Morgunblaðið - 21.02.2002, Blaðsíða 29

Morgunblaðið - 21.02.2002, Blaðsíða 29
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2002 29 kólar sem 13 talsins kj- nn á ru tví- Einsetn- um 14 og um sjö um á höf- ykjavík- fyrra ári nni fjölg- endum k, á Suð- Norður- ækkaði rðum, eða í öðrum arfsfólks tunduðu skóla- ll á milli var allslega afa ekki þeirra þriðj- kki 000 sneri stið 2001. a haustið 2000 voru ekki við kennslu í grunn- skólum landsins í október 2001. Nemendum sem hafa annað móðurmál en íslensku hefur fjölg- að ár frá ári. Alls hefur 1.201 barn í grunnskólum erlent móðurmál, samkvæmt samantekt Hagstof- unnar, eða 2,7% allra grunnskóla- nemenda. Flest börn hafa ensku að móðurmáli, eða 175. Alls hafa 150 börn pólsku að móðurmáli og hefur þeim fjölgað um 45 frá haustinu 2000. Í október er könnunin var gerð höfðu 107 börn taílensku að móðurmáli. Börn sem hafa Norð- urlandamál að móðurmáli eru 163. Alls eru töluð 20 ólík móðurmál af fleirum en tíu börnum. Ríflega helmingur eða 57,4% barna með erlent móðurmál býr á höfuðborg- arsvæðinu. Börn sem tala víet- nömsku, kínversku og litháísku að móðurmáli eru flest búsett á höf- uðborgarsvæðinu en þau sem hafa ungversku, færeysku, hollensku og pólsku að móðurmáli eru hins veg- ar aðallega búsett utan höfuðborg- arsvæðisins. Hagstofa Íslands safnar á hverju hausti upplýsingum um nemendur og starfsfólk í grunnskólum á Ís- landi og miðast tölurnar ávallt við miðjan októbermánuð.                                          6   #  ,+             8 9 6# ::%      ( ; :# ) $<  *  '=     9 < #%  >"  ?" *   dunámi fleiri EITT það erfiðasta semseinfærar og þroska-heftar mæður þurfa aðfást við eru neikvæðar hugmyndir um að þær geti ekki annast börnin sín,“ segir Hanna Björg Sigurjónsdóttir, stunda- kennari við Háskóla Íslands og doktorsnemi við háskólann í Sheffield, en hún ásamt Rann- veigu Traustadóttur, dósent við uppeldis- og menntunarfræði við félagsvísindadeild Háskóla Ís- lands, hafa nýverið gefið út bók sem ber heitið Ósýnilegar fjöl- skyldur. Í henni er m.a. komist að þeirri niðurstöðu að þeim þroskaheftum eða seinfærum mæðrum sem fengið hafa tæki- færi og stuðning til að annast börn sín farnist að lang flestu leyti vel í foreldrahlutverkinu. Bókin er byggð á rannsókn þeirra Hönnu Bjargar og Rann- veigar á högum seinfærra og þroskaheftra mæðra og barna þeirra, en þau viðmið sem notuð voru til að velja þátttakendur í rannsóknina voru eftirfarandi: að mæðurnar hefðu fengið formlega skilgreiningu sem þroskaheftar, að þær hefðu einhvern tíma á ævinni notað þjónustu sem ætluð er þroskaheftum einstaklingum eða að sérfræðingar eða fagfólk sem þekkti þær skilgreindi þær sem slíkar. Markmið rannsóknarinnar var að öðlast skilning á lífi og að- stæðum þessara mæðra hér á landi og afla fyrstu skipulegu upplýsinganna um hvernig þeim og fjölskyldum þeirra vegnar í íslensku samfélagi. Rannsóknin fór aðallega fram á árunum 1996 til 2000. Studdust þær, Hanna Björg og Rannveig, við svo- nefnda eigindlega rannsóknaraðferð. Sú aðferð felst m.a. í því að rannsakendur ræða við og fylgjast með fólkinu sem tek- ur þátt í rannsókn- inni, í þessu tilfelli að- allega tíu seinfærum eða þroskaheftum konum, sem tilheyrðu þremur kynslóðum. Þær elstu áttu börn sín í kring- um 1950, mið kynslóðin átti börnin eftir 1975 en þær yngstu áttu börn sín eftir 1990. Upphaf rannsóknarinnar má rekja til ársins 1994 þegar þær Hanna Björg og Rannveig unnu að sínu fyrsta sameiginlega rannsóknarverkefni um þroska- heftar konur. Að sögn Rannveig- ar beindist verkefnið að leiðtoga- hlutverki ungrar konu í bar- áttuhreyfingu þroskaheftra. „Fljótlega kom í ljós að leiðtoga- hlutverkið var ekki það sem þessi unga kona vildi helst tala um. Það sem brann á henni var reiði og sorg vegna fóstureyð- ingar sem fjölskylda hennar hafði neytt hana til að fara í stuttu áður en við hittum hana,“ segir í bókinni Ósýnilegar fjöl- skyldur. „Fjölskyldan hafði líka viljað að hún færi í ófrjósem- isaðgerð en því hafði hún getað afstýrt.“ Rannveig greinir frá því að saga þessarar ungu konu hafi haft mikil áhrif á þær Hönnu. „Hún er eiginlega guðmóðir þessarar rannsóknar og tekur það mjög hátíðlega,“ útskýrir Rannveig og bætir því við að þær séu enn þá í miklum tengslum við þessa konu. Viðhorf hafa breyst Í bókinni kemur fram að reynsla mæðranna tíu sem þátt tóku í rannsókninni endurspegli hvernig möguleikinn til að eiga börn, lifa fjölskyldulífi og taka þátt í samfélaginu hafi breyst á því 50 ára tímabili sem rann- sóknin nái til. „Viðhorf til þroskaheftra hafa breyst mikið á þessu tímabili og þjónusta við þennan hóp hefur tekið stakka- skiptum,“ segir í bókinni. Þar er jafnframt tekið fram að mæð- urnar voru á ólíkum aldri, þegar rannsóknin fór fram og bjuggu við mismunandi aðstæður. „Elsta konan var 83 ára þegar við hitt- um hana fyrst en sú yngsta 26 ára.“ Í bókinni kemur fram að þegar þrjár elstu konurnar í rann- sókninni voru að eign- ast börn sín í kringum 1950 hafi félagsleg að- stoð og stuðningur, í því formi sem við þekkjum í dag, ekki verið til. „Á þeim tíma var vistun á sólar- hringsstofnun eina samfélagslega þjónustan sem stóð þroskaheftu fólki og fjölskyldum þess til boða. Hið opinbera þjónustukerfi veitti mæðrunum þremur enga aðstoð. Á þessum tíma hafði eng- inn trú á því að þroskaheftar mæður gætu sjálfar alið upp börn sín. Eini stuðningurinn sem þær gátu fengið var frá fjöl- skyldunni,“ segir í bókinni. Elstu mæðurnar þrjár ólu því ekki börn sín upp sjálfar, að sögn Hönnu Bjargar, heldur voru börnin alin upp af nánum ætt- ingjum. „Tvær þessara kvenna urðu þungaðar eftir að hafa verið beittar kynferðislegu ofbeldi og voru þær sendar til vistunar á sólarhringsstofnunum eftir að börnin fæddust,“ segir Hanna Björg. Vekur hún athygli á því að aldrei hafi verið staðfest hverjir feðurnir hefðu verið og bætir við: „Konurnar voru settar á stofnanir en karlarnir sem mis- notuðu þær gengu lausir og fengu enga refsingu.“ Í bókinni kemur fram að þegar mæðurnar í miðhópnum áttu börn sín, eða eftir 1975, höfðu viðhorf til þroskahefts fólks breyst mjög til hins betra. „Möguleikar þroskaheftra kvenna til að eignast börn og lifa fjölskyldulífi voru meiri en áður og breyttar áherslur höfðu í för með sér aukna þjónustu þroska- heftu fólki til handa. Þessi þjón- usta náði þó ekki til seinfærra/ þroskaheftra foreldra og barna þeirra og enn eimdi eftir af hug- myndum mannkynbótastefnunn- ar,“ segir í bókinni. Samkvæmt þeirri stefnu var ekki talið æski- legt að þroskaheftar konur eign- uðust börn þar sem óttast var að barneignir þeirra stuðluðu að hnignun þjóða. Konurnar tvær sem áttu börnin í kringum 1975 áttu því litla sem enga möguleika á að halda börnum sínum án stuðnings og verndar fjölskyldna sinna, að sögn Hönnu Bjargar. Þær þurftu m.ö.o. að berjast fyrir því að halda börnunum sín- um og ala þau upp. Annarri þeirra, sem þátt tók í rannsókn- inni, tókst það og gekk vel að ala upp börnin sín en hin varð að sjá eftir tveimur drengjum þar sem hún fékk hvorki aðstoð frá fjölskyldu sinni né félagsleg- um yfirvöldum. Berjast gegn neikvæð- um viðhorfum Yngstu mæðurnar í rannsókn- inni, sem áttu börn sín eftir 1990, hafa, að sögn Hönnu Bjargar og Rannveigar, allar haldið börnum sínum. „Allar hafa þær notið meiri eða minni stuðnings frá fjölskyldum sínum. Þær hafa einnig fengið aðstoð frá hinu fé- lagslega þjónustukerfi. Umfang og eðli þessarar aðstoðar hefur verið mismunandi eða allt frá minniháttar aðstoð við að fylla út eyðublöð yfir í að fá daglega að- stoð við barnauppeldi,“ segir í bókinni. Er þar tekið fram að yngstu mæðurnar í rannsókninni tilheyri fyrstu kynslóð þroska- heftra mæðra hér á landi sem njóta félagslegs stuðnings fyrir sig og börn sín. „Eins og eldri mæðurnar hafa þær þurft að berjast gegn neikvæðum viðhorf- um og vantrú á getu þeirra sem mæðra. Þrátt fyrir að sífellt fleiri viðurkenni rétt fatlaðs fólks til barneigna og fjölskyldulífs sýnir reynsla ungu mæðranna ... að velferð þeirrra og barna þeirra veltur enn að stórum hluta á stuðningi fjölskyldumeðlima.“ Þegar Hanna Björg og Rann- veig eru spurðar að því hvort meiri líkur séu á því að seinfær- ar eða þroskaheftar konur eign- ist börn sem séu þroskaheft en aðrir segja þær svo ekki vera. „Líffræðilega eru ekki taldar meiri líkur á því að þær eignist þroskaheft börn en hver annar,“ segir Hanna Björg og bætir því við að þroskaheft eða seinfært fólk sé þroskaskert af mismun- andi ástæðum. T.d. geti það staf- að af súrefnisskorti í fæðingu eða sjúkdómi seinna meir. „Á hinn bóginn er algengt að börn grein- ist á eftir í þroska á fyrstu þrem- ur árunum ef skortur er á stuðn- ingi, örvun eða öðru slíku,“ segir hún. Bendir hún að síðustu á að seinfærar og þroskaheftar kon- ur vandi sig allar af- skaplega mikið við uppeldi barna sinna. „Þær eru mjög með- vitaðar um hættuna á að börnin verði tekin frá þeim og þær vanda sig af- skaplega mikið og vilja gera mjög vel.“ Þess má geta að þær Hanna Björg og Rannveig kynna rann- sókn sína í stofu 201 í Odda við Háskóla Íslands kl. 12–13 í dag. Rannsókn um barneignir og fjölskyldulíf þroskaheftra mæðra Réttur þroskaheftra mæðra hefur aukist á síð- ustu 50 árum Réttur þroskaheftra kvenna til barneigna og fjölskyldulífs hefur aukist mjög á síðustu fimmtíu árum. Þetta er meðal niðurstaðna í rannsókn þeirra Hönnu Bjargar Sigurjónsdóttur og Rannveigar Traustadóttur á högum seinfærra eða þroskaheftra mæðra og barna þeirra. Arna Schram kynnti sér efni rannsóknar þeirra. Morgunblaðið/Kristinn Hanna Björg Sigurjónsdóttir og Rannveig Traustadóttir. arna@mbl.is „Þær eru mjög meðvitaðar um hættuna á að börnin verði tekin frá þeim“ „Líffræðilega eru ekki taldar meiri líkur á því að þær eignist þroska- heft börn“ óri ekki. ök ríkis- að skatt- igjanlegt laga það ns vegar tekið til- m í gegn- hefðu aft- oftar en m hvað sé ld heldur ngs þann- að fara theimtu,“ gin- íkisskatt- um væri tofnar. „Í að finna kki er um í reiðufé verð eða kattmatið annað en nig þetta gar slíkt . Það er í hvað eigi að vera skattskylt og ekki heldur skattstofnana því að þessi ákvæði lagana og reglugerðanna setja því ramma.“ Indriði sagði að dæmi um þetta væru bifreiðahlunnindi sem hefðu verið inni í skattmati mjög lengi. Gangverð á þessum hlunnindum lægi ekki fyrir. Inn í dæmið þyrfti t.d. að reikna úreldingu á bílnum og fleira. Hann sagði að ákvörðun rík- isskattstjóra um skattmat yrði að sjálfsögðu að standast ákvæði laga og menn ættu kost á því að gera ágreining um hvort þetta mat væri rétt. Indriði sagði að vissulega væri hægt að taka ákvörðun um þessi at- riði í lögum, en það væri ekki einfalt mál að gera það. Í skattmatinu væri verið að fjalla um hluti sem tækju breytingum eftir verðlagi. Þar væru t.d. vextir af lánum sem starfsmenn kunna að fá metna til tekna og vextir gætu verið mjög breytilegir frá einum tíma til ann- ars. „Aðalatriðið er að þessar reglur eru ekki að kveða á um skattskyldu heldur fela þær eingöngu í sér að verið er að leggja á mat samkvæmt þeirri reglu sem kveðið er á um í lögunum,“ sagði Indriði. ttmat ríkisskattstjóra ttmatið arskrá
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.