Morgunblaðið - 17.09.2002, Blaðsíða 22

LISTIR
22 ÞRIÐJUDAGUR 17. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HANN er dáður á óperu-sviði um allan heim, enþrátt fyrir að það sésöngur hans í ítölskum
og frönskum óperum sem vekur
slíka aðdáun, er það athygli um-
heimsins á íslenskri menningu sem
kviknar þegar hann syngur kraft-
mikilli tenorrödd sinni aríur úr
þekktum óperum eftir Verdi, Pucc-
ini, Mascagni, Leoncavallo, Catalani,
Cilea og Giordano í óperuhúsum í
Mílanó, Róm, Flórens, Napólí, Ver-
ónu, Bologna, Palermo, Madrid, Vín,
Münchan, Frankfurt, Hamborg,
Berlín, Lundúnum, New York, Chic-
ago, Baltimore, Tel Aviv, Tókýó og
Peking.
Alls staðar er hann þekktur sem
„íslenski tenorinn“, og íslenskur
uppruni hans er ætíð nefndur hvort
sem er í kynningu eða dómum um
söng hans á sviði.
„Þess vegna hefur það valdið mér
ákveðinni beiskju, í það minnsta
talsverðum vonbrigðum, í áranna
rás að komast að raun um að menn-
ing, ekki síst sá geiri menningar-
innar sem ég tilheyri – óperan, býr
við hneykslanlega bág kjör heima á
Íslandi,“ segir Kristján Jóhannsson
við blaðamann Morgunblaðsins í
Peking.
Á laugardag söng hann fyrir þús-
undir gagntekinna óperugesta,
þeirra á meðal aðstoðarutanrík-
isráðherrann, og marga háttsetta
embættismenn úr mennta-
málaráðuneyti Kína. Þetta er í ann-
að skiptið sem Kristján syngur í höf-
uðborginni, Peking. Hann kom
þangað fyrst í september 1998, og
söng þá hlutverk Calafs í Turandot
eftir Puccini í uppfærslu utanhúss í
gömlu keisarahöllinni í Forboðnu
borginni. Það var einn frægasti kvik-
myndaleikstjóri Kínverja, Zhang
Yimou sem setti óperuna upp, og
stjórnandi var sjálfur Zubin Mehta.
Satt að segja höfðu þá fáir Kínverjar
heyrt getið um Kristján Jóhannsson.
Turandot-sýningin naut gríðarlegra
vinsælda, ekki síst fyrir söng Krist-
jáns. Hann varð eftirsóttur í alls
konar viðtöl í kínverskum fjöl-
miðlum, og þá lofaði hann að koma
aftur til Kína. Og það gerði Kristján
svo um síðustu helgi. Það var ekki
heil ópera í þetta sinn, heldur tón-
leikar, þar sem hann söng úrval
þekktra óperuaría við undirleik Kín-
versku þjóðarsinfóníuhljómsveit-
arinnar. Þetta átti að vera einsöng-
skonsert, en Kristján gaf ungri
efnilegri kínverskri sópransöng-
konu, Liu Honglin, tækifæri til að
syngja með sér tvo dúetta, úr Aidu
og Madame Butterfly. „Fyrsta
heimsókn mín til Kína, 1998, var
hreint út sagt stórkostleg og kynnin
af Kínverjum höfðu mikil áhrif á mig
og voru mér ógleymanleg. Þá var
konan mín, Sigurjóna Sverrisdóttir,
með í för og við eyddum 20 dögum
hér í Peking. Við fengum ekki bara
að sjá alla þekktustu ferðamanna-
staðina, heldur fengum við líka að
upplifa hversdagslífið meðal Kín-
verja, og okkur var tekið með mikilli
vinsemd og hjálpsemi. Við vorum
sammála um að þetta yrði ekki síð-
asta heimsókn okkar til Kína,“ segir
Kristján.
En það voru ekki bara fjölmiðl-
arnir sem fengu áhuga á Kristjáni
haustið 1998. Kínverski óperuheim-
urinn, sem er í mikilli sókn, og tón-
leikaskipuleggjendur fengu líka
augastað á honum, og áður en hann
yfirgaf Peking var hann með boð
uppá vasann um að koma aftur og
halda einsöngskonsert. Sjálfur hafði
hann gert sér í hugarlund að ef til
vill kæmist hann þangað aftur strax
árið eftir, en annríki og önnur verk-
efni á óperusviði annars staðar
komu í veg fyrir að af heimsókninni
gæti orðið – þar til nú. Í þetta sinn
hafði hann syni sína tvo, Sverri og
Víking, með, til að leyfa þeim að
upplifa landið sem hafði heillað hann
sjálfan svo mjög.
Hefur búið á Ítalíu frá 1976
Fjölskylda Kristjáns býr á Ítalíu,
en sjálfur hefur hann búið þar allt
frá árinu 1976.
„Ég fór til Ítalíu til að mennta mig
í óperusöng, en það á sinn þátt í von-
brigðum mínum með Ísland, að ég
skyldi hafa þurft að hlaupast af landi
brott, til að geta lifað af óperusöng.
Það er ekkert sem heitir ótvírætt
óperulíf á Íslandi, og framlög til
menningarmála eru svo lág, að óp-
erusöngvarar hafa ekkert lifibrauð.
Við eigum marga góða söngvara, en
þeir eru á þönum milli veisla og
kirkjuathafna við að syngja allt ann-
að en óperu, bara til að eiga salt í
grautinn. Ef ég man rétt er bara
einn atvinnuóperusöngvari á Íslandi
í dag. Það er allt of aumt að pólitíska
kerfið skuli aðeins leggja 2% fjár-
laga sinna til menningarmála þegar
hin Norðurlöndin leggja 10–12% af
fjárlögum sínum í menninguna,“
segir Kristján.
„Fólk spyr mig oft hvers vegna ég
búi ekki heima á Íslandi, og ég
skammast mín fyrir að þurfa að
segja hversu bágborið menningar-
lífið á Íslandi er,“ segir Kristján.
Hann bætir því þó við að hann
bindi vonir við það að komandi kyn-
slóðir listamanna fái betri tækifæri á
Íslandi.
„Nú á að fara að byggja nýtt Tón-
listarhús í Reykjavík, og það gæti
orðið fyrsta stóra skrefið í átt að því
að meiri áhersla verði lögð á menn-
ingarlífið,“ segir Kristján bjartsýnn.
Menning getur líka
„selt“ Ísland
Kristján telur að menning sé
nokkuð sem Ísland gæti „selt“ úti í
hinum stóra heimi, en að tækifærin
séu ekki nægilega vel nýtt.
„Þeir eru allt of fáir í opinbera
geiranum sem skilja þýðingu þess að
nýta þau tækifæri sem bjóðast með
menningarsamskiptum og það er
nánast ekki gert ráð fyrir þeim í
fjárhagsáætlunum. Ég tel að bara
við þessa heimsókn mína hingað til
Peking, fái Ísland gríðarmikla um-
fjöllun bæði í fjölmiðlum og milli
manna. Sendiherrann hér, Ólafur
Egilsson, skilur mikilvægi þess að
nýta þennan áhuga til að styrkja enn
frekar vinaböndin milli Íslands og
Kína. Íslenskar kvikmyndir, íslensk-
ar bókmenntir þýddar á kínversku,
íslensk málaralist og íslensk tónlist –
þetta á allt upp á pallborðið hjá Kín-
verjunum. Smám saman fara þeir að
skilja að við erum annað og meira en
fiskur,“ segir Kristján. Hann hefur
það einnig á tilfinningunni að menn-
ingarlegt vægi óperunnar eigi eftir
að aukast á komandi árum, og að
þjóðir heims opni dyr sínar upp á
gátt með nýjum stórum óp-
eruhúsum, í Kaupmannahöfn, í Tók-
ýó – og í Peking!
„Ég fór eitt sinn í söngferðalag til
Japans, og nú hafa þeir boðið mér að
koma aftur og syngja í Ótelló eftir
Verdi í vígsluuppfærslu nýja óp-
eruhússins í Tókýó næsta sumar. Í
tengslum við heimsókn mína hingað
til Peking höfum við rætt um samn-
ing þess efnis að ég syngi Ótelló hér
eftir þrjú ár, í opnunaruppfærslu í
nýju – og reyndar fyrsta óperuhúsi í
Kína,“ segir Kristján.
Það var einmitt þetta sem kín-
verskir fjölmiðlamenn spurðu mikið
um á blaðamannafundi með Krist-
jáni, sem sendiherrann, Ólafur Eg-
ilsson bauð til, fyrir tónleikana á
laugardaginn. 45 fjölmiðlamenn
mættu til fundarins.
Eftir margra ára alvarlega íhugun
og umræður eru Kínverjar nú að
byggja mjög stórt og nýtískulegt óp-
eruhús, í nágrenni við Torg hins
himneska friðar í Peking. Húsið er
teiknað af frönskum arkitekt og á að
verða tilbúið árið 2005, tímanlega
fyrir Ólympíuleikana 2008, þegar at-
hygli heimsbyggðarinnar beinist öll
að Peking.
„Í óperuheiminum skipuleggjum
við starf okkar langt fram í tímann.
Ég reikna fastlega með því að mér
takist að halda mér á toppnum sem
tenor, í að minnsta kosti áratug í við-
bót,“ segir Kristján. Ef litið er
skemmra fram í tímann kemur
Kristján fram á gestasýningu í Mil-
waukee í Bandaríkjunum nú í októ-
ber, þar sem Aida er á dagskrá. En
hann fer líka í tónleikaferð til Króat-
íu.
„Einn af mínum góðu vinum, Sut-
ej, stjórnandi Þjóðarsinfóníu-
hljómsveitarinnar í Króatíu, hefur
árum saman reynt að fá mig til að
halda tónleika í Zagreb. Og nú er
hann búinn að bjóða mér upp á svo-
lítil vöruskipti. Ég held jólatónleika í
Zagreb 29. desember, en í staðinn
fæ ég stúdíó, afnot af hljómsveitinni
og „master“ til eigin ráðstöfunar til
að gefa út á geisladiski. Á honum
verða sönglög sem ýmis tónskáld
hafa samið sérstaklega fyrir mig,
þar á meðal eitt íslenskt. Ég reikna
með að diskurinn verði tilbúinn
næsta vor,“ segir Kristján, sem þeg-
ar hefur sungið inn á 16 geisladiska
og 7 óperumyndbönd.
„En það veldur mér enn sársauka
að fá ekki fleiri tækifæri til að
syngja heima á Íslandi,“ segir Krist-
ján Jóhannsson, eftir að hávær lófa-
tök gagntekinna óperugesta í Pek-
ing eru um síðir þögnuð.
Kristján með Li Xincao, stjórnanda Kínversku þjóðarsinfóníuhljóm-
sveitarinnar, Ólafi Egilssyni sendiherra og söngkonunni Liu Honglin.
Kristján Jóhannsson með sonum sínum, Víkingi og Sverri, sem voru með
í för. Í bakgrunni er veggspjald sem notað var til að auglýsa tónleikana.
Hægt að „selja“ íslenska
menningu úti í heimi
Kristján Jóhannsson sló í gegn í Peking um
helgina, en segist óánægður með stöðu óp-
erunnar á Íslandi. Fréttaritari Morgunblaðs-
ins í Peking, Niels Peter Árskóg náði tali af
Kristjáni eftir vel lukkaða tónleika og ræddi
við hann um óperuna heima og heiman.
VETRARDAGSKRÁ Salar-
ins, Tíbrártónleikaröðin, hófst
sl. laugardag með söngtón-
leikum mezzósópran-söngkon-
unnar Guðrúnar Jóhönnu
Ólafsdóttur og gítarleikarans
Francisco
Javier Jáu-
regui, er
fluttu spönsk
þjóðlög og
zarzuelu
söngva. Fyrst
voru átta
söngvar undir
nafninu Canc-
iones Sefardi-
tas, sem eru
söngvar gyð-
inga, er hraktir voru frá Spáni
á 16. og 17. öld. Upphaflega
voru lögin útsett af Manuel
Valls, fyrir söngrödd, flautu
og vihuelu (frumgerð gítars-
ins) en hér flutt í umritun
Jáuregui, fyrir gítar. Þetta
eru falleg og sérkennileg lög,
sem voru einstaklega hlýlega
flutt. Guðrún Jóhanna á til þá
tóna, er gera söng hennar sér-
lega aðlaðandi og kom þessi
eiginleiki hennar mjög vel
fram í sjö spönskum þjóðlög-
um í gerð Manuels de Falla,
og var Vögguvísa (Nana) og
Sönglag (Canción) sérlega fal-
lega flutt.
Gítarleikarinn lék einn
grafarljóð til minningar um
Debussy, sem er eina gítar-
verkið eftir de Falla. Jáuregui
lék þetta verk, sem og undir-
leikinn í söngverkunum á sér-
lega hógværan og áferðarfal-
legan máta.
Eftir hlé voru útsetningar á
fimm spönskum þjóðlögum,
eftir Federico Garcia Lorca,
sem trúlega hafa ekki heyrst
fyrr á tónleikum hérlendis.
þessar tónsmíðar eru mjög
skemmtilegar og leikandi.
Þær voru ásamt tveimur
„tónadillum“ eftir Granados
sérlega vel fluttar. Tvö síð-
ustu viðfangsefnin voru tvær
„zarzuelur“, sú fyrri eftir
Serrano en seinni eftir Gimé-
nez, skemmtileg gamanverk
er voru afburða vel sungin.
Það er ekki fyrir hvern sem
er að syngja svo sérstæða
þjóðlega tónlist og þá
spönsku, því það er ekki að-
eins lagferlið, heldur radd-
beitingin og tónskreytingar,
sem gera spánska tónlist sér-
stæða, ásamt leik þeirra með
hljóðfall. Allt þetta var fallega
mótað hjá söngkonunni, sem
sýndi að hún er efnileg lista-
kona og sýndi auk þess mikla
kunnáttu í að móta þessa
söngva án þess að stæla þann
flutningsmáta og raddbeit-
ingu (cante jondo), sem Spán-
verjar eru frægir fyrir og er
all sérstæð.
Þrátt fyrir að flestir söngv-
arnir séu upprunalega samdir
fyrir píanóundirleik, kom gít-
arumritun og leikur Jáuregui
vel út, þó hann hefði mátt
vera skarpari og hrynsterkari
í sumum lögunum. Samstilling
Jáuregui og Guðrúnar Jó-
hönnu var mjög góð en það
sem munað verður sérstak-
lega er falleg rödd söngkon-
unnar og listfengi hennar.
Listfengi
og falleg
rödd
TÓNLIST
Salurinn
Guðrún Jóhanna Ólafsdóttir
og Francisco Javier Jáuregui
fluttu spönsk þjóðlög og zarzuelu
söngva. Laugardagurinn 7. sept-
ember, 2002.
SÖNGUR OG GÍTARLEIKUR
Jón Ásgeirsson
Guðrún
Jóhanna