Morgunblaðið - 13.03.2001, Blaðsíða 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. MARS 2001 39
Heimsferðir bjóða nú einstakt tækifæri til að komast í sólina á
hreint ótrúlegu verði. Nú er 25 – 28 stiga hiti á Kanarí,
frábært veðurfar og þú getur notið frábærra aðstæðna á Kanarí.
Þú bókar ferðina núna og tryggir þér síðustu sætin og 4 dögum
fyrir brottför, hringjum við í þig og látum þig vita hvar þú gistir,
og á meðan á dvölinni stendur nýtur þú þjónustu reyndra farar-
stjóra okkar allan tímann.
Stökktu til
Kanarí
27. mars
frá 49.985
Verð kr. 49.985
Verð fyrir manninn, m.v. hjón
með 2 börn, 2-11 ára, flug og
skattar. 27. mars - 2 vikur.
Verð kr. 59.930
Verð fyrir mann, m.v. 2 í íbúð,
gisting, skattar. 27. mars - 2 vikur.
Ferðir til og frá flugvelli, kr. 1.800.
Skógarhlíð 18, sími 595 1000. www.heimsferdir.is
Miðvikudaginn 7.
mars skrifar Skúli
Guðbjarnarson grein í
Morgunblaðið og kall-
ar hana: „Fluga og
stöng eru merki mitt.“
Höfundur titlar sig
náttúrufræðing og ætti
sem slíkur að hafa ein-
hverja lágmarks-
kunnáttu í rökrænni
framsetningu. Þess sé
ég þó lítil merki og
virðist mér greinin ein-
kennast af lítt eða ekki
rökstuddum fullyrð-
ingum. Einkum virðist
honum uppsigað við
Norður-Atlantshafs-
laxasjóðinn.
Grein sína hefur Skúli á stóryrtri
yfirlýsingu – orðrétt þannig: ,,Norð-
ur-Atlantshafs laxasjóðurinn er ekki
náttúruverndarsamtök eins og hann
reynir að telja almenningi trú um,
heldur öfgakennt sérhagsmunafélag
manna sem telja sig vera að þjóna
hagsmunum stangaveiðimanna.“
Mér virðist að annaðhvort halli
Skúli þarna vísvitandi réttu máli
eða að hann hafi ekki hirt um að
afla sér nauðsynlegra upplýsinga
um sjóð þennan. Að svo komnu mun
ég gera ráð fyrir að hann skrifi
frekar af vanþekkingu en að um
viljandi blekkingartilraun sé að
ræða. Þá skoðun byggi ég á því að
hann hefur að minnsta kosti ekki
leitað til skrifstofu laxasjóðsins eftir
upplýsingum um starfsemina, sem
þó hefði verið auðvelt. Honum til
fróðleiks verð ég því að gera stutta
grein fyrir Norður-Atlantshafslaxa-
sjóðnum (hér eftir skammstafað
NASF).
Orri Vigfússon stofnaði þennan
sjóð árið 1993 í þeim tilgangi að
gera allt, sem í hans valdi stæði til
að stöðva veiðar á laxi af óaðgreind-
um stofnum í Norður-Atlantshafi. Á
þessum tíma töldu hann og ýmsir
aðrir slíkar veiðar vera hvað hættu-
legastar laxastofnunum á þessu
svæði. Tilgangur Orra var ekki að
„þjóna hagsmunum stangaveiði-
manna“ heldur að forða Atlants-
hafslaxinum frá útrýmingu. Hans
verklag hefur verið að
semja beint við veiði-
menn um að þeir láti
af veiðum sínum gegn
sanngjörnum bótum.
Þessar staðreyndir
standa óhaggaðar þótt
Skúli kjósi að lýsa því
einhliða yfir að NASF
sé ekki náttúruvernd-
arsamtök.
Skoðum nú hverju
NASF hefur áorkað
hingað til.
Samið var við fær-
eyska línuveiðimenn
um að hætta laxveið-
um í norðaustanverðu
Atlantshafi með afrétt-
arsamningi. Nú standa yfir samn-
ingaviðræður um framtíðarlausn á
þessu máli.
Samið var við Grænlendinga um
uppkaup á kvóta og hrundið af stað
nýjum atvinnuskapandi verkefnum
þar.
Diplómatískir samningar tókust
sem bundu enda á ólöglegar lax-
veiðar á alþjóðahafsvæðum.
Árið 1998 var samið við þá land-
eigendur á Vesturlandi, sem rétt
höfðu til netaveiða á laxi í sjó um að
þeir afsöluðu sér þessum réttindum
gegn umsömdum bótum. Unnið er
að svipuðum samningum við þá
landeigendur austanlands, sem eiga
samskonar veiðirétt.
Haustið 2000 náðust heildar-
samningar við þá veiðimenn sem
leyfi höfðu til reknetaveiða á laxi í
sjó fyrir ströndum Wales. Þar er
um endanlegt afsal veiðiréttindanna
að ræða.
Nýlega veitti breska ríkisstjórin
NASF styrk, sem svarar til 100
milljóna íslenskra króna til þess að
kaupa upp netaveiðiréttindi á laxi í
sjó við strendur Englands norð-
austanverðar. Framlagið er bundið
því skilyrði að NASF – ásamt öðr-
um laxavinum – útvegi að minnsta
kosti jafn háa upphæð á móti.
Einmitt þessa dagana á Orri í
viðræðum við stjórnvöld á Norður-
Írlandi, í írska lýðveldinu og þar-
lenda netaveiðimenn um svipaðar
aðgerðir þar í landi. Fleira mætti
telja, en þetta ætti að nægja til þess
að sýna hverju NASF hefur áorkað.
Eitt af því sem NASF hefur látið
til sín taka undanfarið eru áætlanir
um stórfellt sjókvíaeldi á norskætt-
uðum laxi hér við land og hefur
sjóðurinn barist fyrir að þar verði
gætt fyllstu varkárni strax í upphafi
og settar verði viðunandi reglur um
starfsemina. Þær reglur verða að
byggjast á „varúðarreglunni“ svo-
kölluðu, sem við Íslendingar höfum
undirgengist að fylgja, með aðild
okkar að NASCO-stofnuninni. Sú
regla kveður á um að vegna slæmr-
ar stöðu villilaxastofnanna verði að
gæta sérstakrar varúðar í um-
gengni við þá og ekkert gera, sem
mögulega geti teflt framtíð þeirra í
hættu. Nú er það almennt vitað og
viðurkennt að stórfellt sjókvíaeldi á
laxi hefur neikvæð áhrif á villta
stofna laxfiska í grennd við kvíarn-
ar. Lengi vel neituðu eldismenn
þessum staðreyndum, en það er
tæpast gert lengur. Vegna alls
þessa hafa einstakir veiðiréttareig-
endur, veiðifélög, landssamtök
veiðiréttareigenda og stangaveiði-
manna, ásamt NASF andæft fram-
komnum eldishugmyndum eftir
megni. Stjórnvöld hafa þó ekki orð-
ið við óskum okkar um frestun á
veitingu rekstrarleyfa, þar til nauð-
synlegri undirbúningsvinnu sé lok-
ið. Því hefur undanfarið verið lögð
aðaláhersla á að þannig verði geng-
ið frá lagaramma og reglugerðum
að þessu lútandi, að áhætta af eld-
inu sé lágmörkuð. Vonandi verður
þannig að málum staðið.
Skúli Guðbjarnarson er greini-
lega ósáttur við þessa afstöðu.
Hann fullyrðir að stangaveiðimenn
séu að búa til nýjan óvin – „til þess
að breiða yfir eigið getuleysi“.
Þarna finnst mér Skúli enn vera of
fullyrðingagjarn. Hættan af sjókvía-
eldinu er hvorki ný né tilbúin. Um
það vitna greinar og erindi fjölda
vísindamanna, nú síðast kom þetta
glöggt fram á ráðstefnu Veiðimála-
stofnunar fyrr í vetur, um framtíð
villtra laxastofna og fiskeldi á Ís-
landi. Þess vegna er ótti okkar, sem
efla viljum villta laxastofna, ekki
ástæðulaus. Fyrir um það bil 15 ár-
um var sjókvíaeldi allmikið stundað
hér við land. Skemmst er frá að
segja að dæmið gekk ekki upp og
fjöldagjaldþrot varð í greininni. Því
miður grunar mig að enn muni svo
fara. Of mikil hætta er þó á, að áður
en svo er komið verði skaðinn skeð-
ur og okkar einstæðu villistofnum
spillt með erfðablöndun og aðflutt-
um sjúkdómum. Er nema von að við
krefjumst fyllstu varúðar?
Undir lok greinar sinnar ræðir
Skúli nokkuð um urriða. Ef ég skil
hann rétt telur hann það skemmd-
arverk að sleppa 30.000 til 60.000
laxaseiðum í Skógaána, því það
kunni að koma niður á staðbundn-
um urriðastofni. Ekki sé afsakan-
legt að leggja í þá áhættu, einungis
vegna aukinnar gróðavonar. Vel get
ég tekið undir þetta sjónarmið
Skúla – urriðinn á að fá að njóta
vafans. En við verðum að vera sjálf-
um okkur samkvæmir, Skúli. Það er
ekki heldur réttlætanlegt að leggja
hér út í stórfellt sjókvíaeldi, sem
vissulega getur valdið útrýmingu
okkar villtu laxastofna, einungis
vegna aukinnar gróðavonar. Látum
okkur víti annarra til varnaðar
verða.
Enn um sjókvíaeldi á laxi
Þorsteinn
Þorsteinsson
Lax
Það er almennt vitað og
viðurkennt, segir Þor-
steinn Þorsteinsson, að
stórfellt sjókvíaeldi á
laxi hefur neikvæð áhrif
á villta stofna laxfiska í
grennd við kvíarnar.
Höfundur er formaður Veiðifélags
Grímsár og Tunguár.
„ÁSTFANGINN
blær í grænum garði
svæfir“ orti borgar-
skáldið Tómas um
Vatnsmýrina og Sigfús,
sem ólst upp í nálægð
mýrarinnar, samdi frá-
bært lag við kvæðið,
sem síðan hefur verið
mikið sungið.
Ég ólst einnig upp
við Vatnsmýrina og hef
þekkt hana aðeins leng-
ur en heiðni stýrði Al-
þingi á Þingvöllum. Það
er að vísu ekki langur
tími, en þó sæmilegur mannsaldur.
Flugvöllinn hef ég þekkt jafnlengi,
fyrst á Briemstúni og síðar, þar sem
hann nú er og verður um sinn. Minn
bernskuleikvangur var Vatnsmýrin,
en á flugvellinum lærði ég, eins og
flestir félagar mínir, flug og án hans
hefði orðið lítið um flug á Íslandi og
sú grein samgangna Íslands því
næsta töturleg.
Hvað Vatnsmýrina snertir hafa
borgaryfirvöld að jafnaði sýnt henni
fullt tómlæti.
Hún var lengi notuð fyrir ösku-
hauga, en flugvöllurinn hefur, sem
betur fer, varið hana að nokkru fyrir
ásælni úr ýmsum áttum, því ef hann
hefði ekki verið þar þarf aðeins að líta
á Landspítalatúnið til að sjá, hvernig
annars væri líklega umhorfs í Vatns-
mýrinni í dag. Í umræðunni í dag hef-
ur svo komið fram, að þeir galvösk-
ustu vilja reisa á flugvellinum
skýjakljúfahverfi. Svo eru það kenn-
arar listaháskólans sem
ekki þykir fullnægjandi
kaffiaðstaða í nýsettum
listaháskóla í Laugar-
nesi og vilja umyrða-
laust leggja flugvöllinn
niður og byggja þar
nýjan skóla. Þaðan væri
styttra að labba í bæinn
og þar með kaffihúsin.
Kannski tekur þeirra
kennsla meira mið af
kaffisopanum og
skruminu, heldur en
ræktun á fegurðar-
smekk, enda sá smekk-
ur víst úreltur í listum.
Hætt er við að Reykjavík yrði
nokkuð halaklippt, sem höfuðborg, ef
flugvöllurinn hyrfi og því styttra í að
raunveruleg höfuðborg landsins yrði
Brussel.
Borgarskáldið Tómas, sem fyrstur
orti um fegurð borgarinnar og breytti
ímynd bæjarins úr hallærisþorpi í
perlu norðursins, orti einnig um
Austurstræti og þar við götu var hon-
um reyndar reistur minnisvarði. Af
einhverri ástæðu fór þessi höggmynd
af borgarskáldinu í útlegð austur í
Grímsnes, stendur nú þar undir mýr-
arbarði. Þetta hefur ef til vill verið
gert af samúð með skáldinu, svo hann
ekki bráðnaði af blygðun, þegar hann
vissi strætið sitt, sem og allan miðbæ-
inn, keppa við St. Pauli um saurlifnað,
í skjóli borgaryfirvalda, en Vatns-
mýrinni ætlað að lokast af einskonar
Manhattan. En þar sem sú mýri er
aðaluppspretta og hjarta tjarnar-
svæðisins mundu tjarnirnar þar með
deyja og þorna. Þeim, sem svo ein-
blína á hagræðinguna kæmi væntan-
lega malbikið til bjargar og tjörnin
gerð nýtileg sem bílastæði fyrir inn-
búa rándýrabúrsins við norðurenda
hennar.
Þegar svo yrði komið held ég, að
mál væri, eins og skáldið segir: „að
hljóður draga tjöldin fyrir gluggann“.
Vatnsmýrin og
flugvöllurinn
Ragnar G. Kvaran
Höfundur er fyrrverandi flugstjóri
hjá Loftleiðum, Cargolux og víðar.
Flugvöllur
Reykjavík yrði hala-
klippt, sem höfuðborg,
segir Ragnar G.
Kvaran, ef flugvöll-
urinn hyrfi.
STÖNDUM vörð
um að Reykjavík haldi
stöðu sinni sem ótví-
ræð höfuðborg Íslands
með því að tryggja að
miðstöð innanlands-
flugs verði ekki hrakin
úr Vatnsmýrinni. Veð-
urfars- og landfræði-
lega er ekkert sam-
bærilegt svæði til á
höfuðborgarsvæðinu,
utan Bessastaðaness,
sem vegna náttúru-
verndarsjónarmiða
kemur aldrei til með
að náist samstaða um
að nýta sem flugvall-
arsvæði.
Flugmiðstöð
Nú þegar er langt komið að end-
urnýja brautir vallarins og er áætl-
aður kostnaður þess þáttar u.þ.b.
1,5 milljarður króna. Brýn þörf er
á að samgönguyfirvöld
ráðist sem fyrst að
láta hanna og byggja
glæsilega flugmiðstöð
á flugvallarsvæðinu.
Önnur nýting
Vatnsmýrar
Vegna fyrirhugaðr-
ar samþjöppunar flug-
vallarsvæðisins má
ráðstafa stærstum
hluta svæðisins sem
losnar undir íbúðar-
og atvinnuhúsnæði, án
þess að ganga of
nærri því stórglæsi-
lega útivistarsvæði,
sem til staðar er í
næsta nágrenni flugvallarins.
Þróun flugtækni
Mikil breyting mun eiga sér stað
í flugtækni á næstu 20 árum, sem
leiða mun til þess að enn frekar má
þrengja að flugvellinum til fram-
tíðar litið.
Af þessum sökum verður því nóg
rými fyrir íbúa 102 Reykjavík í
framtíðinni í nálægð hljóðlátrar
flugumferðar.
Flugvöllurinn mun þannig um
ókomna tíð nýtast landsmönnum
sem mikilvæg þungamiðja í sam-
göngu- og öryggiskerfi lands-
manna.
Samgöngumiðstöð
til framtíðar
Sveinn
Aðalsteinsson
Flugvöllur
Flugvöllurinn mun
þannig um ókomna tíð
nýtast landsmönnum,
segir Sveinn Aðal-
steinsson, sem mikilvæg
þungamiðja í sam-
göngu- og öryggiskerfi
landsmanna.
Höfundur er viðskiptafræðingur
og einkaflugmaður.