Morgunblaðið - 09.11.2001, Blaðsíða 31

ar siglt á
var von á
gðun sjó-
g og ég hef
ð þeir hafi
gir Magn-
ví
sýnt
arútvegs-
umræddar
kastanleg
s staðfest-
ráðuneyt-
áður sýnt
rúmu ári
ðgerðir til
erðar hafi
gar sem
ræðu á Al-
ðferð hjá
öldi eftir-
daður og
na. Þessar
ist dregið
úr brottkasti. Árni segir að vissulega
tengist brottkastið fiskveiðistjórn-
unarkerfinu á einn eða annan hátt.
Brottkast sé hinsvegar ekki ein-
skorðað við kvótakerfi, heldur
vandamál í öllum tegundum fisk-
veiðistjórnar, eins og dæmi úr
Smugunni og frá dögum sóknarstýr-
ingar á Íslandi sanni.
Árni segir brottkast einkum
þrenns konar. Í fyrsta lagi sé um að
ræða undirmál en nú hafi verið gerð-
ar breytingar á lögum þess efnis að
undirmál teljist aðeins til helmings
af kvóta. Í öðru lagi sé um að ræða
brottkast þegar veiddar séu tegund-
ir sem ekki eru til heimildir fyrir.
Reglum um tegundatilfærslu hafi
hinsvegar verið breytt og hún ætti
því að nýtast betur en áður. Eins
hafi útgerðir þrjá daga til að laga
kvótastöðu sína komi skip hennar að
landi með fisk sem ekki eru til heim-
ildir fyrir, annaðhvort með tegunda-
tilfærslu eða með því að leigja til sín
heimildir. „Í þriðja lagi er síðan að
ræða um brottkast þegar aflinn er
stærðarflokkaður úti á sjó vegna
þess að skipin hafa leigt til sín kvóta
á háu verði og verða að fá hæsta
verðið fyrir aflann. Þar er um að
ræða mjög einbeittan brotavilja og
það er erfitt að taka á því. Með því að
skerða eða banna leigu á aflamarki
er um leið verið að takmarka mögu-
leika þeirra sem veiða óvart tegund-
ir sem þeir hafa ekki kvóta fyrir, því
þeir geta bjargað sér með því að
leigja sér heimildir.“
Brottkast er
viðvarandi vandamál
Annað myndbandið var sýnt hluta
sjávarútvegsnefndar Alþingis fyrr í
vikunni. Kristinn H. Gunnarsson,
varaformaður nefndarinnar, segir
myndbandið sýna skelfileg vinnu-
brögð, jafnvel að teknu tillti til vafa-
atriða sem alltaf hljóti að vekja upp
spurningar. Engu að síður sýni
myndbandið, svo ekki verði um
villst, að brottkast sé verulegt og
byggt á bláköldum sjónarmiðum um
fyrir hvaða fisk er borgað hæsta
verð. Hann segir að sér hafi lengi
verið kunnugt um brottkast en
myndirnar séu engu að síður slá-
andi. „Ég tel að allir geti verið sam-
mála um að brottkast er viðvarandi
vandamál og tengist mjög því á
hvaða hátt menn þurfa að afla sér
veiðiheimilda. Verðlag á veiðiheim-
ildum er ótengt verðlagi á fiski. Ég
sé fyrir mér að skynsamlegasta leið-
in til að taka á þessu sé að menn
greiði ákveðið hlutfall af aflaverð-
mæti fyrir veiðiheimildina. Þá hverf-
ur brottkasthvatinn. Það þýðir ekki
að hóta mönnum fjársektum og
fangelsi fyrir brottkast, heldur verð-
ur að taka á málunum með öðrum
hætti. Það verður alltaf ásókn í
þessa atvinnugrein og það er ljóst að
menn þurfa að afla sér veiðiheimilda
með sama hætti og nú er gert. Þá
verður að útbúa leikreglur miðað við
það fyrirkomulag.“
Fiskistofa gerði á síðasta ári
könnun meðal valinna skipa á Vest-
urlandi og Vestfjörðum þar sem
landaður afli dragnóta- og netabáta
úr veiðiferð án eftirlitsmanns var
borinn saman við veiddan afla úr
veiðiferð með eftirlitsmann. Í 14 til-
fellum kom fram verulegur mismun-
ur á veiddum og lönduðum afla og
því talin ástæða til að ætla að um
brottkast hafi verið að ræða.
Sigurjón Aðalsteinsson, yfirmað-
ur veiðieftirlits Fiskistofu, segir að í
kjölfarið hafi sjóeftirlitsmönnum
verið fjölgað úr fimm í fimmtán,
enda geti fimm eftirlitsmenn ekki
fylgst með öllum þeim 1.600 til 1.700
skipum sem hafi veiðileyfi. Sigurjón
segir að á þessu ári hafi verið ráðist í
sérstakt brottkastsverkefni, þar
sem beitt er sömu aðferðum og gert
var í könnuninni í fyrra. Eftirlits-
menn hafi þegar farið um borð í um
120 netabáta og borið veiddan afla
saman við landaðan afla í veiðiferð-
inni þar á undan. Það hafi leitt í ljós
að munurinn á veiddum og lönduð-
um afla sé mun minni en í könnun-
inni í fyrra. Í einstökum tilfellum
hafi komið fram óviðunandi munur
og óskað eftir skýringum hjá útgerð-
um viðkomandi skipa eða farið í aðra
veiðiferð með þeim. Það sé því út í
hött að benda á eitt tilfelli og halda
því síðan fram að ekkert sé gert í því
að fylgjast með brottkasti. Fiski-
stofa hafi aldrei verið betur í stakk
búin til að sinna eftirliti, þó vissulega
mætti gera betur. „Það verður alltaf
eitthvað um brottkast og til að koma
í veg fyrir það þyrfti að hafa eftirlits-
mann um borð í hverju skipi. Þegar
tölur úr brottkastsverkefni okkar á
þessu ári er bornar saman við könn-
unina í fyrra kemur í ljós að dregið
hefur úr brottkasti. Ég tel að tilfellin
séu sem betur fer einangruð og að
95% sjómanna stundi ábyrgar og
heiðarlegar veiðar,“ segir Sigurjón.
Hvatinn til brottkasts
hefur breyst
Grétar Mar Jónsson, formaður
Farmanna- og fiskimannasambands
Íslands, segir myndbandið aðeins
staðfesta það sem hafi viðgengist á
miðunum í áraraðir. Hann segir
brottkast á fiski misjafnt eftir skip-
um og kvótastöðu en telur að allt að
20% heildaraflans sé hent í hafið aft-
ur. Brottkast sé stundað í öllum út-
gerðarflokkum, þó væntanlega sé
það mest á minni vertíðarbátum sem
vanti veiðiheimildir. Hann segir
brottkast hafa aukist á undanförn-
um árum og hvatinn til þess að
henda fiski hafi breyst. „Þegar búið
er að afhenda mönnum kvóta þá
freistast þeir til að koma með verð-
mætasta fiskinn að landi. Þegar
menn þurfa ofan í kaupið að leigja til
sín heimildirnar þá verður þessi
hvati ennþá sterkari. Staðreyndin er
sú að á milli 60 og 80% af úthlut-
uðum veiðiheimildum á undanförn-
um árum eru veiddar af öðrum skip-
um en veiðiheimildunum var
upphaflega úthlutað til.“
Útvegurinn þarf að
hafa meira frumkvæði
Friðrik J. Arngrímsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands ís-
lenskra útvegsmanna, hafði ekki séð
umrætt myndband þegar Morgun-
blaðið ræddi við hann í gær en hann
er staddur erlendis. Hann fullyrti
hinsvegar að útgerðarmaður annars
bátsins, sem myndir voru sýndar af í
Sjónvarpinu gær, sé formaður
Landssambands útgerða kvótalítilla
skipa og það réttlætti engan veginn
baráttu hans gegn kvótakerfinu að
henda fiski.
Friðrik sagði að öllum væri ljóst
að einhverjir aðilar stunduðu brott-
kast og á því þyrfti að taka.
„Það þarf að koma í veg fyrir
brottkast, rétt eins og aðra glæpi.
Ég er sannfærður um að aukið eft-
irlit hefur dregið úr brottkasti en
það dugir ekki til að koma í veg fyrir
það. LÍÚ hefur ætíð viljað taka þessi
mál mjög föstum tökum, mun fastar
en tekið hefur verið á þeim málum
sem upp hafa komið. Við höfum stutt
aðgerðir stjórnvalda í brottkastmál-
um til þess en það er hinsvegar ljóst
að útvegurinn þarf að hafa meira
frumkvæði í þessum efnum,“ sagði
Friðrik.
brottkast á fiski um borð í tveimur íslenskum fiskiskipum á Íslandsmiðum
Morgunblaðið/RAX
eildaraflanum fleygt í hafið á ný eða öllum þorski undir 4 kílóum, auk allra annarra aflategunda.
Morgunblaðið/Friðþjófur
ki hent á sérstakt færiband sem liggur frá
öku að lúgu á síðu skipsins.
Morgunblaðið/Friðþjófur
Múkkinn gerir sér mat úr fiskinum sem hent er fyrir borð, enda er
fiskurinn dauður eða við það að drepast eftir volkið í veiðarfærunum.
eygðir til þess að
afla fyrir borð“
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. NÓVEMBER 2001 31
„ÉG hef þurft að henda allt upp í
90% aflans í einni veiðiferð. Okkur
er nauðugur þessi kostur, við vit-
um að brottkast er lögbrot og okk-
ur líður ekki vel. En annaðhvort
komum við aðeins með verðmæt-
asta fiskinn að landi eða förum á
hausinn.“
Þetta segir skipstjóri og útgerð-
armaður annars skipsins, sem
Sjónvarpið sýndi myndir frá í gær-
kvöldi, í samtali við Morgunblaðið.
Hann vill ekki láta nafns síns getið
en segir að brottkast hafi viðgeng-
ist á Íslandsmiðum um áraraðir,
enda hvetji kvótakerfið til þess að
aðeins sé komið með verðmætasta
fiskinn að landi. Nú sé hins vegar
nóg komið og þess vegna hafi
hann heimilað myndatöku um
borð.
Skipstjórinn segist vera nauð-
beygður til að stunda brottkast.
Ella verði hann að leggja upp
laupana og þá missi hann, og allir
skipverjar, atvinnu sína. „Til að
geta stundað veiðarnar verðum
við að hirða dýrmætasta fiskinn en
henda hinu. Annars höfum við
ekkert upp úr útgerðinni. Verð-
mætasti fiskurinn er 5 kíló og
þyngri og ég veit sjálfur um skip
sem henda öllum þorski undir 5
kílóum og öllum meðafla. En við
höfum miðað við að henda fiski
sem ekki nær 1,8 kílóum, auk þess
sem við hendum öllum flatfiski í
sjóinn aftur.
Það er búið að skerða þorsk-
veiðiheimildir okkar um 30% á
undanförnum tveimur árum. Við
höfum ekki fengið neinar bætur
fyrir þessa skerðingu og ekki
aukningu í neinum öðrum teg-
undum heldur. Leiguverð á kvóta
hefur hækkað úr um 110 krónum í
fyrra í um 150 krónur núna, það er
að segja ef á annað borð fæst
leigður kvóti.
Brottkastið jókst verulega
eftir Valdimarsdóminn
Það stunda allir brottkast og
hafa gert lengi. Ástandið versnaði
hins vegar til muna eftir að hinn
svokallaði Valdimarsdómur var
kveðinn upp í Hæstarétti árið
1998. Nú er búið að draga á flot
mörg hundruð skip sem stór-
útgerðirnar hafa keypt aflaheim-
ildirnar af. Ég hef sjálfur yfir tölu-
verðum heimildum að ráða en ekki
nærri því nægum. Þeir sem hins-
vegar byggja sína útgerð alfarið á
leigukvóta stunda brottkast í
stórum stíl. Það þarf að úthluta
þessum flota óframseljanlegum
heimildum, því þessi fiskur er
hvort sem er drepinn en kemur
aldrei á land. Auk þess þarf að
takmarka þær aflaheimildir sem
skipin mega leigja til sín.
Hef stundað
brottkast í 10 ár
Ég hef tekið þátt í brottkasti í
tíu ár en aldrei jafnmikið og eftir
að Valdimarsdómurinn féll. Þá
hækkaði leigukvótinn svo mikið í
verði og síðan hafa veiðiheimild-
irnar verið skornar jafnt og þétt
niður sem aftur eykur enn á brott-
kastið.
Hvatinn til brottkasts er hins
vegar innbyggður í fiskveiði-
stjórnunarkerfið. Þeir sem hafa
varið kerfið í gegnum tíðina eru
jafnsekir og við og þá þarf að
draga til ábyrgðar,“ segir skip-
stjórinn.
„Hvatinn er í
kvótakerfinu“