna á
vinnumarkaði hér á landi en þar.
Marktæk hjöðnun útlánaaukningar
Um útlánaaukningu innláns-
stofnana er sérstaklega fjallað í
Peningamálum og þar kemur fram
að útlánaaukning á nafnvirði er um
22% á seinni hluta síðasta árs, líkt
og árið 1999. Þegar leiðrétt hefur
verið fyrir gengi og verðbólgu sést
þó að útlánaaukning var mun minni
á seinni helmingi árs í fyrra en árið
1999. Í fyrra var aukningin 13% á
ársgrundvelli en 21% árið 1999.
Seðlabankinn segir þó að 13%
aukning sé fyrir ofan það sem til
lengdar samrýmist stöðugleika og
lítilli verðbólgu, en þetta bendi þó
til marktækrar hjöðnunar í undir-
liggjandi útlánaaukningu.
Uppspretta útlánaaukningarinn-
ar er enn erlent lánsfjármagn, þótt
hlutfall þess sem fjármögnun út-
lána bankakerfisins hafi minnkað
mikið. Árið 1999 stóðu erlend lán á
bak við 77% af útlánum bankanna,
en í fyrra var hlutfallið 49%.
Birgir Ísleifur segir einnig að
vaxtalækkunin í Bandaríkjunum nú
hafi í raun ekki aukið vaxtamun,
því markaðurinn úti hafi verið bú-
inn að taka þessa lækkun inn í
markaðsvexti. Þá bendir hann
einnig á að á evrusvæðinu hafi
vextir ekki verið lækkaðir og við
skoðun á vaxtamun sé litið til mynt-
anna eins og þær séu í gengiskörfu
krónunnar og þar vegi evran um
þriðjung.
Meðal annars með þeim rökum
sem hér að framan eru nefnd, sér-
staklega útlánaaukningu banka-
kerfisins og spennunni á vinnu-
markaðnum, kemst Seðlabankinn
að þeirri niðurstöðu að ekki sé enn
tímabært að slaka á aðhaldi í pen-
ingamálum, þ.e. að lækka vexti.
Hann muni hins vegar vera tilbúinn
að bregðast við ef ótvíræðari merki
um kólnun hagkerfisins komi fram.
Eindregin skilaboð um að
vikmörk gengis verði varin
„Seðlabankinn mun beita þeim
aðferðum sem hann ræður yfir til
þess að halda gengi krónunnar inn-
an vikmarka,“ segir í inngangi Pen-
ingamála. Þetta eru „okkar ein-
dregnu skilaboð til markaðarins“,
segir Birgir Ísleifur, og minnir á að
Seðlabankinn hafi nýlega gert
samning um óskilyrta lántökuheim-
ild erlendis að fjárhæð um 21½
milljarð króna til að efla getu sína
til þess að verja gengið. Þetta sé
viðbót við fyrri viðbúnað.
Varðstaða Seðlabankans um vik-
mörk krónunnar er einnig tiltekin
sem ástæða þess að vöxtum beri að
halda háum. Seðlabankinn segir
hátt raungengi ekki meginorsök
viðskiptahallans, en lýsir þó
áhyggjum sínum af því að afleið-
ingar viðskiptahallans gætu orðið
ótímabær lækkun á gengi krónunn-
ar og meiri verðbólga en æskilegt
er. Miklar gengisbreytingar, sem
oft fylgi óhóflegum viðskiptahalla,
geti grafið undan stöðugleika fjár-
málakerfisins. Bankinn segir við-
skiptahallann stafa af ofþenslunni
og að helsta viðfangsefni íslenskrar
efnahagsstjórnar um þessar mund-
ir sé að vinna bug á henni.
Seðlabankinn telur hinn mikla
viðskiptahalla nú að nokkru leyti
ráðgátu, því hann megi ekki skýra
með háu raungengi. Það hafi hækk-
að minna í þeirri uppsveiflu sem sé
að renna sitt skeið en alla jafna í
uppsveiflum síðustu áratuga og það
sé nú komið niður í sögulegt 20 ára
meðaltal. Seðlabankinn segir að
verði gripið til aðgerða á komandi
mánuðum og misserum sem bein-
ast að rótum viðskiptahallans, með
því að stuðla að meiri þjóðhagsleg-
um sparnaði, draga úr þjóðarút-
gjöldum, minnka spennu á vinnu-
markaði og slá á útlánaþenslu,
megi koma í veg fyrir frekari geng-
islækkun. Birgir Ísleifur segir að
þetta beri ekki að túlka sem svo að
þessu sé beint sérstaklega til rík-
isins. Þessu sé einnig beint til sveit-
arfélaga, banka og alls almennings.
Allir þurfi nú að sýna aðhaldssemi.
Seðlabankinn segist hafa kannað
þann kost að hverfa frá því að hafa
formleg vikmörk á genginu eins og
sendinefnd Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins hafi lagt til, en hafa þess í stað
beint verðbólgumarkmið. Hann
segir að þessi kostur væri rökrétt
framhald í átt til sveigjanlegri
gengisstefnu og aukinnar áherslu á
verðstöðugleika, en að ákvörðun
hafi ekki verið tekin um að stíga
þetta skref. Yrði ákvörðun um
þetta tekin mundi hún eiga sér að-
draganda og verða tekin í samráði
við ríkisstjórnina.
Jafnvel þótt þetta væri gert segir
Seðlabankinn að peningastefnan
muni eftir sem áður taka tillit til
gengisþróunarinnar og því hafi
markaðsaðilar fulla ástæðu til þess
að taka mið af núverandi vikmörk-
um gengisstefnunnar.
Verðbólguspá Seðlabankans fyrir 2001 hin sama og í nóvember
Óbreyttir vextir og
vikmörkin varin
Morgunblaðið/Kristinn
Birgir Ísleifur Gunnarsson, formaður stjórnar Seðlabankans, segir mark-
aðnum send eindregin skilaboð um að vikmörk gengisins verði varin.
Í TÍMARITSVIÐTALI sem birtist
á fimmtudag er haft eftir Þorsteini
Vilhelmssyni, fyrrum útgerðar-
stjóra og eins aðaleiganda Sam-
herja hf., að fréttatilkynning sem
gefin var út af félaginu 9. júní 1999
í tilefni af starfslokum hans hafi
ekki verið sannleikanum sam-
kvæm.
Verðbréfaþing Íslands hefur
kannað málið og leitað skýringa
hjá Samherja hf. „Það er niður-
staða þingsins að málið gefi ekki
tilefni til viðbragða af þess hálfu og
að fréttatilkynning Samherja frá 9.
júní 1999 hafi verið í samræmi við
reglur þingsins um upplýsinga-
skyldu útgefenda verðbréfa,“ að
því er segir í tilkynningu VÞÍ.
Samherji telur vinnubrögð VÞÍ
ámælisverð
Í kjölfar tilkynningar Verðbréfa-
þings Íslands sendi Samherji frá
sér eftirfarandi fréttatilkynningu
um málið:
„Í sjónvarpsfréttum í gær, þar
sem fjallað var um ummæli Þor-
steins Vilhelmssonar í tímaritsvið-
tali, var haft eftir framkvæmda-
stjóra Verðbréfaþings Íslands
(VÞÍ) „að mál sem snúa að vísvit-
andi broti á upplýsingaskyldu hafi
ekki komið upp hér á landi áður“,
eins og sagði orðrétt í umræddri
frétt. Var þar vísað í fréttatilkynn-
ingu af starfslokum Þorsteins Vil-
helmssonar.
Nú er ljóst að ofangreind um-
mæli voru án tilefnis þar eð ekkert
brot var framið að hálfu Samherja
hf. Þrátt fyrir þetta hefur VÞÍ ekki
gefið afdráttarlausa yfirlýsingu um
að ummælin hafi verið ótímabær
og ekki átt við rök að styðjast. VÞÍ
hefur aðeins sent frá sér tilkynn-
ingu þess efnis að ekki sé ástæða
til að aðhafast nokkuð og frétta-
tilkynning Samherja um starfslok
Þorsteins Vilhelmssonar hafi verið
í samræmi við reglur þingsins um
upplýsingaskyldu útgefenda verð-
bréfa.
Samherji hf. telur að þessi máls-
meðferð VÞÍ sé mjög ámælisverð.
Í fyrsta lagi bar enga brýna nauð-
syn til að tjá sig nokkuð um álita-
efnið fyrr en að athuguðu máli. Þar
getur tímaritsviðtal eitt og sér ekki
gefið VÞÍ tilefni til ályktana. Í
öðru lagi ber VÞÍ að viðurkenna
mistök sín undanbragðalaust og
lýsa því yfir að ekkert hafi verið
við umrædda fréttatilkynningu að
athuga af hálfu Samherja.“
Verðbréfaþing um
fréttatilkynningu frá
Samherja
Ekki
ástæða
til við-
bragða
Búnaðarbankinn hefur gert samning
við Íslenska hugbúnaðarsjóðinn, Ís-
hug, um sölu á öllum hlutabréfum
bankans í fyrirtækjum sem tengjast
upplýsingatækni. Samningurinn er
gerður með fyrirvara um samþykki
aðalfundar sjóðsins. Með þessu selur
Búnaðarbankinn hluti í eftirfarandi
fyrirtækjum til sjóðsins: SALT
8,4%, Tölvumyndir 3,6%, Dímon
7,3%, Hópvinnukerfi 13%, i7 8,7%,
In-orbit 3,1%, Netverslun Íslands
20% og Menn og mýs 2,3%.
Heildarkaupverð er 324 milljónir
króna. Búnaðarbankinn mun skrá
sig fyrir nýju hlutafé í Íslenska
hlutabréfasjóðnum sem nemur and-
virði kaupverðsins á genginu 7,0.
Í gær voru viðskipti með bréf
sjóðsins á Verðbréfaþingi Íslands á
genginu 7,5, sem var hækkun um
rúm 5%.
Hlutur bankans um 9%
Eftir þennan samning mun Bún-
aðarbankinn eiga rúm 9% í sjóðnum.
Fyrir á hlutabréfasjóður Búnaðar-
bankans um 11% í sjóðnum. Í kjöl-
farið verður bankinn einn stærsti
hluthafi Íslenska hlutabréfasjóðsins.
Guðmundur Guðmundsson for-
stöðumaður fyrirtækjaráðgjafar
Búnaðarbankans segir að bankinn sé
með þessu að endurskoða þá nálgun
sem hann hafi hingað til haft til fjár-
festinga í upplýsingatækni. Búast
megi við því að í framtíðinni verði
minna um beinar fjárfestingar bank-
ans í upplýsingatækni. Samfara
samningnum munu félögin væntan-
lega auka og efla samstarf sitt á sviði
fjárfestinga í upplýsingatækni.
Búnaðarbankinn eykur hlut sinn í Íshug
Selur öll bréf í upplýs-
ingatæknifyrirtækjumDANSKI netbankinn Basisbankhefur gripið til þess ráðs að stór-
hækka allan kostnað við lán og
færslur viðskiptavina sinna til að
rétta fjárhaginn við. Fullyrða dönsk
blöð að hækkunin nemi um 97% á
kostnaði við útlán og að bankinn
reyni að takmarka fjölda nýrra við-
skiptavina. Stjórn neytendamála
furða sig á þessari stefnubreytingu
og hyggjast kanna hvort farið hafi
verið að lögum.
Nú standa hinir 25.000 viðskipta-
vinir bankans frammi fyrir 17%
vaxtahækkunum á öllum lánum. Þá
hefur bankinn misst forskot sitt í
vaxtakapphlaupi banka þar sem
lánaprósentan hefur hækkað úr 7,5%
í 8,8% án þess að aðstæður hafi
breyst. Nú þegar hefur bankinn
lánskostnað um 10.000 ísl. kr. Eftir
hálft ár munu nýir viðskiptavinir
verða að greiða um 12.000 ísl. kr., til
að hefja viðskipti í bankanum.
Yfirvöld í neytendamálum hyggj-
ast kanna hvort bankinn hafi farið að
lögum. Árið 1998 féll dómur í Dan-
mörku þar sem lagt var að bönkum
að gefa eftir rétt sinn til mikilla og
skyndilegra hækkana. Þá hefur
efnahagsmálaráðherrann fyrirskip-
að rannsókn á þeirri ákvörðun að
setja á skráningargjald sem ekki er
afturkræft fyrstu tvo mánuðina.
Basisbank stór-
hækkar gjöldin
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.