Morgunblaðið - 21.02.2002, Blaðsíða 24

LISTIR
24 FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SENN fer að líða að lokun sýning-
arinnar SjónAuki III, sem staðið hef-
ur yfir á Listasafni Akureyrar frá 19.
janúar. Sýningin á að gefa hugmynd
um þróun framsækinna viðhorfa í ís-
lenzkri myndlist á tímabilinu og var
Aðalsteinn Ingólfsson listsögufræð-
ingur og forstöðumaður Hönnunar-
safns Íslands fenginn til að vera hér
einvaldur eins og menn nefna það í
boltaíþróttum. Samlíkingin ekki út í
hött fyrir þá sök, að jafnaðarlega eru
ekki allir sammála vali slíkra einvalda
og svo hefur einnig gerst hér, þótt há-
vaði samræðunnar sé minni vegna
þess að sýningin er haldin í fámenn-
inu norðan heiða. Helst eru það
áhugasamir með aðganga að Netinu
sem hér fylgjast með málum.
Að sjálfsögðu útilokað að gera öll-
um til geðs í hinu ennþá mjög svo
takamarkaða rými Listasafnsins, sem
varla rúmar fleiri en 40 málverk af
þokkalegri stærð, auk nokkurra gólf-
verka. Boginn hér trúlega spenntur
full hátt, að efna til jafn yfirgripsmik-
illar úttektar með það í huga að veita
forvitnum norðlendingum raunsanna
innsýn á tímabilið. Og þótt tekið sé
fram, að þeir sem tengjast valinu
dragi saman myndverkin út frá eigin
forsendum og rökstuðningi, hefði
mátt leggja aðeins meiri áherslu á að
um væri að ræða mjög persónulega
sýn viðkomandi einvalds hverju sinni
á tímaskeiðinu og mætti því búast við
nokkrum úlfaþyt. Á það einkum við
um núverandi þemasýningu sem
spannar svo víðfeðmt viðkvæmt
„frjótt og róstusamt“ tímabil eins og
safnstjórinn Hannes Sigurðsson orð-
aði það í opnunarræðunni. Á fyrsta
áratug tímabilsins átti sér þannig
stað mesta fjölgun myndlistarmanna
í íslenzkri myndlistarsögu, einkum
eftir að svonefnd námslán komu fram,
þarnæst fylgdi viðlíka sýninga-
sprengja, eða frá örfáum sýningum á
ári upp í jafnmargar á mánuði og er
nú svo komið á viku. Þá má ekki
gleyma margföldun listsögufræðinga
með samtímalist sem sérgrein, eink-
um á síðustu áratugum. Þetta úrtak
umbrotatíma í sjónhendingu er að
auki þeim annmörkum brennt, að ein-
ungis er stuðst við innkaup Lista-
safns Íslands og Listasafns Reykja-
víkur, meira að segja með þeim
skondnu og þó nærtæku tilmælum að
velja sem fæst frá LI vegna hárra
leigugjalda!
Sannast sagna fyndi ég til mikils
vanmáttar ætti ég að hrista skilgrein-
ingu á þessu tímabili fram úr erminni
í einum listdómi, jafnvel þótt ekki
væri nema um einn áratug að ræða,
úttektin yrði að vera skilvirk, hlutlæg
og ítarleg, engin ein kórrétt lausn
sjálfgefin. Og í ljósi þessa alls, skil ég
trauðla að einvaldurinn skyldi taka
þetta að sér bara si sona, ber miklu
yfirlæti vitni og jafnframt hrokafullri
vissu um óskeikula dómgreind. Út-
koman er svo sannast sagna yfirmáta
brotakennd og hlutdræg, að ekki sé
fastar að orði kveðið, mátti þó búast
við slíkum vinnubrögðum úr þessari
átt og kom síst á óvart. Í stuttu máli
er hlutur hins svonefnda SÚM-hóps
og sporgöngumanna hans, kynslóðar
einvaldsins, yfirgnæfandi, gefur
raunar tóninn sýninguna í gegn. Lík-
ast sem aðrir hafi einfaldlega ekki
verið til á tímabilinu, en ef svo, þá
hálfgert ómark til hliðar, og guð
hjálpi þeim sem leyfa og hafa leyft sér
að fetta fingur út í óskeikul viðhorfin
eða stíga á tærnar á fylgismönnum
þeirra. Þetta er jafn mikið í sam-
hljómi við þróunina í útlandinu síð-
ustu áratugina og sjálf myndverkin á
sýningunni, menn þannig í flestum til-
vikum þiggjendur í orði sem á borði.
Hér gildir þegnskapur við skólalær-
dóm og þrælslund við trúboð fræðing-
anna, þannig að ef ekki er mögulegt
að tengja myndverkin alfarið við mið-
stýrð markaðslögmál og heimspeki
viðurkenndra klæðskerasaumaðra
núlista í útlandinu eru þau einfaldega
ekki með. Nokkuð langsótt að tengja
þessar hræringar sérstaklega við ís-
lenzkan vettvang, einkum fyrir þá
borðleggjandi staðreynd að þegar
nýja málverkið kom fram ytra, sner-
ust margir þeir sem skólaðir voru í
nýlist í MHÍ og Hollandi heilan hring
á einni nóttu, jarðtengdari var sann-
færingin ekki.
Sjálf framkvæmd sýningarinnar
gefur svo merkilega greinargóðar
upplýsingar og skýr svör við því af
hverju svo fáir hafa uppburði til að
taka til máls opinberlega í orðræð-
unni hvað þessi mál varðar. Sem
raunar afar fáir íslenzkir myndlistar-
menn og listsögufræðingar hafa haft í
gegnum tíðina. Er svo einfaldlega til-
vistarspursmál fyrir listamennina
sjálfa, sem kjósa í ljósi ástandsins að
afgreiða þessi mál undir rós og eru þá
harla ómyrkir í máli.
Hér er þannig mikið til verið að
miðla þeim boðskap út fyrir mörk höf-
uðborgarinnar, hver séu hin réttu
trúarbrögð í framsækinni myndlist.
Þá sérstöku síbylju sem söfnin sunn-
an heiða hafa verið að rembast eins og
rjúpa við staur að kynna á undanförn-
um áratugum fyrir tómum húsum, en
sé litið til nágrannalandanna reynist
bæði þröng, eintóna og misvísandi.
Er svo ekki einu sinni fullnægjandi í
þessum sérstaka geira samtímalistar
sem verið er að kynna á Akureyri, sé
litið til harðorðra athugasemda frá
báðum endum, þ.e. gömlum SÚM-ara
og fulltrúa yngri viðhorfa, þar sem
viðkomandi telja sig afskipta og eru
miður sín. Hér hefði verið farsælast
að nefna framkvæmdina, SÚM og
áhrif listhópsins á íslenzkar núlistir,
því hér er einsýni, hlutdrægni og ein-
stefna ríkjandi. Greinargerð ein-
valdsins er svo sama marki brennd.
Sýningin hefur meiri svip af sýn-
ingarröð Gerðubergs, Þetta vil ég sjá,
þar sem þekktir einstaklingar hafa til
þessa helst valið vini og venslamenn
(!), en er ekki samboðið listfræðingi
sem vill láta taka mark á sér, til við-
bótar hlýtur hinn listfróði sýningar-
gestur að skynja hitt, þ.e. Þetta vil ég
ekki sjá! Og með hliðsjón af nafngift
sýningarinnar, frá poppi til fjöl-
hyggju, er nokkur spurn, hví í engu er
litið til fyrstu tilraunar til að skil-
greina áhrif frá poppi hér á landi sem
gerð var í Listasafni Íslands fyrir
margt löngu. Mikla og óvænta athygli
vakti en ekki var fylgt eftir, einhverra
hluta vegna. Skyldi þó ekki vegna
þess, að slíkt riðlaði á augabragði
þeirri óskhyggju sem hér getur að líta
og veitti raunsannari sýn á þróunina.
En líti maður á framkvæmdina ein-
ungis sem samhengislítið brotabrot
þess sem fram kom á tímabilinu án
þess að gerð sé alvarleg tilraun til
krufningar þess, er hún áhugaverð til
skoðunar og stendur fyllilega fyrir
sínu. Mjög vel er staðið að umgerð
framkvæmdarinnar frá hálfu safnsins
og þótt ekki fylgi henni sýningarskrá,
einungis kynningarbleðill, er gnótt
skilvirkra upplýsinga á vefnum http//
www.artak.strik.is.
„SjónAuki III“
MYNDLIST
Listasafnið á Akureyri
Opið alla daga frá 13–18. Lokað mánu-
daga. Til 24. febrúar. Aðgangur ókeypis.
FRÁ POPPI TIL FJÖLHYGGJU/
ÍSLENSK MYNDLIST FRÁ 1965–2000
Bragi Ásgeirsson
LEIKFÉLAG Akureyrar frumsýnir
Gullbrúðkaup eftir Jökul Jakobs-
son á veitingahúsinu Græna hatt-
inum í miðbæ Akureyrar í kvöld.
Sýningin er í samvinnu við eig-
endur Græna hattsins og verður
gestum boðið upp á létta máltíð fyr-
ir sýningu og kaffi.
„Þetta leikrit grípur mann al-
veg,“ sagði Skúli Gautason leik-
stjóri. Gullbrúðkaup er upphaflega
útvarpsleikrit og var fyrst leikið í
útvarpi vorið 1964 í leikstjórn Gísla
Halldórssonar en verkið skrifaði
hann skömmu áður. Leikhópur setti
þetta verk svo á svið sumarið 1965
á Höfn í Hornafirði.
Skúli sagði að um væri að ræða
stutt leikrit, það tæki um 40 mín-
útur í sýningu og því hentaði það til
sýningar við ýmis tækifæri, en vel
mætti hugsa sér að setja upp há-
degissýningar eða eftirmiðdags-
sýningar fyrir hópa sem vilja eiga
góða stund saman yfir góðu leikriti
og matarbita. Hann sagði að menn
vildu prófa eitthvað nýtt og því far-
ið með sýninguna út úr Samkomu-
húsinu og vænti hann þess að áhorf-
endur tækju þessari nýjung vel.
Falleg sýning og snjall texti
Sigurður Hróarsson leikhússtjóri
sagði Jökul hafa verið í hópi bestu
leikskálda landsins sem sýndi sig
best í því að leikrit hans væru sýnd
aftur og aftur. „Og þau hitta alltaf í
mark,“ sagði hann. Leikfélag Ak-
ureyrar hefur sýnt fjölda leikrita
eftir Jökul, auk þess sem hann
samdi „Klukkustrengi“ sérstaklega
fyrir félagið. „Þetta verk, Gullbrúð-
kaup, hefur elst afar vel, textinn
stenst vel tímans tönn enda er þetta
list sem Jökull kunni manna best,“
sagði Sigurður. Gullbrúðkaup sagði
hann vera fallega sýningu, „þetta
er snjall leiktexti, hæfilega illkvitt-
inn og hæðinn og fellur Íslend-
ingum eflaust vel í geð“.
Þeir Skúli og Sigurður vilja sem
minnst segja um gang leiksins, en í
verkinu segir frá eldri hjónum,
Guðbjörgu og Ananíasi, auk þess
sem við sögu koma þau Óli á háa-
loftinu og kærasta hans, Helga.
Hjónin hafa ekkert nema hvort
annað og verða því stundum leið á
tilbreytingarleysi daganna, þar
sem tíminn líður hægt.
Þráinn Karlsson og Saga Jóns-
dóttir fara með hlutverk gömlu
hjónanna, en Aðalsteinn Bergdal og
María Pálsdóttir leika kærustu-
parið.
100. leiksýning Aðalsteins
Þetta er hundraðasta leiksýning
Aðalsteins á sviði, en hann á 35 ára
starfsaldursafmæli sem leikari um
þessar mundir. Sýningarnar skipta
þúsundum. „Ég hef enga tölu á
þeim,“ sagði Aðalsteinn, en minnist
þess glögglega að hann lék eitt sinn
39 sýningar á einni viku og var að
henni lokinni mjög af honum dreg-
ið. „Ég var ekki bara lúinn, ég var
alveg búinn og hélt ég væri að
klikkast,“ sagði hann, en um þær
mundir lék hann í sýningu í
tengslum við tuttugu ára afmæli
IBM á Íslandi og urðu þær allt upp í
ellefu yfir daginn auk þess sem
hann var með í sýningu Leikfélags
Reykjavíkur og tók þátt í miðnæt-
ursýningum í Austurbæjarbíói.
„Þetta var svakaleg törn og ég
mæli ekki með þessu.“
Leikferilinn hóf Aðalsteinn 18
ára gamall í leikritinu Sláturhúsið
hraðar hendur eftir Hilmi Jóhann-
esson, þar sem hann lék Steina, sem
alltaf stóð með rollunum. „Ég var
fenginn í þetta af því ég gat sungið,
það vantaði unga söngvara í þetta
leikrit en eftir þetta varð ekki aftur
snúið, ég fékk þarna einhvern vír-
us, sem ekki hefur farið úr mér síð-
an,“ sagði Aðalsteinn. Á barnsaldri
hélt hann uppi fjörinu í fjölskyldu-
boðum ótrauður þó svo að móðir
hans bæði gesti um að hlæja ekki,
„hann héldi þá bara áfram“.
Tom í Glerdýrunum
minnisstæðastur
Minnisstæðasta hlutverk sitt á
ferlinum sagði Aðalsteinn vera
Tom í Glerdýrunum eftir Tennesee
Williams. „Það var mjög skemmti-
leg sýning í leikstjórn Gísla Hall-
dórssonar. Með okkur þróaðist vin-
skapur sem var mér ómetanlegur
og það var ekki síst fyrir hans orð
sem ég hélt suður til að leika árið
1979,“ sagði Aðalsteinn, sem var
um árabil hjá Leikfélagi Reykjavík-
ur og einn vetur hjá Þjóðleikhúsinu
auk þess að vera í lausamennsku.
Aðalsteinn sagðist fara með lítið
hlutverk í Gullbrúðkaupi, en verkið
væri létt og skemmtilegt og gaman
að sýna það utan Samkomuhússins.
„Það er öðruvísi stemning yfir
þessu og ég held að fólk eigi eftir
að skemmta sér vel, þau fara alveg
á kostum, þau Þráinn og Saga,“
sagði Aðalsteinn.
Leikfélag Akureyrar frumsýnir Gullbrúðkaup eftir Jökul Jakobsson
Hæfilega
illkvittinn og
hæðinn texti
Morgunblaðið/Kristján
Þráinn Karlsson, Aðalsteinn Bergdal og María Pálsdóttir í hlutverkum
sínum. Gullbrúðkaup er hundraðasta leiksýning Aðalsteins á sviði.
ÍSLENSKUM ungmennum á
aldrinum 17–26 ára gefst kostur
á að þreyta inntökupróf í
Heimskór æskunnar næstkom-
andi miðvikudag, 27. febrúar.
Heimskórinn hittist í Kanada
17. júlí og æfir í Winnipeg í tvær
vikur. Síðan mun kórinn verða á
tónleikaferðalagi um Manitoba
og fara síðan til Minnesota í
Bandaríkjunum og koma fram á
6. heimsþingi alþjóðasamtaka
kórtónlistar. Stjórnandi kórsins
í sumar verður Tönu Kaljuste
frá Eistlandi.
Heimskór æskunnar (World
Youth Choir) var stofnaður árið
1989. Kórinn hefur starfað einn
mánuð á hverju sumri og alltaf á
ólíkum stöðum í heiminum. Kór-
félagar eru 96 og eru valdir úr
hópi þúsund umsækjenda hvað-
anæva að úr heiminum. Þeir
þurfa að hafa mjög góða kunn-
áttu í nótnalestri og raddbeit-
ingu ásamt reynslu í kórsöng og
kórstarfi. Nokkrir íslenskir kór-
söngvarar hafa við góðan orðstír
sungið með Heimskór æskunn-
ar.
Upplýsingar veitir Þorgerður
Ingólfsdóttir kórstjóri.
MYNDLISTARARFUR Ís-
lendinga, frá upphafi byggðar
og fram á miðja 19. öld, er við-
fangsefnið á opnu kvöldnám-
skeiði sem hefst hjá Endur-
menntun HÍ nk. mánudags-
kvöld og verður kennt næstu
fjögur mánudagskvöld. Nám-
skeiðið er haldið í samstarfi við
Þjóðminjasafn Íslands og verða
skoðaðir gripir og myndir eftir
íslenska listamenn, en einnig
útlendir gripir sem hér hafa
varðveist allt frá miðöldum.
Umsjón með námskeiðinu hef-
ur Þóra Kristjánsdóttir sér-
fræðingur hjá Þjóðminjasafni
Íslands.
Námskeið
um myndlist-
ararfinn
Gallerí Sævars Karls
Sýning Kristins Pálmasonar
er framlengd til 26. febrúar. Á
sýningunni eru tólf verk sem
hann hefur málað frá árinu
1998.
Sýning fram-
lengd
Inntöku-
próf í
Heimskór
æskunnar
HJÁ Endurmenntun HÍ hefst
fjögurra kvölda námskeið um
glæpakvikmyndir fyrr og nú
fimmtudaginn 28. febrúar.
Kvikmyndir sem í daglegu
tali eru kallaðar „film noir“-
myndir voru vinsælar á fimmta
áratugnum. Þetta voru saka-
málamyndir og í flestum tilfell-
um var aðalpersónan einka-
spæjari. Í byrjun níunda
áratugarins var byrjað að gera
kvikmyndir sem höfðu sams
konar uppbyggingu og mynda-
töku og hafa þær verið kallaðar
„neo noir“. „Film noir-“ og „neo
noir-“kvikmyndir verða skoð-
aðar og kannað hvaða tengsl
þær hafa við glæpasögur bók-
menntanna. Glæpasöguhöfund-
arnir Bergljót Kristjánsdóttir,
Arnaldur Indriðason og Árni
Þórarinsson segja frá verkum
sínum og sýnd verða brot úr
kvikmyndum. Kennari er Sig-
ríður Pétursdóttir.
Glæpasögur
hjá Endur-
menntun