Morgunblaðið - 13.03.2001, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. MARS 2001 35
FYRSTA friðlýsing náttúru-vættis í hafi var gerð meðundirritun þess efnis ísamkomusal Grenivíkur-
skóla í gærmorgun en þar ritaði Siv
Friðleifsdóttir umhverfisráðherra
undir friðlýsinguna. Áður hafði
Árni M. Mathiesen sjávarútvegs-
ráðherra undirritað friðlýsinguna
en hann átti ekki heimangengt í
gær.
Það eru hverastrýtur á botni
Eyjafjarðar sem friðlýstar voru og
er markmiðið að vernda þessi ein-
stöku náttúrufyrirbrigði, sem felast
í myndun hverastrýtanna, efnasam-
setningu, útliti og lögun ásamt ör-
veruvistkerfi sem þar þrífst við
þessar óvenjulegu aðstæður. Hve-
rastrýturnar eru staðsettar á u.þ.b.
65 metra dýpi og nær önnur í u.þ.b.
33 metra hæð en hin í um 15 metra,
en sérstaða þeirra er m.a. fólgin í
hæð þeirra sem er óvenjumikil.
Úr strýtunum kemur um 72° heitt
vatn og í kringum þær er fjölbreytt
lífríki að því er fram kom í máli
Karls Gunnarssonar hjá Hafrann-
sóknarstofnun. Hann sagði mikinn
gróður utan á strýtunum, m.a. þör-
ungar og einnig bakteríugróður af
ýmsu tagi en hann er einkum kring-
um opið þar sem heitt vatnið
streymir upp. Þá má í kringum
strýturnar finna einstöku rándýr
eins og krossfiska.
Karl sagði að um einstakt nátt-
úrufyrirbæri væri að ræða og hefði
tekið árhundruð eða -þúsund að
myndast.
Vatnið um 11 þúsund ára gam-
alt og kemur af hálendinu
Til eru sagnir um hverina á botni
Eyjafjarðar en sjómenn og aðrir
höfðu tekið eftir heitu uppstreym-
inu. Það var hins vegar ekki fyrr en
um og upp úr 1990 sem farið var að
rannsaka þá og kortleggja og í lok
þess áratugar höfðu nokkrir rann-
sóknarleiðangrar verið farnir niður
að þeim, en fremstan í flokki á þeim
vettvangi má nefna Erlend Bogason
kafara á Akureyri. Við undirritun
friðlýsingarinnar sýndi hann stutta
mynd sem hann hefur tekið af hve-
rastrýtunum og umhverfi þeirra.
Jakob Kristjánsson prófessor við
Háskóla Íslands lýsti því yfir í við-
tali við Morgunblaðið í júní árið
1997 að hann vildi láta friða þessar
hverastrýtur og hefur honum nú
orðið að ósk sinni. Hann hélt stutt
erindi í Grenivíkurskóla um hvera-
strýturnar en fyrir fjórum árum fór
hann ásamt fleirum í kafbátnum
Jago niður að strýtunum þar sem
ýmsar mælingar voru gerðar.
Vatnið sem kemur úr strýtunum
kemur ofan af hálendi Íslands að
sögn Jakobs, í um 100 kílómetra
fjarlægð, og er það 11 þúsund ára
gamalt. Um ferskvatn er að ræða.
Hann telur strýturnar hafa orðið til
eftir lok ísaldar og að þær hafi
myndast á um 10 þúsund árum.
Alls búið að friðlýsa
84 náttúrusvæði
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra sagði að rætt hefði verið um
nokkurt skeið að friða hverastrýt-
urnar vegna þess hve sérstæðar
þær væru, þær væru einstakar og
ekki vitað um náttúrufyrirbæri af
sama toga annars staðar í heimin-
um. Hún líkti strýtunum við tröll-
karl og tröllkerlingu og vildi Björn
Ingólfsson, skólastjóri Grenivíkur-
skóla, gefa þeim nöfnin Siv og Árni
en einnig kom fram tillaga um að
gefa karlinum nafnið Ármann, í höf-
uðið á aðstoðarmanni sjávarútvegs-
ráðherra, Ármanni Ólafssyni sem
þarna var í forföllum hans. „Það er
mikilvægt fyrir okkur að friða nátt-
úrufyrirbæri,“ sagði Siv, en alls eru
nú 83 svæði á Íslandi friðlýst, sam-
tals um 10% landsins og er það hlut-
fall með því hæsta í heiminum að
sögn ráðherra. Hverastrýturnar í
Eyjarfirði eru því 84. náttúrufyrir-
bærið sem friðlýst er hér á landi en
það fyrsta í sjó. Siv sagði að þó að
menn sæju þetta fyrirbæri ekki
væri ekki síður mikilvægt að frið-
lýsa það.
Gjörbreytt aðstaða til
kortlagningar á hafsbotni
Ármann Ólafsson, aðstoðarmað-
ur sjávarútvegsráðherra, nefndi að
líklega yrði vaxandi þrýstingur á að
friða náttúrufyrirbæri í sjó til að
vernda fjölbreytileika í lífríki og
landslagi. Hann sagði nákvæma
kortlagningu hafsbotnsins við Ís-
land hafna og tilkoma nýs öflugs
fjölgeisladýptarmælis um borð í
Árna Friðrikssyni hefði gjörbreytt
aðstöðunni til að vinna að kortlagn-
ingu búsvæða á hafsbotni.
Friðlýsing hverastrýtnanna þýð-
ir m.a. að togveiðar, netalagnir og
línuveiðar eru bannaðar við þessi
náttúruvætti. Kafa má niður að
strýtunum en tilkynna ber hafnar-
yfirvöldum á Akureyri um slíkt fyr-
ir fram, einungis má skoða hverina
en ekki hrófla við neinu eða valda
spjöllum. Þá er óheimilt að kasta
akkeri innan marka náttúrvættisins
sem og að setja hvers konar fest-
ingar eða merki við strýturnar.
Fyrsta friðlýsing náttúruvættis í sjó
Hverastrýturnar
á botni Eyja-
fjarðar friðlýstar
Morgunblaðið/Kristján
„Þetta er bara eins og í barnaafmæli,“ sagði Siv Friðleifsdóttir um-
hverfisráðherra er hún skar niður tertu handa grunnskólabörnum á
Grenivík eftir að samningurinn hafði verið undirritaður.
Hverastrýta á botni Eyjafjarðar. Aðeins eru tæpir 16 metrar niður á hverastrýtuna.
umræða um innri málefni hluta-
félags hlyti að skaða hagsmuni þess
og rýra verðgildi eignarhluta. Bún-
aðarbankinn hafi þó staðið þessa
umræðu ótrúlega vel af sér vegna
þess hve traust í garð hans og starfs-
manna hans eigi sér djúpar rætur.
„Allt er varðar innri starfsemi bank-
ans hefur verið afgreitt en þær nið-
urstöður eiga ekkert erindi í fjöl-
miðla,“ sagði Pálmi.
Hann lýsti þeirri skoðun að Bún-
aðarbankinn væri ekki á flæðiskeri
staddur þótt ekki hafi orðið af sam-
einingu við Landsbankann. Styrkur
bankans fari vaxandi og sé marg-
þættur. Eitt af því sem hann nefndi í
því sambandi var að skipulagsmál
verðbréfasviðs hefðu verið endur-
skoðuð þannig að þar sé mætt
ströngustu kröfum um aðskilnað
verksviða með svokölluðum „Kína-
múrum“, í þeim tilgangi að koma í
veg fyrir hugsanlega hagsmuna-
árekstra. Hann sagði bankann nú
hafa á að skipa öflugu innra eftirliti.
Bankaráðsmenn verðskuldað
endurkjör fyrir störf sín
Loks ræddi Pálmi um þær breyt-
ingar sem væru að verða á bankaráði
og yfirstjórn en við lok fundarins
létu Stefán Pálsson aðalbankastjóri
og Jón Adólf Guðjónsson banka-
stjóri af störfum að eigin ósk. Á
sama tíma tók Árni Tómasson við
sem bankastjóri við hlið Sólons R.
Sigurðssonar bankastjóra. Pálmi
sagðist láta af störfum formanns
bankaráðs með gleði yfir því hversu
margt hefði vel tekist, síðast ráðning
nýs bankastjóra og þar með nýskip-
an bankastjórnar. Þá þakkaði hann
öðrum bankaráðsmönnum sérstak-
lega „fyrir drengskap í störfum og
sterka samheldni við að verja hags-
muni bankans og framtíðarheill á
þeim óróatímum sem bankinn hefur
búið við. Störf þeirra hefðu verð-
skuldað það að þeir væru allir endur-
kjörnir á þessum fundi.“
Útlánaeftirspurn enn of mikil
Stefán Pálsson, fráfarandi aðal-
bankastjóri Búnaðarbankans, flutti
skýrslu sína á fundinum. Hann
ræddi stöðu þjóðarbúsins og taldi
hagstæða þróun efnahagsmála hafa
styrkt þjóðarbúið en því væri þó ekki
að leyna að mikill vöxtur í efnahags-
lífinu hefði reynt verulega á hagkerf-
ið og nefndi hann verðbólgu og við-
skiptahalla í því sambandi. Þá sagði
hann vaxtamun við útlönd ekki hafa
verið meiri í seinni tíð en nú þegar
hann stæði í 6,5%. Millibankavextir
séu rétt um 12% sem svari til þess
miðað við 4-5% verðbólgu að raun-
vextir á millibankamarkaði séu um
7% en ekkert atvinnulíf standist
slíka vexti til lengdar. Því sé ákaf-
lega mikilvægt að ná vaxtastiginu
niður, án þess þó að gengi krónunnar
fari af stað. Þetta sé ekki mögulegt
nema hægi á þenslunni og meira
jafnvægi komist á utanríkisviðskipt-
in. „Sem betur fer eru farin að sjást
merki þess að byrjað sé að draga úr
þenslu,“ sagði Stefán, „en spurn eftir
útlánum er hins vegar enn of mikil
þótt þar sé nú einnig farið að gæta
ákveðins samdráttar. Enn er því
gerlegt að ná jafnvægi án áfalla.“
Áætlanir gera ráð fyrir 900
m.kr. hagnaði á þessu ári
Stefán sagði afkomu Búnaðar-
bankans á síðasta ári endurspegla
tvennt; annars vegar þá uppsveiflu
og góðæri sem ríkt hefði og kæmi
fram í góðri afkomu af almennum
viðskiptabankarekstri og hins vegar
mjög erfiðar aðstæður á innlendum
sem erlendum fjármálamörkuðum
sem hefði slæm áhrif á tekjur bank-
ans af verðbréfaviðskiptum.
Í ræðu Stefáns kom enn fremur
fram hver áætlaður hagnaður yfir-
standandi árs væri. Fyrir skatta er
gert ráð fyrir að bankinn hagnist um
1.200 milljónir króna en eftir skatta
verði hagnaðurinn 900 milljónir. Til
samanburðar má nefna að hagnaður
síðasta árs var rúmar 200 milljónir
króna sem er lækkun um einn millj-
arð frá árinu 1999. Hann gerði þann
fyrirvara varðandi áætlun fyrir yf-
irstandandi ár, að aðstæður á fjár-
málamörkuðum geti haft mikil áhrif
á afkomuna eins og sjá megi á af-
komu síðasta árs.
meiri-
nkaráðs
Morgunblaðið/Þorkell Þorkelsson
ri, Stefán Pálsson aðalbankastjóri, Valgerður
óri og Pálmi Jónsson, formaður bankaráðs.
gerði viðskiptaráðherra til-
anna stjórn bankans og var
ðherra sagði of mikið hafa
li sín og fráfarandi banka-
i á fundinum þeirri skoðun
tarfað í bankaráðinu hefðu
r fyrir störf sín.
s hf. var haldinn um helgina
áðið
og hefur
Magnús
nnsku í
laðið
ankann
teinum
ngan
stendur
um í ís-
n er
nki,“
ið að
jur af
a að
óðu sam-
g starfs-
ann hef-
ur verið frekar nei-
kvæð síðustu mán-
uðina,“ sagði Magnús,
„en það breytir því
ekki að bankinn stend-
ur mjög traustum fót-
um sem fjármálastofn-
un. Ég held að það sé
ljóst að Búnaðarbank-
inn verði kjölfestan að
þriðju stóru fjár-
málastofnuninni í land-
inu, þegar búið er að
fara í gegnum sölu á
bankanum eins og um er talað.“
Spurður að því hvort hann
hefði sérstakar hugmyndir varð-
andi hugsanlega sameiningu
bankans við aðra fjármálastofn-
un vísaði Magnús til þess sem
kemur fram í frumvarpi til laga
um sölu bankans, þar sem meðal
annars væri talað um að leita
mögulega eftir erlendum sam-
starfsaðila. Hann sagði þetta
mjög opið en gæti farið út í
samstarf við aðrar fjár-
málastofnanir í einu eða öðru
formi. Magnús sagði að það sem
mestu skipti væri að efla bank-
ann og auka verðmæti hans fyr-
ir eigendurna og ef samvinna
við aðra þjónaði þeim tilgangi
væri hann hlynntur henni.
narsson, verðandi formað-
Búnaðarbanka Íslands hf.
Magnús
Gunnarsson
latriði að
ka verð-
i hlutafjár