Morgunblaðið - 21.02.2002, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ALLAR umbúðir undir áfengi, sem
selt er í útsölum Áfengis- og tóbaks-
verslun ríkisins, skal ÁTVR, að
höfðu samráði við landlæknisemb-
ættið og Umferðarráð, sjá til að séu
merktar á áberandi stað með viðvör-
un þar sem fram kemur að áfeng-
isneysla barnshafandi kvenna geti
valdið fósturskaða og að neysla
áfengis og akstur ökutækja fari ekki
saman. Þetta er meginefni þverpóli-
tísks frumvarps til laga um breyt-
ingu á áfengislögum, sem Rannveig
Guðmundsdóttir er fyrsti flutnings-
maður að.
Rannveig mælti fyrir frumvarpinu
á Alþingi nýverið og benti á að Ís-
lendingar hafi verið meðal fyrstu
þjóða sem lögleiddu að merkimiðar
með varnaðarorðum um skaðsemi
tóbaks væru settir á allar tóbaksum-
búðir. Þetta framtak hafi vakið at-
hygli víða um lönd og þótt erfitt sé að
mæla bein áhrif slíkra viðvarana séu
flutningsmenn frumvarpsins sann-
færðir um að slík varnaðarorð hafi
bæði bein áhrif og óbein.
Fyrirmyndin sótt
til Bandaríkjanna
„Ástæða þess að við flutnings-
menn leggjum til að bæði verði varað
við áfengisneyslu kvenna með barni
og jafnframt bent á að akstur og
áfengi fari ekki saman, er að við not-
um fyrirmynd frá Bandaríkjunum,
en þar var fyrir rúmum áratug lög-
leitt að viðvaranir um skaðsemi
áfengis skyldu vera á öllum áfeng-
isumbúðum og er þar ekkert undan-
skilið, hvorki létt vín né áfengur
bjór,“ sagði Rannveig og bætti við að
viðvörunin á áfengisumbúðum í
Bandaríkjunum hljóði þannig:
,,Opinber viðvörun:
1. Að ráði landlæknis ættu barns-
hafandi konur ekki að neyta áfengis
sökum hættu á fósturskaða.
2. Áfengisneysla dregur úr öku-
hæfni og hæfileika til að stjórna vél-
um og kann að valda heilsutjóni.“
Rakti þingmaðurinn í ítarlegri
ræðu ýmis skaðleg áhrif áfengis-
drykkju kvenna á meðgöngu fyrir
fóstur og benti á að lýsingar á börn-
um sem orðið hafa fyrir áfengisáhrif-
um í móðurkviði feli í sér m.a.
greindarskerðingu, ofvirkni, athygl-
isbrest, námserfiðleika, minnistrufl-
anir, málhömlun, skertar fínhreyf-
ingar og skerta rúmskynjun.
Áminningin aðalatriðið,
ekki vitneskjan sem slík
Gat hún þess að menn hafi lengi
velt því fyrir sér hvernig eigi að
beina upplýsingum um þessa hætti
til hlutaðeigandi aðila og niðurstaðan
sé að leggja til að það sé gert með
þessari aðvörun sem geti skipti
miklu máli. „Þetta er ekki bara
spurning um vitneskjuna heldur
áminninguna sem getur skipt sköp-
um á viðkvæmri stund,“ sagði hún.
Rannveig benti aukinheldur á að
frumvarpið hefði almennt fengið
góðar viðtökur, en þeir sem helst
leggist gegn því séu fulltrúar birgj-
anna. Þeir hafi áhyggjur af því að
merkingarnar verði of kostnaðar-
samar og frumvarpið verði viðskipta-
þvingandi. Sagðist hún ekki gera
mikið með slíka gagnrýni, enda eigi
kostnaður ekki að koma í veg fyrir
svo brýna áminningu. Hún hafnaði
því einnig að ástæðulaust væri að
vara við samspili aksturs og áfengis,
þar sem allir vissu að það færi ekki
saman. Áminningin skipti hér öllu
máli, ekki vitneskjan.
Skiptar skoðanir
um frumvarpið
Athygli vakti í umræðunni um
frumvarpið, að Sigríður Ingvarsdótt-
ir, þingmaður Sjálfstæðisflokksins,
lagðist einarðlega gegn efni þess og
undir það tók flokksbróðir hennar,
Pétur H. Blöndal. Hins vegar sagði
Guðjón A. Kristjánsson, formaður
þingflokks Frjálslynda flokksins,
frumvarpið brýnt, þar sem ljóst virð-
ist að ungt fólk sé ekki upplýst um
þær hættur sem fóstri geti stafað af
áfengisneyslu. „Ég held að það að
merkja áfengi með viðvörunum, ann-
ars vegar því að hættulegt sé fyrir
ungar mæður gagnvart fóstrinu að
neyta áfengis og hins vegar viðvörun
til ökumanna, hljóti hvort tveggja að
vera til bóta,“ sagði hann.
Sigríður Ingvarsdóttir tók hins
vegar svo djúpt í árinni að segja
frumvarpið og efni þess móðgun við
íslenskar konur.
„Að mínu mati er þetta með öllu
óþarft og mun ekki skila sér á nokk-
urn hátt ef undan er skilið hækkandi
vöruverð og minna úrval léttra vína
og bjórs, en neysla á þessum vörum
hefur verið að aukast á undanförnum
árum á kostnað sterkra vína,“ sagði
hún og benti á, að skv. upplýsingum
ÁTVR seljist tæplega 25 millj. ein-
ingar áfengis á ári í verslun fyrirtæk-
isins. Það að þurfa að líma varúðar-
merki á hverja einustu einingu muni
óhjákvæmilega hafa í för með sér
mikinn kostnað sem leiða muni til
hækkunar á útsöluverði áfengis.
Sökum þess hve íslenski markaður-
inn er lítill sé einnig ljóst að merk-
ingarnar verði framkvæmdar hér á
landi. Erlendir framleiðendur munu
ekki standa í því. Frekar muni þeir
láta íslenska neytendur sigla sinn
sjó.
Segir alþingismenn eiga að
forðast allar óþarfa álögur
Sigríður vísaði einnig til þess að
mæðraeftirlitið á Íslandi sé eitt það
besta í heiminum og eftir fyrstu
heimsókn í mæðraskoðun sé varla til
sú kona sem ekki veit að hún á ekki
að neyta áfengis á meðan á með-
göngu stendur, hafi svo ólíklega vilj-
að til að henni hafi ekki verið kunn-
ugt um það áður. „Ég vil taka svo
djúpt í árinni að segja þetta frum-
varp móðgun við allar íslenskar kon-
ur,“ sagði Sigríður ennfremur.
„Við alþingismenn eigum að forð-
ast að leggja óþarfa álögur á fólkið
og fyrirtækin í landinu, álögur sem
munu að líkindum engu skila og eru
með öllu óþarfar og sennilegast
hækka vísitöluna, því að sá kostnað-
ur sem þetta hefur í för með sér fyrir
innflytjendur mun fara beint út í
verðlagið,“ bætti hún við.
Umræður á Alþingi um frumvarp til laga um breytingar á áfengislögum
Viðvaranir verði settar
á allar umbúðir í ÁTVR
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Þeir voru kumpánlegir, Gunnar I. Birgisson, þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins, og Guðmundur Árni Stefánsson, þingmaður Samfylkingar-
innar, þegar þeir ræddust við í þingsal Alþingis á dögunum.
Skiptar skoðanir eru á Alþingi um frum-
varp til laga um breytingar á áfengislögum,
þar sem gert er skylt að merkja allar um-
búðir áfengis með viðvörun um skaðsemi
áfengisneyslu barnshafandi kvenna og til
ökumanna. Einn þingmaður sagði frum-
varpið móðgun við allar íslenskar konur.
PÉTUR H. Blöndal, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, setti fram
harða gagnrýni á lífeyrisskuldbind-
ingar ríkisins og samkomulag við lög-
reglumenn um styttingu starfsaldurs
á Alþingi í vikunni þegar fjármála-
ráðherra mælti fyrir frumvarpi til
laga um breytingar á lögum um Líf-
eyrissjóð starfsmanna ríkisins í
þessu skyni. Sagði Pétur að skuld-
bindingar ríkissjóðs vegna lífeyris
hefðu aukist um 100 milljarða á síð-
ustu fimm árum og nýgerðir aðlög-
unarsamningar við ríkisstarfsmenn,
þar sem dagvinnulaun voru færð nær
greiddum launum, hafi valdið aukn-
ingu á skuldbindingum ríkisins upp á
55 milljónir kr. á dag, alla daga árs-
ins.
„Þetta er allt ógreitt og meira til.
Það eru 170 milljarðar ógreiddir þar
sem ríkissjóður á eftir að greiða til
velferðarkerfisins. Velferðarkerfið er
meira og minna ógreitt,“ sagði þing-
maðurinn.
Hann sagði samninga við lögreglu-
menn um styttri starfsaldur til þess
fallna að grafa undan hinu nýja kerfi.
Vissulega sinni lögreglumenn erfiðu
starfi, en það geri fjölmargir aðrir í
þjónustu ríkisins líka, og allt þetta
fólk muni koma í kjölfarið og krefjast
þess sama.
„Ég vara mjög eindregið við þess-
ari aukningu á skuldbindingu ríkisins
og þætti skemmtilegt að einhver
benti mér á hvernig ætti að greiða
þessi ósköp,“ sagði Pétur og benti á
að tryggingagreiðslur almanna-
trygginga til öryrkja og ellilífeyris-
þega næmu um 15 milljörðum kr. á
ári. Allur lífeyrir annarra lífeyris-
sjóða næmi einnig um 15 milljörðum
á ári. Í tilfelli LSR og ríkisins hefði
aðeins aukning skuldbindinga, ein og
sér, numið um 20 milljörðum kr. á ári.
Vísaði hann einnig til þess sem
fram kom í Morgunblaðinu á dögun-
um, að lífeyrisréttindi opinberra
starfsmanna væru talsvert betri en
annarra launþega hér á landi, en það
væru einmitt þeir sem á endanum
þyrftu að greiða „þessi ósköp“.
Framfaraskref,
segir formaður BSRB
Ögmundur Jónasson, þingmaður
Vinstri grænna og formaður BSRB,
lýsti sig ósammála Pétri og hældi
þvert á móti samningagerð ríkisins
við lögreglumenn. Þróunin í lífeyris-
málum hefði verið jákvæð fyrir alla
launamenn á Íslandi að undanförnu
og ekkert nýtt væri að fólk reyndi að
„sá fræjum sundrungar innan verka-
lýðshreyfingarinnar og benda á mis-
munandi kjör“.
„Hér er að mínum dómi verið að
stíga framfaraskref fyrir þessa stétt,
lögreglumenn, og að sjálfsögðu von-
ast ég til þess, þegar fram líða stund-
ir, að aðrar stéttir muni einnig njóta
góðs af,“ sagði Ögmundur m.a. og
undir það tók Margrét Frímanns-
dóttir, þingmaður Samfylkingarinn-
ar, sem sagði lögreglumenn búa við
mjög sérstakt og lýjandi starfsum-
hverfi.
Tilefnið sérstakt og það
gefi ekki fordæmi
Geir H. Haarde (D) fjármálaráð-
herra sagði hins vegar að tilefnið
væri sérstakt og í umræddum samn-
ingi við lögreglumenn fælist ekki for-
dæmi gagnvart öðrum.
„Vafalaust koma fram einhverjar
slíkar kröfur, og þá verður þeim bara
ansað þegar þar að kemur. En í þessu
frumvarpi felst ekkert slíkt fyrir-
heit,“ sagði ráðherrann og viður-
kenndi að vissulega fælust miklar
skuldbindingar í LSR.
„Það er bara gott að halda mönn-
um við það efni og gera mönnum það
ljóst að þarna eru alvöruskuldbind-
ingar á ferð sem einhver verður að
borga. En það er ekki rétt og ekki
sanngjarnt að tala alltaf um þetta
mál eins og ekkert hafi verið í því
gert,“ bætti hann við og gat þess að á
síðustu árum hefði í fyrsta sinn verið
farið í það að reikna stærð þessara
skuldindinga og að greiða inn á þær.
ekki sé lengur um að ræða stærð sem
menn yppti ávallt öxlum yfir og hugsi
sem svo að syndaflóðið komi bara eft-
ir sinn dag í pólitík.
Aukast um 20 millj-
arða króna á ári
Pétur H. Blöndal gagnrýnir vöxt skuldbindinga LSR
JÓHANNA Sig-
urðardóttir, þing-
maður Samfylk-
ingarinnar, mælti
á þriðjudag fyrir
tveimur tillögum
til þingsályktunar
um bætt siðferði
hér á landi, annars
vegar í stjórnsýsl-
unni og hins vegar
meðal alþingis-
manna.
Í fyrri tillögunni felst að ríkis-
stjórnin skipi nefnd til þess að setja
siðareglur í stjórnsýslunni. Markmið-
ið með setningu slíkra reglna sé að
tryggja betur aga, vönduð vinnu-
brögð og ábyrga meðferð fjármuna í
stjórnsýslunni. Í síðari tillögunni felst
að skipuð verði nefnd fulltrúa allra
þingflokka sem móti siðareglur fyrir
alþingismenn og leggi fram fyrir for-
sætisnefnd þingsins til staðfestingar.
Jóhanna tengdi nýleg dæmi tengd
einkavæðingu Símans inn í framsög-
ur um báðar tillögurnar og það gerðu
fleiri þingmenn stjórnarandstöðu
sem tóku þátt í umræðunni.
Benti Jóhanna Sigurðardóttir sér-
staklega á hinn mikla fjölda ríkisfyr-
irtækja sem hefur verið einkavæddur
á umliðnum árum og þau vandkvæði
sem því fylgdi við öflun upplýsinga
um rekstur þeirra.
„Mönnum býður í grun að það sé
meðal annars gert til þess að varpa
leynd yfir ýmis-
legt sem fer þar
fram innan dyra,“
sagði þingmaður-
inn og bætti við að
það væri mjög
sérkennilegt að
jafnskjótt og búið
væri að setja „há-
eff“ fyrir aftan
nafn fyrirtækja,
jafnvel þótt þau
væru áfram að
fullu í eigu ríkisins, kæmu þingmenn
að luktum dyrum.
„Mér finnst þetta svo alvarlegt
mál, að við hljótum að gera kröfu til
þess að forsetaembættið og ekki síst
aðalforseti þingsins taki nú þessi mál
til skoðunar og skoði með hvaða hætti
sé hægt að tryggja betur rétt þing-
manna vegna þess að við hljótum öll
að hafa áhyggjur af því hver staða
þingsins er gagnvart framkvæmda-
valdinu,“ sagði Jóhanna ennfremur.
Athygli vakti í umræðunni á
þriðjudag, að eingöngu þingmenn
Samfylkingarinnar tóku þátt í um-
ræðum um þörf á siðareglum í stjórn-
sýslu og fyrir þingmenn, utan Kol-
brún Halldórsdóttir, vinstrigrænum,
en hún lýsti yfir stuðningi við efni
beggja tillagna. Óskuðu flutnings-
menn ítrekað eftir því í ræðustól að
eiga skoðanaskipti við þingmenn
stjórnarflokkanna, en varð ekki að
þeirri ósk sinni.
Tillögur um siða-
reglur þingmanna
og stjórnsýslu