Morgunblaðið - 28.02.2001, Blaðsíða 18

ERLENT
18 MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
UM þær mundir sem Jemenríkin
sameinuðust fyrir röskum tíu ár-
um var lögð mikil áhersla á að
upp frá þessu mundi ríkja frelsi
til orðs og æðis í landinu, rit-
frelsi, kosningar yrðu haldnar
með jöfnu millibili og allir hefðu
jafnan rétt til að kjósa og svo
framvegis.
Það er óhætt að segja að Je-
men hefur staðið sig undra vel og
sumum markmiðum hefur verið
náð og mér þykja blöð hér mjög
opinská og tala enga tæpitungu
þegar þeim er ofboðið og halda
uppi gagnrýni á hin ýmsu mál.
Þó er forsetinn undanskilinn, það
þykir ekki við hæfi að gagnrýna
hann nema þá mjög gætilega.
En nú velta menn því fyrir sér
hvort ritfrelsið sé í hættu og
ástæður eru meðal annars þær,
að á síðasta ári voru allmargir
blaðamenn í Jemen handteknir
eða útgáfa blaða bönnuð annað-
hvort tímabundið eða fyrir fullt
og allt.
Árásir og misþyrmingar
Í ársskýrslu Fréttamanna án
landamæra, sem var birt nýlega,
kom meðal annars eftirfarandi
fram: Blaðamenn, sem hafa
skrifað of harkalega um að lítt
gæti framfara í landinu, hafa orð-
ið fyrir árásum, ráðist inn á
heimili þeirra og þeim misþyrmt.
Einnig var aðalritstjóri viku-
blaðsins Al Haq handtekinn fyrir
að hafa skrifað ógætilega um
hernaðarsamvinnu milli Jemens
og Bandaríkjanna. Honum var
sleppt eftir fjögurra daga yfir-
heyrslu en útgáfa blaðsins stöðv-
uð um tíma og ritstjóranum gert
að greiða töluverða sekt.
Ritstjórar óháðs dagblaðs, Al
Alyam, fengu sex mánaða skil-
orðsbundinn fangelsisdóm fyrir
að hafa birt grein sem var ógnun
við „þjóðareiningu“ eins og það
var orðað og ekki skilgreint nán-
ar. Þegar gluggað er í skýrsluna
kemur líka í ljós, að mjög oft eru
menn einmitt ákærðir fyrir
þetta: að hafa skrifað eitthvað
sem kynni að vera ógnun við
þjóðareiningu og eins og allir
mega skilja er það afskaplega
teygjanlegt hugtak.
Sádi-Arabía
viðkvæmt mál
Nokkrum sinnum eru blaða-
menn handteknir og færðir í
fangelsi og síðan sleppt án nokk-
urra skýringa. Einu sinni eða
tvisvar hefur það komið fyrir að
blaðamenn hafi verið handteknir
eða útgáfa blaða stöðvuð vegna
þess að skrifað hefur verið
óvirðulega um konungsfjölskyld-
una í Sádi-Arabíu en samskipti
Sáda og Jemena hafa verið lengi
og eru enn alveg sérstaklega við-
kvæmt mál.
Tvö blöð eru gefin hér út á
ensku, Jemen Times og Jemen
Observer, bæði nokkuð góð blöð
og stundum mjög gagnrýnin.
Réttarhöld standa nú yfir rit-
stjóra Jemen Times fyrir að hafa
birt villandi og falsaðar upplýs-
ingar um fjármál ríkisins og gef-
ið í skyn að hér sé spilling á efstu
stöðum. Það vita raunar allir að
hún er veruleg en það er vissara
að hafa ekki mjög hátt um það.
Leynileg vopnasala
Loks má svo geta að dagblaðið
Shark al Asat var bannað þegar
það birti grein um leynilega
vopnasölu Rússa til Jemens. Því
banni hefur nú verið aflétt og
mikið rétt, ekki er ýkja langt síð-
an rússneskir skriðrekar og alls
konar þungavopn komu til lands-
ins og mátti þá allt í einu segja
frá því.
Blaðamenn sem ég hef talað
við hér segja að þeir hafi veru-
legar áhyggjur, einn af horn-
steinum lýðræðisins sé að geta
tjáð sig frjálslega og haft uppi
málefnalega gagnrýni. Jemenar
hafi þokað sér töluvert áleiðis en
enn vanti mikið á að þeir hafi
fullt frjálsræði.
Er ritfrelsi
í hættu
í Jemen?
Að mörgu leyti hefur miðað vel eftir samein-
ingu jemensku ríkjanna hvað varðar borg-
araleg réttindi, segir Jóhanna Kristjónsdóttir,
en nú virðist þó sem bliku hafi dregið á loft.
Höfundur er blaðamaður og
stundar nám í arabísku í Jemen.
GEORGE W. Bush Bandaríkjafor-
seti átti í gærkvöld að halda ræðu í
sameinuðu þingi til að kynna tillög-
ur stjórnarinnar um drög að fjár-
lögum fyrir fjárhagsárið 2002. Búist
var við að forsetinn myndi í ræðunni
biðja þingmenn að taka óháða af-
stöðu til áforma sinna um skatta-
lækkanir og niðurgreiðslu erlendra
skulda.
Í fjárlagafrumvarpinu fyrir 2002
kemur til framkvæmda fyrsti áfangi
þeirra skattalækkana sem Bush
boðaði í kosningabaráttunni en til-
lögur hans gera ráð fyrir að rík-
issjóður verði alls af um 1,6 billjóna
dollara vegna skattalækkana á
næstu tíu árum.
Skattalækkunaráformin eru afar
umdeild, jafnvel innan Repúblikana-
flokksins. Mörgum þykir of langt
gengið og segja tillögurnar byggjast
á óraunhæfum spám um fjárlaga-
afgang. Aðrir gagnrýna að þeir sem
helst muni njóta góðs af lækkunun-
um séu hinir best settu.
Dick Gephardt, leiðtogi demó-
krata í fulltrúadeildinni, hefur minnt
á að ráðist hafi verið í svipaðar
skattalækkanir eftir embættistöku
Ronalds Reagans árið 1981. Þær
hafi komið sér best fyrir efnafólk og
í kjölfar þeirra hafi orðið gríðarleg-
ur halli á fjárlögum. „Við viljum
ekki endurtaka þau mistök. Það er
svigrúm til að lækka skatta að
nokkru marki en við ættum að sjá til
hvernig efnahagurinn þróast,“ sagði
Gephardt í þættinum Today á NBC-
sjónvarpsstöðinni á mánudag.
Karen Hughes, ráðgjafi Bush,
brást til varnar í morgunþætti CBS-
sjónvarpsstöðvarinnar í gær og
mótmælti kröfum demókrata um að
tryggt yrði að skattalækkanirnar
kæmu ekki að fullu til framkvæmda
nema spár um fjárlagaafgang stæð-
ust. „Aðeins tvær ástæður geta ver-
ið fyrir því að afgangurinn verði
ekki að veruleika: annars vegar að
þingið samþykki of mikil ríkisút-
gjöld og féð gangi því til þurrðar og
hins vegar að komi til efnahags-
kreppu en þá er einmitt ekki skyn-
samlegt að hækka skatta,“ sagði
Hughes.
Af öðrum málum var búist við að
Bush myndi í ræðunni meðal annars
leggja fram tillögur um aukin út-
gjöld til menntamála og um niður-
greiðslu erlendra skulda um 2 billj-
ónir dollara á næstu tíu árum.
Meirihluti mótfallinn svo
miklum skattalækkunum
Samkvæmt nýrri skoðanakönnun
ABC-sjónvarpsstöðvarinnar og The
Washington Post eru aðeins um 40%
Bandaríkjamanna hlynnt eins mikl-
um skattalækkunum og tillögur for-
setans gera ráð fyrir. Yfir 50% að-
spurðra kváðust heldur kjósa minni
lækkanir sem miðuðust að því að
bæta afkomu fólks af millistétt og
lágstétt.
Samkvæmt niðurstöðum könnun-
arinnar telur þriðjungur Banda-
ríkjamanna að afgangi af fjárlögum
eigi að verja til málaflokka eins og
heilbrigðis- og menntamála en ein-
ungis fimmtungur telur að nota eigi
tækifærið til að lækka skatta.
AP
Bush kynnti áform sín um skattalækkanir fyrir ríkisstjórum bandarísku sambandsríkjanna á fundi í Hvíta hús-
inu á mánudag. Með honum á myndinni eru Parris N. Glendening, ríkisstjóri Maryland, John Engler, ríkisstjóri
Michigan, og Jane Dee Hull, ríkisstjóri Arizona.
Bush mælir fyrir
skattalækkunum
Tillögurnar njóta
ekki stuðnings
meirihluta
þjóðarinnar
Washington. AFP, AP.
FIMMTÁN ár eru í dag liðin frá
því að Olof Palme, þá forsætisráð-
herra Svíþjóðar, féll fyrir hendi
morðingja. Palme var á leið heim
úr kvikmyndahúsi með eiginkonu
sinni þegar hann var myrtur.
Sænska þjóðin var harmi slegin
yfir atburðinum, sem átti sér stað
í miðborg Stokkhólms.
Hver morðinginn var er enn
óráðin gáta og fleiri spurningar
en svör hafa vaknað við rannsókn
málsins, sem enn er á borði
sænsku lögreglunnar þótt fjöldi
þeirra sem sinna rannsókninni
hafi minnkað úr mörg hundruð í
tólf manns.
Yfirmaður sænsku lögregl-
unnar, Lars Nylen, bendir á að
ekki sé víst að morðinginn endi
nokkurn tíma á bak við lás og slá,
jafnvel þó að einhvern daginn
muni það skýrast hver var að
verki. Málið verður fyrnt eftir 25
ár.
Olof Palme var um árabil einn
þekktasti stjórnmálamaður Sví-
þjóðar. Hann var umdeildur heima
fyrir en naut virðingar á al-
þjóðavettvangi, meðal annars fyrir
stuðning sinn við sjálfstæði þróun-
arlanda. Frægðarsól Palme, sem
var leiðtogi Jafnaðarmannaflokks-
ins, reis mjög hratt í sænskum
stjórnmálum, en hann setti fram
nýstárlegar hugmyndir og áhrifa
hans á sænska velferðarkerfið
gætir enn í dag. Sænskum stjórn-
málaskýrendum ber saman um að
enginn hafi fyllt skarð það er
hoggið var í raðir sænskra stjórn-
málamanna við lát Palmes.
„Svíþjóð skipti máli á al-
þjóðavettvangi þegar Palme var
og hét,“ segir fyrrum ritstjóri
Aftonbladet, Gunnar Fredriksson.
Reuters.
Sænska þjóðin var harmi slegin þegar Palme var myrtur og vottuðu þúsundir Svía honum virðingu sína með því
að leggja blóm þar sem glæpurinn var framinn.
Fimmtán ár síðan
Palme var myrtur
Stokkhólmi. AFP.