Morgunblaðið - 11.10.2002, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. OKTÓBER 2002 35
ÞÓTT undarlegt megi virð-ast snýst seinni umferðforsetakosninganna íSerbíu, sem fram fer á
sunnudag, ekki fyrst og fremst um
það hvor ber sigur úr býtum, þjóð-
ernissinninn Vojislav Kostunica eða
umbótamaðurinn Miroljub Labus.
Mestu máli þykir nú skipta að
tryggja að meira en helmingur kjós-
enda skili sér á kjörstað því ella
verða forsetakosningarnar sjálf-
krafa dæmdar ógildar og pólitískt
óvissuástand tekur við.
Kostunica, sem er núverandi for-
seti Júgóslavíu, sambandsríkis
Serbíu og Svartfjallalands, fékk 31%
atkvæða í fyrri umferð kosninganna
og Labus, sem er varaforsætisráð-
herra Júgóslavíu, fékk 27%. Það sem
vakti hins vegar mesta athygli var
það mikla fylgi sem öfgaþjóðernis-
sinninn Vojislav Seselj fékk, eða
23%.
Hefur það útspil Seseljs að hvetja
kjósendur sína, þ.e. næstum fjórð-
ung þeirra sem mættu á kjörstað, til
að hunsa uppgjör Kostunicas og Ses-
eljs hleypt öllu í uppnám enda var
kjörsókn ekki nema 55,6% í fyrri
umferðinni. Þykir lítil kjörsókn og
mikið fylgi Seseljs benda til að kjós-
endur séu allt annað en ánægðir með
landslagið í serbneskum stjórnmál-
um, sem og kjör sín, en þau eru væg-
ast sagt slæm.
Kostunica og Labus mættust í
sjónvarpskappræðum á miðvikudag
– þeim fyrstu sinnar tegundar í
Serbíu – og þar lögðu frambjóðend-
urnir hart að fólki að neyta atkvæð-
isréttar síns. „Komið og kjósið, hafn-
ið okkur báðum ef þið viljið. En ef
þið mætið ekki á kjörstað mun þetta
hafa verið dýrt spaug, valda stjórn-
leysi og kosta okkur dýrmætan
tíma,“ sagði Kostunica.
Labus tók í sama streng og bað
Serba um að sýna og sanna að þeir
létu sig framtíðina, fjölskyldu sína
og þjóð einhverju máli skipta.
Voru áður samherjar
Kostunica var kjörinn forseti
Júgóslavíu í sögulegum kosningum
haustið 2000. Þar bar hann sigurorð
af Slobodan Milosevic, sem nú gistir
fangaklefa í Hollandi í boði stríðs-
glæpadómstólsins í Haag.
Embætti forseta Júgóslavíu fylgja
hins vegar lítil bein völd og auk þess
er harla líklegt að það verði einfald-
lega lagt af innan fárra mánaða,
enda hafa Serbar og Svartfellingar
samþykkt að gera breytingar á sam-
bandi sínu. Júgóslavía heyrir senn
sögunni til en í staðinn verður til
lauslega tengt sambandsríki Serbíu
og Svartfjallalands.
Varð allt þetta til þess að Kost-
unica ákvað að bjóða sig fram til
embættis forseta Serbíu, en því hef-
ur Milan Milutinovic, sem ákærður
hefur verið fyrir stríðsglæpi rétt
eins og Milosevic, gegnt undanfarin
ár. Öruggt er þó líka að Kostunica
vildi koma í veg fyrir að helsti keppi-
nautur hans um völdin í serbneskum
stjórnmálum, forsætisráðherrann
Zoran Djindjic, styrkti stöðu sína á
hans kostnað.
Hagfræðingurinn Labus, sem et-
ur kappi við Kostunica í forsetakosn-
ingunum, er skjólstæðingur Djindj-
ics. Sem fyrr segir hafa þeir Djindjic
og Kostunica eldað grátt silfur um
nokkurt skeið og því líta menn á
kosningarnar nú sem pólitískt valda-
tafl er skipta muni sköpum um þró-
un mála í Serbíu.
Þeir Kostunica og Djindjic voru að
vísu samherjar á sínum tíma en það
kom ekki til af góðu; einungis með
því að sameina krafta flokka sinna
gátu þeir tryggt DOS-kosninga-
bandalaginu sigur yfir öflum Milos-
evics í kosningum haustið 2000. Upp
úr þessu samstarfi er hins vegar
löngu slitnað og standa fylkingarnar
því andspænis hvor annarri á þess-
ari stundu í baráttu um völdin.
Djindjic vinsæll á Vestur-
löndum en ekki heima við
Djindjic nýtur virðingar á Vestur-
löndunum og áhugamenn þar telja
hann réttan aðila til að vinna að um-
bótum í serbnesku þjóðlífi, mann
sem hægt er að eiga viðskipti við og
sem snúa muni baki við þjóðernis-
hyggju undanfarinna áratuga. Akki-
lesarhæll hans er hins vegar hversu
óvinsæll hann er í Serbíu – en þar
finnst mönnum engan veginn sem
hagur þeirra hafi batnað, þó að sam-
skiptin við Vesturlönd séu blómleg.
Raunar hafi hagur þeirra versnað til
muna, og benda menn t.d. á að raf-
orkuverð hefur hækkað um 150% á
tveggja ára valdatíma Djindjics.
Kostunica er fyrir sitt leyti jafnan
skilgreindur sem hófsamur þjóðern-
issinni – hann nýtur ekki gífurlegra
vinsælda meðal Serba, en þó snöggt-
um meiri en Djindjic.
Seselj vill nýjar kosningar
Sem fyrr segir hefur Vojislav Ses-
elj hvatt stuðningsmenn sína til að
hunsa uppgjör þeirra Kostunicas og
Labus. Hann heldur því fram að
fyrri umferð forsetakosninganna
hafi einkennst af
kosningasvindli sem
tryggði Labus nokk-
ur prósentustig í
fylgi til viðbótar, sem
gerði það að verkum
að hann náði öðru
sætinu en ekki Seselj
sjálfur.
„Við getum ekki
stutt Labus af því að
hann er njósnari,
mafíósi, glæpamað-
ur, svikari og síðast
en ekki síst fram-
bjóðandi Zorans
Djindjics,“ sagði
Seselj, sem aldrei
verður sakaður um
að krydda ekki mál sitt.
„Og við getum ekki stutt Kost-
unica því hann ber ábyrgð á því að
DOS [kosningabandalagið] komst til
valda á sínum tíma,“ bætti hann við.
Sakar Seselj Kostunica um að
ætla að svíkja loforð um að efna þeg-
ar til þingkosninga, vinni hann sigur,
en slíkar kosningar ættu sér það
markmið að bola Djindjic frá völdum
í forsætisráðuneytinu. Sagði Seselj
að yrðu forsetakosningarnar ógildar
myndi það hins vegar opna þann
möguleika að fram fari innan
skamms kosningar á öllum vígstöðv-
um; boða þyrfti nýjar forsetakosn-
ingar innan tveggja mánaða, haldn-
ar yrðu þingkosningar og einnig
sveitar- og héraðsstjórnarkosning-
ar.
Samsæriskenningar
Athyglisvert er að geta þess að
tímaritið The Economist spáði því
einmitt fyrir viku að Seselj myndi
hvetja sína stuðningsmenn til að
hunsa seinni umferð forsetakosning-
anna. Hélt blaðið því fram að slík
ákvörðun myndi vera til marks um
að hann hefði náð leynilegu sam-
komulagi við Labus og Djindjic.
Sagði The Economist að skýringin
á því hvers vegna þeim Labus og
Djindjic skyldi hugnast, að kosning-
arnar yrðu ógildar, væri sú að þann-
ig yrði komið í veg fyrir að Kostunica
yrði forseti – en sem fyrr segir hefur
hann heitið því að boða þingkosning-
ar og ryðja Djindjic þar úr vegi.
Sakaði Kostunica Djindjic einmitt
um það í gær að gera allt sem hann
getur – á bak við tjöldin (sem þá ætti
að skýra hvers vegna Labus hefur
opinberlega hvatt fólk til að mæta á
kjörstað) – til að tryggja að kosning-
arnar um helgina verði ógildar.
Seselj yrði fyrir sitt leyti gert
kleift að reyna aftur við forsetaemb-
ættið, verði kjörsókn ekki nægilega
mikil nú um helgina. Í því sambandi
má hins vegar nefna þá kenningu
fréttaskýranda BBC að hugsanlega
myndu kjósendur velja í nýjum
kosningum að refsa Labus og Djind-
jic fyrir refskákina; í staðinn fyrir að
uppgjör færi fram milli Kostunica og
Labus myndi Seselj etja kappi við
Kostunica. Niðurstaðan yrði semsé
svipuð og í Frakklandi í vor, þar sem
öfgaþjóðernissinninn Jean-Marie Le
Pen komst óvænt í aðra umferð.
Milosevic hinn raunverulegi
sigurvegari?
Hvað sem líður öllum samsæris-
kenningum verður að telja líklegt að
Kostunica beri á endanum sigur úr
býtum, hvort sem það verður um
helgina eða í nýjum kosningum.
Margir fréttaskýrenda segja Slob-
odan Milosevic hins vegar hinn raun-
verulega sigurvegara þessa „póli-
tíska farsa“. Mikill stuðningur við
Seselj hafi í reynd sýnt að kjósendur
sakni gömlu stjórnarháttanna –
hvað sem líður öllum styrjöldum. Í
öllu falli sýni niðurstaðan hversu
óánægt fólk er með árangur hinna
hófsömu afla og endalausar innbyrð-
is illdeilur þeirra.
Benda sömu fréttaskýrendur á að
beinar sjónvarpsútsendingar frá
réttarhöldunum yfir Milosevic í
Haag hafi haft þau áhrif að margir
Serbar telji forsetann fyrrverandi
hina mestu hetju; mann sem nú verji
málstað og orðstír serbnesku þjóð-
arinnar sem mest hann megi fyrir
stöðugum árásum erlendra afla, sem
skirrist einskis við að niðurlægja
Serba. Segir í frétt The Economist í
síðustu viku að slík afstaða gefi því
miður ekki tilefni til að ætla, að íbúar
Serbíu hafi í reynd ákveðið að snúa
baki við þeirri stefnu sem einkenndi
stjórnartíð Milosevics.
Þvert á móti bendi það til að áfram
muni draugar þjóðernishyggjunnar
svífa þar yfir vötnum, með tilheyr-
andi afleiðingum fyrir stöðugleika á
Balkanskaganum öllum.
Hugsanlegt að kosning-
arnar dæmist ógildar
AP
Liðsmenn stúdentahreyfingarinnar Andspyrnu (Otpor) halda á spjaldi sem á stendur: „Þú lærir af mistök-
unum“ en þess var minnst um sl. helgi að tvö ár voru frá því Slobodan Milosevic var hrakinn frá völdum.
Á sunnudag fer fram
seinni umferð forseta-
kosninga í Serbíu en
þar etja kappi þeir Voj-
islav Kostunica og Mir-
oljub Labus. Davíð
Logi Sigurðsson segir
frá þeim átökum, sem
nú eiga sér stað á bak
við tjöldin í serbnesk-
um stjórnmálum.
’ Komið og kjósið,hafnið okkur báðum
ef þið viljið. En ef
þið mætið ekki á
kjörstað mun þetta
hafa verið dýrt
spaug. ‘
david@mbl.is
Vojislav Kostunica (t.v.) og Miroljub Labus
keppa um forsetaembættið.
æn eyðu-
veg fyrir
í
m
yrirtækja,
Agora á
ingarbás.
efur að
arvél sem
d að geta
amtímis.
aðarfyrir-
ölvubank-
81. Á bás
tir m.a.
símaeftir-
fnar upp-
n hjá fyr-
gerir
kka sím-
eita full-
nina.
r sýning-
nski hug-
ýherji en
þau fyrirtæki eru í hópi svokall-
aðra gullsamstarfsaðila. Í silfur-
hópi eru svo Aflvaki og EJS/Dell.
Bronssamstarfsaðili Agora 2002 er
samgönguráðuneytið. Aðstandandi
sýningarinnar er fyrirtækið RSN
(Ráðstefnur, sýningar og nám-
skeið) en það fyrirtæki hélt einnig
sýninguna árið 2000.
Verðlaun í tengslum við Agora-
sýninguna verða veitt í fjórum
flokkum og tilkynnt um sigurveg-
ara á hátíðarkvöldverði Agora í
kvöld. Fyrirtæki ársins verður
verðlaunað, best hannaði bás sýn-
ingarinnar fær sérstök verðlaun
og einnig verða veitt sprotaverð-
laun Agora. Á www.mbl.is fer svo
fram netkosning um það fyrirtæki
sem talið er að fremst standi meðal
jafningja. Til Agora-verðlaunanna
eru þrjú fyrirtæki tilnefnd: Marel,
Medcare – Flaga, og Össur.
Til Sprotaverðlauna AGORA
eru CCP, Domestic Software,
Framtíðartækni, Handtölvur og
Pattern Vision tilnefnd.
Morgunblaðið/Júlíus
ar Norðfjörð, framkvæmdastjóra Agora.
Morgunblaðið/Sverrir
ar í boði á básunum. Hjá Form.is er hollustan
mi því sýningargestum var boðið upp á epli.
Morgunblaðið/Sverrir
sar prýða Höllina á meðan Agora-sýningin
naði bás sýningarinnar verður verðlaunaður.