Morgunblaðið - 23.05.2002, Blaðsíða 42

UMRÆÐAN
42 FIMMTUDAGUR 23. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
É
g hef verið nemandi,
kennari, og foreldri
nemenda, en það
var ekki fyrr en
núna í mánuðinum
að kennarastarfið opinberaðist
fyrir mér; þetta undarlega um-
deilda starf. Ef til vill hafa allir
vitað þetta alltaf, enda augljóst,
en ég áttaði mig ekki fyrr en nú.
Kennarastarfið hefur ævinlega
vafist fyrir mér, hvort sem ég hef
verið nemandi eða kennari, en svo
hætti ég að hugsa og lagði við
hlustir. Nýlega var ég á fundi
með foreldrum og kennurum, og
með því að sperra eyrun, leysti ég
ráðgátuna: Kennarastarfið er svo
ótrúlega gegnsætt starf.
Það er
sama hvað
kennarinn
lærir mikið í
faginu sínu,
hvað hann til-
einkar sér
mikla kennslutækni og æfir sig í
uppeldisfræðum, það er sama
þótt hann leggi sig allan fram um
fela sig í kennarafötunum, og það
er sama hvað hann setur upp
margar grímur og tileinkar sér
fjölbreytta stjórnunartækni, hann
er nánast ávallt eins og opin bók
fyrir nemendum sínum.
Kennari yngri barna getur ekki
leynt innri manni sínum lengi,
hann er ef til vill með tuttugu
börn umhverfis sig í kennslustof-
unni, alla virka daga vikunnar, og
börnin læra að þekkja hann, og
þau lesa hluta af persónuleika
hans, kosti og galla af hegðun
hans, sanngirni og ósanngirni,
sálarþroska og siðgæðisvitund.
Hann verður trúnaðarvinur nem-
enda sinna og veit stundum það
sem aðrir vita ekki.
Börnin segja svo frá kenn-
aranum sínum heima hjá sér, og
hann verður óbeinn áhrifavaldur
á heimilinu, því hann er verkstjóri
í ákveðnum þáttum í menntun
barnsins. Helstu einkenni kenn-
arans verða smátt og smátt kunn-
ug fyrir nemendum og foreldrar
heyra enduróm þeirra; skap,
viska, réttlætiskennd og stilling.
Verkefnin sem kennarar barna
glíma við eru mörg og óvenju
mikilvæg. Höfuðverkefnið er að
mennta börnin og að auka lík-
urnar á farsæld þeirra í námi og
síðar starfi. Flestir kennarar
nema einnig ósjálfrátt andlega
líðan barnanna, og leggja sitt að
mörkum til að hún verði góð,
þurfa t.d. að kunna að kljást við
einelti. Þannig gefur kennarinn
ætíð af persónu sinni og verður
um leið berskjaldaður fyrir túlk-
un eða gagnrýni. En sá sem gefur
mikið, þarf nauðsynlega á ein-
hverri orkulind að halda.
Sérhver kennari þarf innan
fræða sinna og kunnáttu að finna
stöðu sína gagnvart nemendum;
hver verður stjórnunarstíllinn,
hvert viðmótið, hversu mikið vill
hann opna sig, hvernig líður hon-
um vel, hvernig öðlast hann virð-
ingu nemenda og væntumþykju?
Ég held að þessi þáttur kenn-
arastarfsins; lifandi kennsla, sé
undrið sem bæði er mest gefandi
og krefjandi. Þetta verður að
heppnast, og ef það gerir það
ekki, leiðist öllum. Kennarinn
stígur á svið og spinnur sig
áfram, og alla leið inn í hugann og
inn í hjartað, og veitir ennfremur
innsýn í sig sjálfan.
Kennarar þurfa að gefa óvenju
mikið af sjálfum sér til að verk-
efnið heppnist, og eru viðkvæm-
ari fyrir gagnrýni en margar aðr-
ar stéttir. Ég tel reyndar að það
einkenni alla góða starfsmenn í
öllum stéttum að þeir gefi af sjálf-
um sér, en ég held að fáir þurfi að
opinbera sjálfan sig jafnmikið og
kennarar í grunnskóla. Enda
verða þeir ógleymanlegir.
Þetta feikilega gegnsæi krefst
a.m.k. tveggja mikilvægra þátta,
annar liggur hjá kennurum og
hinn hjá foreldrum. Kennarinn
þarf einhvern veginn að búa sig
undir gagnrýni og temja sér að
svara henni á yfirvegaðan hátt.
Hann má gjarnan taka gagnrýni
alvarlega en alls ekki of persónu-
lega. Hann liggur vel við, og má
búast við höggum. Foreldrar eru
vissulega mjög sundurleitur hóp-
ur, en þeir verða að læra að virða
starf kennarans, og gæta sín á því
að gera greinarmun á persónu
hans og aðferðum. Foreldrar eiga
vissulega að gera kröfur og það
eru þeir sem ættu að geta veitt
kennurum uppbyggjandi aðhald.
Foreldrar mega hinsvegar ekki
gera of miklar körfur, og þurfa að
muna eftir þakklætinu.
Kennarar yngri barna taka
þátt í að gera gott fólk úr börn-
um, en þeir geta aðeins unnið úr
þeim efniviði sem þeir fá í hend-
ur. Þeir geta leiðrétt einhverjar
skekkjur, komið auga á hæfileika
þeirra og hvatt börnin í ákveðnar
áttir, en heimilið verður ávallt
þungamiðjan í sköpun persónu-
leikans. Kennarar eru ekki
kraftaverkamenn, þótt þeir séu
oft undarlega góðir.
Flestallir foreldrar vilja að
börnin fái góðan vitnisburð, að
þeim líði sem best og fái þá
„gæslu“ sem hentar. Þetta eru
ekki smáar kröfur, og því reynir
mikið á alla starfsmenn skóla. Í
skólum fer óhjákvæmilega fram
alhliða menntun. Í liðinni viku var
sagt frá tveimur skólum, hér í
blaðinu, sem eru að vinna með
siðfræði í skólum; Foldaskóla og
Vesturbæjarskóla. Þar velja nem-
endur, kennarar og foreldrar þau
gildi sem þeim finnst mestu máli
skipta í starfinu, eins og; virðing,
hjálpsemi, samkennd, gleði, og
hvernig best sé að leysa saman
vandamál. Þar kom sterklega
fram vilji til að kenna alveg frá
upphafi skólaskyldu; skapandi og
gagnrýna hugsun. Og einnig sið-
fræði með börnum. Það líst mér
mjög vel á, en það sýnir um leið
hversu miklar kröfur eru gerðar í
raun til kennara barna. Kenn-
arastarfið virðist því augljóslega
geta verið gefandi starf, eitthvað
er það sem heillar. Auðvitað eru
fleiri störf gegnsæ, eins og t.d.
blaðamennska, því blaðamað-
urinn opinberast oft í texta sín-
um, bæði í vali á viðfangsefnum
og aðferðum. Einnig afhjúpar
hann dulda eða ódulda fordóma
sína, en þrátt fyrir það held ég að
kennarinn sé í enn gegnsærri föt-
um.
Kennari
án klæða
…og það er sama hvað hann [kenn-
arinn] setur upp margar grímur og til-
einkar sér fjölbreytta stjórnunartækni,
hann er nánast ávallt eins og opin bók
fyrir nemendum sínum.
VIÐHORF
Eftir Gunnar
Hersvein
guhe@mbl.is
HVER eru brýnustu
úrlausnarefni í Reykja-
vík á komandi kjör-
tímabili? Að mínum
dómi stendur tvennt
upp úr. Annars vegar
málefni aldraðra og
hins vegar húsnæðis-
mál. Í báðum þessum
málaflokkum er þörf á
stórátaki.
Í fyrsta lagi þarf að
tryggja öldruðu fólki
sem hefur vilja til að
búa í eigin húsnæði að-
stöðu til þess, bæði
með réttlátu skattkerfi
og viðeigandi þjónustu.
Nokkrum erfiðleikum
er háð að fjalla um þennan mála-
flokk með tilliti til ábyrgðar ríkis
annars vegar og sveitarfélaga hins
vegar því ábyrgðarsvið þessara aðila
skarast. Þannig koma bæði ríki og
sveitarfélög að fjármögnun dvalar-
heimila aldraðra. Hér þyrfti að efna
til þjóðarátaks til þess að skera nið-
ur þá biðlista sem er að finna víða
um landið, þar á meðal í höfuðborg-
inni.
Stórátak í þágu aldraðra
Það er gleðilegt að Reykjavíkur-
listinn skuli hafa lýst því afdrátt-
arlaust yfir að á komandi kjörtíma-
bili muni baráttufáni þessa
málaflokks blakta í Ráðhúsinu, enda
löngu kominn tími til að efna til stór-
sóknar til að bæta kjör aldraðra.
Næsta vor gefst kjósendum kostur á
að tryggja að einnig í Stjórnar-
ráðinu verði baráttufáni dreginn að
húni. Vegna þess hve ábyrgðarsvið
ríkis og sveitarfélaga skarast er ein-
mitt þörf á mjög samstilltu átaki
þessara aðila. Sumt er þó algerlega
á valdi sveitarfélagsins að bæta. Þar
má til dæmis nefna heimaþjón-
ustuna. Margt fullorðið fólk sem
nýtur heimaþjónustu
kvartar yfir mikilli
starfsmannaveltu og
má eflaust rekja það til
lágra launa. Það er
mikilvægt að kjör
starfsfólksins séu með
þeim hætti að heima-
þjónustunni haldist á
góðu fólki.
Sókn í húsnæðis-
málum
Það er staðreynd að
eftir að ríkisstjórnin
gerði grundvallar-
breytingar á húsnæðis-
kerfinu fyrir fáeinum
árum er mjög á brattann að sækja,
sérstaklega fyrir fólk með lágar
tekjur. Okurvextir eru að sliga
margan einstaklinginn og fjölskyld-
una sem er að afla húsnæðis og
leiguhúsnæði er af skornum
skammti. Einnig á þessu sviði þarf
að blása til stórsóknar. Að átakinu
þurfa að koma ríki, sveitarfélög og
lífeyrissjóðir. Víða í Evrópu fjár-
festa lífeyrissjóðirnir verulega í hús-
næðiskerfinu, bæði vegna þess að
það er talin örugg fjárfesting og
einnig vegna hins að hún er þjóð-
hagslega uppbyggileg. Félagsmála-
ráðherrann hefur sýnt vilja til að
stíga framfaraskref á þessu sviði og
er það vel. Það hefur hins vegar ekki
verið nein launung á því að fé-
lagslegir þætttir húsnæðiskerfisins
hafa verið Sjálfstæðisflokknum eitur
í beinum og hefur hann lagt ofur-
kapp á að keyra alla vexti í húsnæð-
iskerfinu upp í það sem markaður-
inn býður. Hér er komin skýring á
þeim mikla vanda sem félagasamtök
sem sjá skjólstæðingum sínum fyrir
leiguhúsnæði standa frammi fyrir.
Spurningar í kjörklefanum
En stóra spurningin sem kjósend-
ur í Reykjavík þurfa að spyrja sjálfa
sig er eftirfarandi: Er líklegt að
Sjálfstæðisflokkurinn, sem hefur
verið afgerandi í ríkisstjórnum í
rúman áratug um mótun stefnu
gangnvart öldruðum og jafnframt
sérstakur boðberi markaðsvaxta í
húsnæðiskerfinu, muni kúvenda í
þessum málaflokkum komist hann
til valda í Reykjavík? Er ekki líklegt
að Sjálfstæðisflokkurinn verði
áfram við sama heygarðshornið,
hygli efnafólki á kostnað hinna sem
lakari hafa kjörin? Viljum við sjá
það gerast í Reykjavík? Nú síðustu
daga hefur Sjálfstæðisflokkurinn
talað til aldraðra í höfuðborginni.
Nokkur hundruð milljónir króna í
Natófund kom sjálfstæðismönnum í
ríkisstjórn ekki úr jafnvægi en fjár-
mögnun á öldrunarheimili olli meiri-
háttar uppnámi í þeirra röðum. Það
ber að þakka Sjálfstæðisflokknum
fyrir að tala skýrt. Nú á hann það
skilið að fá skýr viðbrögð af hálfu
kjósenda. Þeir sem vilja stórátak í
húsnæðismálum og í málefnum aldr-
aðra í Reykjavíkurborg svara með
því að kjósa Reykjavíkurlistann.
Það er verk að
vinna í Reykjavík
Ögmundur
Jónasson
Reykjavík
Þeir sem vilja stórátak í
húsnæðismálum og í
málefnum aldraðra í
Reykjavíkurborg, segir
Ögmundur Jónasson,
svara með því að kjósa
Reykjavíkurlistann.
Höfundur er alþingismaður VG í
Reykjavík.
NÚ ERU borgar-
stjórinn í Reykjavík og
hans fylgifiskar byrj-
aðir að puðra pirringi í
allar áttir, ekkert er
heilagt og nú er bara
fínt að gefa skít í ná-
grannasveitarfélögin.
Skiptir engu fyrir R-
listann og framsóknar-
hluta hans þótt fé-
lagarnir í öðrum bæj-
um verði fyrir
geðvonskuköstunum,
tilgangurinn helgar
meðalið; allt skal gert
til að halda völdum.
Í viðtali í Morgun-
blaðinu um helgina
reyndi borgarstjórinn að beina at-
hyglinni frá Reykjavík sjálfri – og
skyldi engan undra. Hún beindi
sjónum sínum að Kópavogi þar sem
kraftmikil uppbygging hefur átt sér
stað á öllum sviðum bæjarlífsins
samhliða því að rekstur bæjar-
félagsins hefur verið til stakrar fyr-
irmyndar.
Kópavogur hefur á myndarlegan
hátt tekið við fólki og fyrirtækjum
sem ekki hafa átt í nein hús að venda
í Reykjavík, eins og allir vita. Kópa-
vogsbær hefur í ljósi þessarar
gróskumiklu uppbyggingar verið
borinn saman við Reykjavík og
hvert sem litið er hefur Kópavogur
vinninginn. Það á hins vegar að vera
ástæðulaust fyrir borgarstjóra að
hnýta í þetta góða nágrannasveit-
arfélag Reykavíkur þótt pirringur
og spenna séu byrjuð að hlaðast upp
á R-listaheimilinu.
En það er ekki að ástæðulausu
sem þessa pirrings er
byrjað að gæta í æ rík-
ari mæli. Borgarbúar
eru byrjaðir að átta sig
á að skuldirnar eru í
meira lagi óeðlilegar á
góðæristímum, á vand-
ræðanlegan hátt er
reynt að selja Línu.net
og „ekki“ kaupendur
kynntir til sögunnar,
gamlar landfyllingar í
borginni réttlæta ekki
eyðileggingu Geldinga-
ness og biðlistar eftir
hjúkrunarrýmum, leik-
skólum og lóðum eru
óviðunandi, sérstak-
lega í ljósi gamalla lof-
orða R-listans.
Og nú skal blása grundvallaratriði
burt af borðinu. Leik- og siðareglur
eru virtar að vettugi. Heilbrigðis-
ráðherra gefur út viljayfirlýsingu
um uppbyggingu hjúkrunarrýma
rétt fyrir kosningar sem síðan er af-
bökuð og misnotuð af borgarstjóra.
Það efast enginn um vilja ríkis-
stjórnarinnar eða þeirra þingmanna
sem hana styðja til að byggja upp
hjúkrunarrými fyrir aldraða. Í þeim
efnum er auðvelt að benda á að
verkin hafa talað í Reykjavík þegar
litið er til þeirra fjármuna sem varið
var til bygginga í þágu aldraðra á
valdatíma Sjálfstæðisflokksins í
borginni. Þá voru 3.285 milljónir
króna settar í málaflokkinn meðan
þær eru einungis 570 í valdatíð R-
listans.
Þetta eru auðvitað óþægilegar töl-
ur fyrir R-listann og því er reynt að
bjarga málum fyrir horn. Á mjög
ósmekklegan máta hefur R-listinn
reynt að fela þetta klúður sitt. Um
leið er ágætt að sjá hversu R-listinn
er berskjaldaður í sínum gamaldags
vinnubrögðum sem engan veginn
eru í takti við nýja öld.
En þetta er einfaldlega spurning
um leikreglur og prinsipp. Og ég
spyr hvernig ástandið væri hér vítt
og breytt um landið ef ríkisstjórnin
hverju sinni ætti korteri fyrir kosn-
ingar að skera viðkomandi sveitar-
stjórnir úr snöru klúðurs og mis-
takamála? Eða eiga ráðherrar að
lofa öllu fögru rétt fyrir sveitar-
stjórnarkosningar eingöngu í þeim
bæjum þar sem „þeirra“ fólk er við
stjórn? Sem stuðningsmaður ríkis-
stjórnarinnar á þingi finnst mér
slíkt ólíðandi og jafnframt ávísun á
glundroða í stjórnkerfinu. Það er
engin spurning að við sjálfstæðis-
menn viljum öfluga uppbyggingu
hjúkrunarrýma en sú uppbygging
fer eftir þeim lýðræðislegu reglum
sem eru og eiga að vera öllum ljósar.
Þetta á R-listinn að vita enda er
hér ekki um annað að ræða en örg-
ustu tækifærismennsku þar sem
hræðsla við valdamissi og pirringur
eru kveikjan. Ef fram heldur sem
horfir á pirringspúki R-listans far-
sælt líf fyrir höndum.
Pirringurinn
tekur völdin
Þorgerður K.
Gunnarsdóttir
Reykjavík
Hér er ekki um annað að
ræða, segir Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir,
en örgustu tækifær-
ismennsku þar sem
hræðsla við valdamissi
og pirringur er kveikjan.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjanesi.