Morgunblaðið - 28.12.2001, Side 4

HEILBRIGÐISEFTIRLIT
Reykjavíkur og Íþrótta- og tóm-
stundaráð Reykjavíkur áforma að
nota börn sem tálbeitur í því skyni að
auka eftirlit mð sölu tóbaks til þeirra
sem eru yngri en átján ára. Samtök
verslunar- og þjónustu telja þessa
eftirlitsaðferð vera ógeðfellda og
óeðlilegt að nota börn í þessum til-
gangi. Borgarlögmaður telur að
þessi framkvæmd samrýmist lögum
en þó skuli afla heimildar forráða-
manns barns sem nota á sem tál-
beitu.
Heilbrigðiseftirlitið hefur heitið
því að senda þeim sem selja tóbak
bréf í byrjun næsta árs með lýsingu
á því hvernig eftirlitið verði fram-
kvæmt og hvaða atriði í tóbaksvarn-
arlöggjöfinni verða skoðuð.
Sigurður Jónsson, framkvæmda-
stjóri Samtaka verslunar og þjón-
ustu (SVÞ), segir að SVÞ telji að
menn sé að seilast fulllangt með að-
gerðum sem þessari. „Okkur finnst
niðurstaða borgarlögmanns, með til-
vísun í stóra kókaínmálið, vafasöm.
Þar er verið að tala um einbeittan
brotavilja en ég tel að um slíkt sé alls
ekki að ræða hjá starfsfólki sem af-
greiðir tóbak, það hefur skrifleg fyr-
irmæli um að selja ekki tóbak yngri
en átján ára og auk þess eiga að
hanga uppi skilti eða límmiðar þar
sem þetta er áréttað. Mér finnst því
langsótt að bera þetta tvennt saman
auk sem þarna er verið að reyna að
fá unglinga til þess að fremja lög-
brot. Það er ekki óeðlilegt þótt mað-
ur velti því fyrir sér hvar annars
staðar hægt sé að beita aðferðum
sem þessum og þá blasir ÁTVR til
dæmis beint við. Við lítum á þessa
aðgerð sem hreint og klárt slys.“
Hert eftirlit með sölu á tóbaki
Börn notuð
sem tálbeitur
FRÉTTIR
4 FÖSTUDAGUR 28. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
UMBOÐSMAÐUR Alþingis hefur í
nýlegu áliti beint þeim tilmælum til
kjaranefndar að hún endurskoði
ákvörðun sína um afturvirka hækk-
un á launum prófasta sem tók gildi 1.
janúar árið 2000. Telur umboðsmað-
ur að nefndin hafi ekki farið að lögum
í ákvörðun sinni.
Tilefni þessa álits er að fyrrver-
andi prófastur, sem fór á eftirlaun í
september árið 1998, leitaði til um-
boðsmanns í nóvember árið 2000 og
kvartaði yfir leiðréttingu sem gerð
var á ellilífeyri hans hjá Lífeyrissjóði
starfsmanna ríkisins. Hafði lífeyris-
sjóðurinn við afturvirkar leiðrétting-
ar á ellilífeyri prófastsins fyrrver-
andi lagt til grundvallar ákvörðun
kjaranefndar frá 21. mars 2000 um
hækkun á launum prófasta frá 1. jan-
úar sama ár. Fól þessi ákvörðun í sér
breytingu á fyrri ákvörðunum nefnd-
arinnar frá 1997 og 1998 um að pró-
fastar skyldu taka sömu laun og
sóknarprestar en mismunandi
ábyrgð og álagi mætt með misháum
yfirvinnugreiðslum og síðar eininga-
greiðslum.
Beindust athugasemdir prófasts-
ins fyrrverandi annars vegar að því
að þær breytingar á störfum pró-
fasta, sem samkvæmt úrskurði
kjaranefndar voru tilefni launa-
breytingarinnar, hefðu verið komnar
til fyrr. Þá hefði þessi ákvörðun í
raun falið í sér leiðréttingu til þess
fyrra horfs að grunnlaun prófasta
væru ákveðin hærri en laun sóknar-
presta sem í gildi hafði verið fram að
ákvörðun kjaranefndar frá júní 1997.
Umboðsmaður ákvað að taka er-
indið til nánari athugunar þar sem
prófasturinn ætti sem ellilífeyris-
þegi, sem tekur lífeyri á grundvelli
svokallaðrar eftirmannsreglu, veru-
lega hagsmuni af því hvernig kjara-
nefnd hagaði ákvörðunum sínum
sem lífeyrir þeirra væri miðaður við
og þá m.a. um gildistöku launabreyt-
inga.
Afgreiðsla tók óþarflega
langan tíma hjá kjaranefnd
Í skýringum kjaranefndar til um-
boðsmanns kom m.a. fram að þegar
nefndinni bærust erindi þar sem ósk-
að væri eftir hækkun launa hjá til-
teknum hópi launþega teldi hún eðli-
legt að ákvörðun sem tekin væri í
kjölfar slíks erindis tæki ekki gildi
fyrr en að loknum tíma sem kjara-
nefnd þyrfti til að vinna úr erindinu.
Í þessu tilviki hefði afgreiðsla nefnd-
arinnar tekið óþarflega langan tíma
að mati hennar sjálfrar og hefði því
verið ákveðið að breytingin skyldi
verða afturvirk um tæpa þrjá mán-
uði. Telur umboðsmaður í áliti sínu
þessa afturvirkni ekki standast lög.
Í áliti sínu bendir umboðsmaður á
að ákvarðanir kjaranefndar séu ein-
hliða ákvarðanir stjórnvalds um
kaup og kjör tiltekinna starfsmanna
ríkisins. Leggur hann áherslu á að
enda þótt játa beri kjaranefnd svig-
rúm við launaákvarðanir beri henni
að haga ákvörðunum sínum í ein-
stökum tilvikum með þeim hætti að
þær samrýmist lögum um kjaradóm
og kjaranefnd frá árinu 1992. Þá
verði mat nefndarinnar að vera
byggt á málefnalegum sjónarmiðum.
Nýtt álit umboðsmanns Alþingis
Kjaranefnd endur-
skoði hækkun á
launum prófasta
HEPPINN Íslendingur vann 44,6
milljónir króna í Víkingalottóinu á
miðvikudaginn og er þetta hæsta
upphæð sem einstaklingur hefur
hlotið frá upphafi. Í gær hafði vinn-
ingshafinn ekki enn gefið sig fram
en vitað er að miðinn var keyptur
eftir hádegi 19. desember síðastlið-
inn í Happahúsinu í Kringlunni og
kom vinningurinn á tíu raða miða.
Vinningshafar hafa ár til að gefa
sig fram og að sögn Bergsveins
Samsted, framkvæmdastjóra Ís-
lenskrar getspár, hefur það aðeins
einu sinni gerst fyrir mörgum árum
að vinningshafi gaf sig ekki fram.
Potturinn í Víkingalottóinu er yf-
irleitt á bilinu 40–50 milljónir í
hverri viku en hann skiptist oftast,
þannig að það er frekar sérstakt að
það skuli aðeins einn hafa hreppt
pottinn í þetta skiptið. „Það hefur
verið vöxtur í Víkingalottóinu, það
er kannski af því að það eru svo
stórar fjárhæðir þar og það er það
sem fólk greinilega hrífst af og tek-
ur því frekar þátt þegar háar fjár-
hæðir eru í boði,“ segir Bergsveinn
og bendir á að þátttakan sé mest í
Noregi ef miðað er við höfðatölu. Á
hæla Norðmanna komi síðan Ís-
lendingar og Danir nánast jafnir.
Potturinn í íslenska lottóinu á
laugardaginn er fjórfaldur og telur
Bergsveinn að miðað við reynsluna
stefni hann í 30–40 milljónir króna.
„Ætli að hann liggi ekki í kringum
35 milljónir, sem er þá einn hæsti
vinningur þar frá upphafi þannig
að það má segja að þetta verði svo-
lítið sérstök vika hjá okkur.“ Berg-
sveinn á von á mikilli þátttöku og
fjöri fram á laugardag en sölustöð-
um verður lokað klukkan 18.40 á
laugardaginn.
Íslendingur hlaut 44,6 milljónir
króna í Víkingalottói
Dreymdi
vinnings-
númerið
EIGANDA eins vinningsmið-
ans í síðasta útdrætti ársins
hjá Happdrætti Háskólans
sem fram fór í gær dreymdi
vinningsnúmerið og gat ekki
gleymt því, segir í fréttatil-
kynningu frá happdrættinu.
Hann fór því í aðalstöðvar
happdrættisins og keypti sér
miða með númerinu.
Í gær, tveimur vikum síðar,
fékk hann vinning upp á 3,8
milljónir króna en hæsti vinn-
ingur var 19 milljónir á
trompmiða. Heildarverðmæti
vinninga var 34 milljónir. Sá
sem fékk hæsta vinning er bú-
settur í Reykjavík en hinir
fjórir miðaeigendurnir sem
fengu 3,8 milljónir króna hver
í sinn hlut eru búsettir á
Siglufirði, í Keflavík og tveir í
Reykjavík.
Laus eftir átta
daga óveðurstörn
FJALLAGARPURINN Haraldur
Örn Ólafsson var sóttur í gær-
kvöldi í búðir sínar við Vinsonfjall
á Suðurskautslandinu. Þar hafði
hann verið veðurtepptur í átta sól-
arhringa og þurfti því að dvelja
þar yfir jólin ásamt Skotanum
Bruce Goodlad. Haraldur og Good-
lad gengu saman á Vinson Massif,
sem er hæsta fjall Suðurskauts-
landsins.
Mikill skafrenningur hefur verið
undanfarna daga og fyrir jól fauk
tjald hjá þeim félögum í veðurofs-
anum á Vinson og urðu þeir að
moka það upp úr snjónum.
Haraldur var væntanlegur til
Patriot Hills á Suðurskautslandinu
í gærkvöldi en óvíst er hvenær
hann heldur áfram áleiðis til Pu-
enta Arenas í Chile. Á nýju ári
hyggst hann ganga á Aconcagua í
Argentínu, hæsta fjall Suður-Am-
eríku.
VIÐ HÁTÍÐLEGA athöfn á Bessa-
stöðum á fimmtudag afhenti Ólaf-
ur Ragnar Grímsson, forseti Ís-
lands, fyrstu hlífðargleraugun sem
Blindrafélagið, samtök blindra og
sjónskertra á Íslandi, gefa börnum
á landinu í samvinnu við Slysa-
varnafélagið Landsbjörgu. Um
16.000 börn á aldrinum 12–15 ára
fá gjafabréf fyrir hlífðargler-
augum fyrir þessi áramót.
Í nokkur ár hefur verið hefð fyr-
ir því að gefa tólf ára börnum um
land allt gleraugu en í ár og fyrir
síðustu áramót fá fleiri börn gjafa-
bréf í kjölfar aukins samstarfs
Blindrafélagsins og Landsbjargar.
„Með þessari samvinnu hefur okk-
ur tekist að efla þetta átak til
muna,“ segir Björg Anna Krist-
insdóttir, framkvæmdastjóri
Blindrafélagsins. Ástæðan fyrir
því að þessum hópi barna eru gefin
gleraugu er sú að tölur frá slysa-
deild Landspítala – háskólasjúkra-
húss í Fossvogi sýna að þetta er sá
aldurshópur sem er í mestri
áhættu hvað varðar augnmeiðsli.
Samkvæmt upplýsingum frá
Valgeiri Elíassyni, upplýsingafull-
trúa Slysavarnafélagsins Lands-
bjargar, verða um tvö alvarleg
augnslys á ári. „Slysum hefur hins
vegar ekki fjölgað undanfarin ár
þrátt fyrir að innflutningur á flug-
eldum hafi stóraukist. Bæði það að
nota hlífðargleraugu og svo að
nota vettlinga þegar skotið er upp
hjálpar þarna til.“ Valgeir segir að
verstu slysin í tengslum við flug-
elda séu augnslys þar sem þau séu
oft varanleg. „Þess vegna erum við
með átak fyrir þessi áramót að
dreifa og selja hlífðargleraugu.
Við viljum að allir séu með gler-
augun, bæði þeir sem skjóta upp
og þeir sem horfa á. Þá er mik-
ilvægt að foreldrar sýni gott for-
dæmi og setji upp gleraugun.“
Hlífðargleraugu eru seld á öllum
útsölustöðum flugelda um landið
og kosta aðeins 50 krónur stykkið.
Valgeir vill einnig hvetja foreldra
til að fylgjast vel með því að börn
þeirra séu ekki að búa til sprengj-
ur sjálf, en nokkuð ber á því að
unglingar búi til sprengjur úr
flugeldum með því að taka þá í
sundur. „Heimatilbúnar sprengjur
eru hættulegustu sprengjurnar.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, afhendir stúlkum úr Gradualekór Langholtskirkju hlífðargleraugun.
Börnum gefin hlífðargleraugu
HAFÍSJAKAR eru komnir upp að
ströndum við Horn og austur um að
Gjögri en talsverður ís er á siglinga-
leið.
TF-LÍF, þyrla Landhelgisgæsl-
unnar, var í eftirlits- og ískönnunar-
flugi úti fyrir Vestfjörðum í gær og
samkvæmt upplýsingum frá Land-
helgisgæslunni er mikil hreyfing á
ísnum til suðurs undan veðri. Mikið
er um stóra ísjaka út frá ísröndinni
sem og inni í ísnum.
Þór Jakobsson, veðurfræðingur,
segir að vindáttirnar að undanförnu
hafi gert útslagið hvað ísinn varðar.
Vestlægar áttir hafi verið langvar-
andi fyrr í mánuðinum. Þá hafi ísinn í
Grænlandssundi færst austur á bóg-
inn norður fyrir land. Í norðanáttinni
hafi hann síðan borist inn til landsins
og sé nú nær landi en nokkru sinni
fyrr í vetur. Þar sem ísinn sé á sigl-
ingaleið sé ástæða til að vara við hon-
um, sérstaklega þegar siglt sé í
myrkri.
Að sögn Þórs Jakobssonar er ísinn
í fyrra lagi á ferðinni á þessum slóð-
um en það fari eftir vindáttum hvort
og hvenær hann komi frá Græn-
landssundi til okkar.
Ís að
ströndum
við Horn