Morgunblaðið - 28.12.2001, Qupperneq 38

LISTIR
38 FÖSTUDAGUR 28. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
lista Benedikts að erfitt er að átta
sig á alvöru margra þeirra við-
burða hvar hann hefur tekið þátt.
Hvað má til dæmis ætla um uppá-
komu þá frá liðnu ári sem lista-
maðurinn kallar Mósaíkhringir og
Konuflug, og skilgreinir sem trjá-
greinalist?
Þar var um strigaverk að ræða
með akrýlmálningu sem hengd
voru á trjágreinar við Abbadísa-
torgið á Montmartre í París.
Af lýsingunni að dæma gæti
hugsast að þetta hafi verið athygl-
isverður viðburður með ótvíræðu
listrænu gildi. Hinu er ekki að
leyna að ekkert er að finna í mynd-
um Benedikts í Gallerí Reykjavík
sem gefið gæti til kynna að akrýl-
verkin í trjágreinunum á Mont-
martre uppfylltu þá frumlegu at-
höfn sem fólgin er í því að koma
BENEDIKT S. Lafleur vinnur
myndir sínar á mismundi máta,
enda virðist honum umhugað að
koma sem víðast við. Í sýningar-
skrá kemur í ljós að hann á að baki
á annan tug skáldverka og greina,
og reyndar – eftir öllum sólar-
merkjum að dæma – voru fyrstu
afrek hans á myndlistarsviðinu
bundin myndskreytingum á eró-
tískum ljóðum sem gefin voru út í
Lundúnum fyrir fimm til sex árum.
Það er að vísu svo með afreks-
málverkum fyrir á slíkum náttúru-
legum hönkum. Frumlegt athæfi –
gestus originalis – útheimtir mikið
á vorum dögum, eða ekkert minna
en nýstárleik út í gegn. Þess vegna
hamast bestu menn við að sverja
af sér allan frumleik og leika sig
þess í stað þurrausna, rétt eins og
Andy Warhol gerði þegar hann
innti aðstoðarmenn sína eftir því
hvort þeir lumuðu á einhverri
snjallri hugmynd handa sér. Það
er með öðrum orðum spurning
hversu frumlegt það er að spila sig
frumlegan á þessum síðustu og
verstu tímum.
Hið sláandi við gler-, olíu-, akr-
ýl- og alkýðverk Benedikts í Gall-
eríi Reykjavík er áráttukennd
vinnubrögðin. Þau minna þegar
best lætur á flúrteikningar Myr-
iam Bat-Yosef og Michaels heitins
Buthe. Það er ekki leiðum að líkj-
ast beri Benedikt Lafleur gæfu til
að þróa þá hlið listar sinnar.
Áráttulist
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Eitt af verkum Benedikts S. Lafleur í Galleríi Reykjavík.
MYNDLIST
Gallerí Reykjavík
Til áramóta. Opið virka daga frá kl. 12–
18; laugardaga frá kl. 12–16; og að-
ventudagana frá kl. 11–22.
BLÖNDUÐ TÆKNI
BENEDIKT S. LAFLEUR
Halldór Björn Runólfsson
AÐ frumkvæði Jónasar Hallgríms-
sonar og Hins íslenska bókmennta-
félags í Kaupmannahöfn var árið
1838 hafist handa um að efna til mik-
illar Íslandslýsingar. Saminn var
gríðarlangur spurningalisti og send-
ur sóknarprestum. Átti hver og einn
að lýsa sinni sókn í samræmi við
spurningaskrána. Annar spurninga-
listi, mun styttri, var sendur sýslu-
mönnum.
Sýslumenn og prestar brugðust yf-
irleitt fljótt og vel við þessum tilmæl-
um. Mörg svör bárust þegar árið
1839, en flest á árunum 1840–42. Síð-
ustu svörin voru raunar að berast allt
fram til 1860.
Endanlegar heimtur urðu þær, að
aðeins vantaði 8 lýsingar af öllu land-
inu, þar af eina sýslulýsingu. Þá er
þess að geta að úr sumum sýslum
komu tvær lýsingar með nokkurra
ára millibili. Auk þessara sóknalýs-
inga voru svo 11 gerðar á árunum
1872–75.
Löng saga yrði að greina frá því
hver urðu örlög þessara sókna- og
sýslulýsinga, enda er það ekki við-
fangsefni þessa pistils. En í sem fæst-
um orðum sagt þá var Jónasi Hall-
grímssyni falið árið 1842 að semja
Íslandslýsinguna. En hann hafði ein-
ungis þrjú ár til stefnu, uns hann féll
frá langt fyrir aldur fram eins og
kunnugt er. Var hann skammt kom-
inn á veg með verk sitt, en hafði þó
samið nokkuð eins og lesa má í rit-
safni hans. Þetta mikla handritasafn
lá svo óprentað fram um miðja tutt-
ugustu öld, að því undanskildu að
nokkur brot höfðu birst á víð og dreif
í ýmsum ritum. Nokkrir fræðimenn
höfðu þó nýtt sér lýsingarnar, eink-
um Björn Gunnlaugsson, Þorvaldur
Thoroddsen og Kr. Kålund.
Árið 1950 kom út fyrsta sérstaka
ritið helgað þessum fræðum. Það var
Húnavatnssýsla í umsjá Jóns Ey-
þórssonar. Síðan hafa rit þessi verið
að tínast út á hálfrar aldar bili, gefin
út af ýmsum forlögum og í umsjón
margra manna. Hefur vissulega mis-
vel til tekist. Stundum vel og í önnur
skipti miður.
Nú reka Sýslu- og sóknalýsingar
yfir Múlasýslur lestina, ef ég fer rétt
með. Er það mesta ritið og að ég
hygg það vandaðasta.
Þar er að finna lýsingar beggja
sýslna, 22 sóknalýsingar frá 1839–43
og 5 frá 1872–74. Sýslulýsingar eru
tvær, önnur rituð á dönsku og þýdd á
íslensku; eru báðir textar birtir, sá
danski og íslenski.
Í inngangi er gerð góð grein fyrir
útgáfu ritsins, frágangi texta, staf-
setningu og ýmsu öðru. 31 mynd er í
bókinni, flestar af kirkjum og 2 töfl-
ur. Gerð er grein fyrir höfundi lýs-
ingar í upphafi hverrar þeirra og í
lokin er stutt umsögn um rithátt höf-
undar.
Umsjónarmenn hafa haft þann
hátt á að birta skýringar við texta
neðanmáls bæði til að benda á villur
og ekki síður til að greina frá hvort
örnefni hafa breyst eða glatast. Til
þessa verks voru fengnir kunnugir og
fróðir heimamenn, 6 úr norðursýsl-
unni og 12 úr suðursýslunni. Mjög
margar gagnlegar viðbætur eru frá
þeim komnar. Er skrá yfir þá í inn-
gangi og skýringarnar merktar þeim.
Það liggur í hlutarins eðli að
sóknalýsingarnar eru misjafnar að
gæðum og umfangi. Sumir prestar
hafa auðsjáanlega gjörþekkt sókn
sína og lagt alúð við nákvæmar lýs-
ingar. Öðrum, en þeir eru mun færri,
hefur miður farið af ýmsum ástæðum
sjálfsagt. En á heildina litið er hér
geysimikla fræðslu að finna, um lifn-
aðarháttu manna, menntunarstig,
landkosti og staðhætti. Er hér náma
úr að ausa fyrir marga: þjóðhátta-
fræðinga, landfræðinga, örnefna-
fræðinga, félagsfræðinga, sagnfræð-
inga og fleiri.
Í bókarlok er fjórskipt skrá: Staða-
nöfn, mannanöfn, nöfn bókmennta-
verka og ýmis nöfn. Er sú fyrst-
nefnda langlengst og mun margur
telja hana dýrmæta. Fremst í bók er
Myndaskrá.
Ég hlýt að ljúka lofsorði á þessa
einstaklega vönduðu útgáfu. Hún er
hinum vandvirku umsjónarmönnum
til mikils sóma.
Sóknalýsingar að austan
BÆKUR
Sagnfræði
Sýslu- og sóknalýsingar Hins íslenska
bókmenntafélags 1839–1874. Finnur
Karlsson, Indriði Gíslason og Páll Páls-
son sáu um útgáfuna. Sögufélag, Ör-
nefnastofnun Íslands, Reykjavík 2000,
XV + 639 bls.
MÚLASÝSLUR
Sigurjón Björnsson
RÁÐIÐ var nýverið í fjórar stöður í
Þjóðleikhúsinu.
 Ásdís Þórhallsdóttur tekur við
stöðu umsjónarmanns Smíðaverk-
stæðisins. Ásdís
lauk stúdentsprófi
frá MH 1988. Hún
stundaði leik-
stjórnarnám í
Moskvu í leiklist-
arskóla Anatolís
Vasilíev 1991–93.
Hún hefur starfað
sem leikstjóri í
sýningum hjá
Þjóðleikhúsinu og
verið aðstoð-
armaður leikstjóra í á annan tug verk-
efna í Þjóðleikhúsinu.
 Birna Björgvinsdóttir hefur verið
ráðin deildarstjóri í leikmunadeildar.
Hún starfaði á annan áratug í Svíþjóð,
m.a. við ýmis leik-
hús og leikflokka,
aðallega í Stokk-
hólmi. Hún lauk
þar námi í verk-
efnastjórnun
1998, skipulagði
leikferðalög og var
verkefnastjóri og
tæknilegur stjórn-
andi ýmissa leik-
sýninga, m.a. á
vegum sænska
ríkisins og Stokkhólms, menning-
arborgar 1998.
Ingibjörg Bjarnadóttir hefur verið
ráðin sýningarstjóri á Stóra sviðinu.
Hún starfaði sem sýningarstjóri hjá
Leikfélagi Ak-
ureyrar á níunda
áratugnum en
hélt svo til Bret-
lands þar sem
hún lærði sýning-
arstjórn (stage
management) í
Guildford School
of Acting and
Dance. Hún lauk
prófi 1990. Hún
starfaði sem sýn-
ingarstjóri hjá Leikfélagi Reykjavíkur í
Borgarleikhúsinu í níu ár en starfaði
síðustu þrjú ár sem markaðsfulltrúi
hjá Miðlun ehf.
 Björg Björnsdóttir hefur verið
ráðin kynningarstjóri Þjóðleikhússins.
Björg lauk mastersnámi í blaða-
mennsku frá
Centre Universi-
taire d’Enseign-
ement du Journ-
alism í Strassborg
í Frakklandi 1994.
Áður hafði hún lok-
ið námi í hagnýtri
fjölmiðlun frá fé-
lagsvísindadeild
Háskóla Íslands
og BA-prófi í
frönsku og fjöl-
miðlafræði. Hún starfaði við almanna-
tengsl hjá GSP og síðar Mekkanó
1999–2000 en hafði áður unnið á
dagblaðinu Le Figaro í París 1997–99
og verið fréttaritari RÚV í Istanbúl í
Tyrklandi auk þess sem hún var
fréttamaður á fréttastofu Sjónvarps-
ins 1994–95.
Fólk
Ásdís
Þórhallsdóttir
Birna
Björgvinsdóttir
Ingibjörg
Bjarnadóttir
Björg
Björnsdóttir
KARLAKÓRINN Heimir hefur
starfað samfellt í 74 ár og heldur ár-
lega fjölda tónleika. Á sl. ári var kór-
inn valinn fyrir Íslands hönd til þátt-
töku á menningardegi Íslands á
heimssýningunni í Hannover í
Þýskalandi. Hér heima nýtur hann
einstakrar hylli, sem fer vaxandi og
var þó ærin fyrir.
Að hlusta á þessa nýju geislaplötu
Karlakórsins Heimis skýrir að vissu
leyti geysilegar vinsældir kórsins,
sem er góður, getur meira að segja
hljómað fallega, lagavalið fjölbreytt
og líklegt til vinsælda, og síðast en
ekki síst eru kórfélagar sannir „stuð-
boltar“ og hvergi smeykir við það!
Að þessu sögðu verður að viður-
kenna að söngurinn er nokkuð mis-
jafn, stundum fínn, stundum stór-
karlalegur, jafnvel svolítið óheflaður.
Og stundum allt þetta og getur jafn-
vel orðið á mörkum þess að vera
broslegur (Á Sprengisandi). Svipað
má reyndar segja um lög og texta,
sem sumir eru vart prenthæfir. „Út
súpra“ (ágætlega sungið af sjö kór-
félögum) er dæmi um það. Eða þetta
úr Sígaunakór „úr óperunni La
Traviata eftir Giuseppe Verdi“ (–
síðan hvenær?): „Það er sígaunanna
heill og sigurmál. Hvað er það æðsta
í þessum svo glæsta heimi? Seg til,
hvað það er sem vinnst. Til hvers er
stritað? Til hvers er lífið? Fá vonsku
kerlingu kynnst? Hressir nú, hressir
nú.“ – Og nóg um það! Margt er þó
vel og fallega sungið og kemur manni
í skilning um gæði kórsins. Sefur sól
hjá ægi, svo dæmi sé nefnt. Fyrsta
lagið, Kvöldklukkur (alþekkt rúss-
neskt þjóðlag), er sungið mjög hægt,
og Sigfús Pétursson syngur í sönn-
um kósakkastíl. Í Hrossarétt eru all-
ir á heimavígstöðum („Dunar grund-
in, daðra sprundin“), en það verður
varla sagt um Nautabanasönginn úr
Carmen. Að vísu er Ólafur Kjartan
Sigurðarson stórgóður söngvari, en
íslenski textinn fer tónlistinni illa og
allt heldur stirðbusalegt, þrátt fyrir
tilþrif og raddgæði Ólafs Kjartans.
Vín, borg minna drauma, er mjög vel
sungið af Óskari Péturssyni og kór,
næstum með ekta Vínartilfinningu.
En Óskar er nú líka ansi fínn! Í
stuttu máli efa ég ekki að þessi söng-
skrá, í dæmigerðum flutningi vinsæl-
asta karlakórsins beggjamegin
heiða, geri feikna lukku á „lifandi“
konsert, a.m.k. hjá aðdáendum, sem
eru næstum hálf þjóðin. Og það mun
diskurinn líka gera. Upptaka fín.
Dunar grundin,
daðra sprundin
TÓNLIST
Geislaplata
Karlakórinn Heimir í Skagafirði. Stjórn-
andi: Stefán Reynir Gíslason. Undirleik-
ari: Thomas Higgerson. Félagar úr Sin-
fóníuhljómsveit Íslands annast undirleik í
nokkrum lögum. Einsöngvarar: Óskar
Pétursson, Sigfús Pétursson, Einar Hall-
dórsson, Ólafur Kjartan Sigurðarson.
Upptaka stafræn 2001. Upptökumaður:
Sigurður Rúnar Jónsson. KKH 06. DDD
Stereo 2001.
STÍG FÁKUR LÉTT
Oddur Björnsson
ARNÓR G. Bieltvedt hefur verið
ráðinn yfirmaður listadeildar
North Shore Country Day School
í Winnetka, úthverfi Chicago. Í
skólanum eru fjórar deildir: Jun-
ior Kindergarten, Lower School,
Middle School og Upper School.
Skólinn var stofnaður árið 1909
og þykir með virtari einkaskólum
á Chicago-svæðinu. Arnór tók við
af John Almquist sem vann við
skólann í 39 ár. Einnig rekur
Arnór John Almquist listagallerí
skólans en þar eru haldnar fjórar
einkasýningar á ári. Nýlega tók
Arnór þátt í samsýningu 10 lista-
manna í Anne Loucks Gallery í
Gelncoe, Illinois.
Arnór G. Bieltvedt ásamt Tom Doar skólastjóra skólans.
Ráðinn yfir-
maður lista-
deildar banda-
rísks skóla
Samskipti kenn-
ara og nemenda
er eftir dr. Thomas
Gordon í þýðingu
Ólafs H. Jóhanns-
sonar, lektors við
Kennaraháskóla
Íslands. Bókin
hefur margsinnis
verið gefin út í
Bandaríkjunum og víðar og dr. Gordon
er kunnur og virtur fyrir fræðandi bæk-
ur sínar. Í formála segir höfundur
m.a.: „Kennsla er sammannlegt fyr-
irbæri, allir kenna. Foreldrar kenna
börnum sínum, atvinnurekendur
kenna starfsmönnum, þjálfarar
kenna leikmönnum, konur kenna eig-
inmönnum sínum (og gagnkvæmt).
Þessi bók fjallar um það hvernig
kennsla getur orðið mun árangursrík-
ari en hún að jafnaði er.“
Útgefandi er Æskan ehf. Bókin er
276 bls., kilja, prentuð í Odda hf.
Verð: 3.390 kr.
Kennsla