Morgunblaðið - 06.01.2003, Blaðsíða 16

16 MÁNUDAGUR 6. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Gengi bréfa í Íslenskri erfðagreiningu er í
dag um 1,95 dollarar fyrir hlutinn, þannig að
verð bréfanna á þessum rúmlega þremur ár-
um hefur hrunið um 87%, miðað við gengi nú
í janúarbyrjun 2003.
Við þessi tíðindi er forsvarsmönnum spari-
sjóðanna og Kaupþings verulega brugðið,
því þeir töldu að um mikla áhættufjárfest-
ingu væri að ræða í þessum efnum. Jafn-
framt mátu þeir Kaupþings- og sparisjóða-
menn það svo, að það væri veruleg áhætta
fólgin í því fyrir þá að eiga áfram svo stóran
hlut í FBA, þar sem fullkomin óvissa ríkti þá
um með hvaða hætti 51% hlutur ríkisins yrði
seldur.
Var sú stefnumarkandi ákvörðun því tekin
á miðju sumri 1999 að Kaupþing seldi sinn
hlut í FBA. Að vísu voru það þeir Sigurður
Einarsson, forstjóri Kaupþings, og Hreiðar
Már Sigurðsson, aðstoðarforstjóri, sem tóku
þessa ákvörðun, en fyrir henni höfðu þeir
enga stjórnarsamþykkt. Þeir höfðu þó ráðg-
ast símleiðis við Guðmund Hauksson, stjórn-
arformann Kaupþings, sem var erlendis þeg-
ar þetta var.
Tveir hópar vildu kaupa
Hreiðar Már Sigurðsson, aðstoðarforstjóri
Kaupþings, ræddi þetta sumar við nokkra
aðila um möguleikana á því að þeir keyptu
22,1% hlut Scandinavian Holding í FBA.
Hann ræddi m.a. við Sigurð Gísla Pálma-
son og fjölskyldu um það hvort þau vildu
kaupa þennan tæplega fjórðungs hlut í
bankanum, en ekki varð af samningum.
Bjarni Ármannsson, forstjóri FBA, var
líka á ferðinni að leita að fjárfestum, sem
hann taldi ákjósanlegt að fá inn í FBA.
Hann orðaði það m.a. við Jón Ásgeir Jó-
hannesson, hvort Baugur hefði áhuga á að
kaupa hlut Scandinavian Holding á móti
hópi starfsmanna FBA, en þær viðræður
komust aldrei á neinn skrið, þótt einn fund-
ur væri haldinn um málið með þeim Bjarna
Ármannssyni, Jóni Ásgeiri Jóhannessyni og
Svanbirni Thoroddsen.
Bjarni Ármannsson var einnig í viðræðum
við aðra mögulega fjárfesta, þá Sigurð Gísla
Pálmason, Gunnar Björgvinsson (flugvéla-
miðlara í Liechtenstein) og Kára Stefánsson,
forstjóra Íslenskrar erfðagreiningar, og
Hannes Smárason, aðstoðarforstjóra Ís-
lenskrar erfðagreiningar, og það varð úr að
þessir menn náðu saman og ákváðu að gera
tilboð í hlut Scandinavian Holding, dótt-
urfélags sparisjóðanna og Kaupþings.
Haft var samband við Sigurð Einarsson
og honum greint frá þessum áhuga. Hann
óskaði eftir formlegu tilboði, sem gert var í
júlímánuði.
Tilboðið var á genginu 2,4. Gengið hafði
því hækkað um einn heilan á réttum níu
mánuðum, en Kaupþing hafnaði tilboðinu á
þeim forsendum að það væri ekki nógu hátt.
Nokkru síðar mun Bjarni Ármannsson
hafa látið einhver orð falla við Jón Ásgeir
um hverju þeir hjá FBA væru að velta fyrir
sér, varðandi hlut Kaupþings og að þeir Jón
og Sigurður Gísli Pálmasynir, Gunnar
Björgvinsson og Kári Stefánsson væru lík-
legir kaupendur að hlutnum. Jón Ásgeir
hafði þá nokkru áður áttað sig á því, að
Bjarni var búinn að missa áhugann á því að
fá hann og fjárfesta á hans vegum til liðs við
sig við kaupin á hlut Kaupþings í FBA.
Á þessum tíma, sumarið 1999, er Baugur
til þess að gera nýr af nálinni í þeirri mynd
sem félagið er í nú, eða rétt um árs gamall.
Það var föstudaginn 17. júlí 1998 sem til-
kynnt var um þá ákvörðun að nýtt sameinað
félag Hagkaupa, Bónuss og Nýkaupa bæri
nafnið Baugur hf. en fram til þess tíma hafði
Baugur verið nafn á innkaupa- og dreifing-
arfyrirtæki í eigu sömu aðila, en varð við
þessa breytingu nafn móðurfélagsins.
Stjórnarformaður félagsins varð Óskar
Magnússon og Jón Ásgeir Jóhannesson varð
forstjóri.
Barbabrella Jóns Ásgeirs
Jón Ásgeir taldi að nauðsynlegt væri fyrir
Baug að hafa aðgang að fjármagni, til þess
að geta fjármagnað sinn rekstur og þau við-
skipti sem félagið átti í.
Hann fékk því viðskiptahugmynd, þegar
hann heyrði um áform Bjarna Ármanns-
sonar. Gárungarnir lýsa þessum hugdettum
Jóns Ásgeirs gjarnan sem „Barbabrellu
Jóns Ásgeirs“! Þegar Jón Ásgeir heyrði hver
áform þeirra í FBA voru með að fá nýja
fjárfesta að bankanum í stað Kaupþings,
fannst honum sem sóknarfæri væru í því
fólgin fyrir hann og hans fyrirtæki að ná
ráðandi hlut í FBA og vinna svo síðar meir
að sameiningu bankans við Kaupþing. Jón
Ásgeir ákvað því að reyna að fá til liðs við
sig fjárfesta til þess að kaupa hlut Kaup-
þings.
Hafði hann samband við Hreiðar Má Sig-
urðsson, aðstoðarforstjóra Kaupþings, sem
var strax með á nótunum, enda Kaupþing
búið að vinna náið með Jóni Ásgeiri og þeim
Baugsmönnum og hafði komið mikið við
sögu við fjármögnun á kaupum þeirra Bón-
usfeðga, þegar fjölskylda Pálma heitins
þurfti að reiða fram hinn 20. ágúst 1999, en
það var mismunandi eftir því hverjir áttu í
hlut. Jón Ólafsson greiddi þegar í stað af
eigin fé þær 450 milljónir sem honum bar að
greiða, þeir Þorsteinn Már Baldvinsson og
Jón Ásgeir Jóhannesson settu ákveðnar
eignir að veði og fengu þannig lán fyrir sínu
hlutafjárframlagi í Orca og Eyjólfur Sveins-
son fékk fjárfestana sem voru með honum í
kaupunum til þess að greiða upphafshlutaféð
í Orca. Umtalsverður meirihluti kaupa Orca
á 28% hlut í FBA var því fjármagnaður með
lánsfé.
Mikill söluhagnaður hjá Kaupþingi
Söluhagnaður sparisjóðanna og Kaupþings
varð nettó um 1,3 milljarðar króna, sem gaf
43% ávöxtun á níu mánuðum, sem jafngildir
57% ávöxtun á ársgrundvelli og hlýtur að
teljast dágóð ávöxtun! Innborgað eigið fé í
Scandinavian Holding á sínum tíma var 400
milljónir króna, en í dag er eigið fé félagsins
2 milljarðar króna, þannig að hagnaður
sparisjóðanna og Kaupþings af þessum við-
skiptum er því samtals um 1,6 milljarðar
króna.
Orca hélt áfram að kaupa bréf í FBA á
markaði og um miðjan ágúst var hlutur fé-
lagsins orðinn 28% og hélst þannig fram eft-
ir hausti.
Mikill átakafundur var svo haldinn í stjórn
Scandinavian Holding fimmtudaginn 12.
ágúst 1999, þar sem samningur Scandinavi-
an Holding og Orca var til afgreiðslu. Stjórn
Scandinavian Holding var á þessum tíma
skipuð þeim Guðmundi Haukssyni, Sig-
Sigurður EinarssonHreiðar Már Sigurðsson Guðmundur Hauksson
Sigurður Gísli Pálmason
Bjarni Ármannsson
Kári Stefánsson Hannes Smárason Gunnar Björgvinsson
að þeir yrðu þetta stór eigandi að FBA.
Það næsta sem gerist er að Kaupþing til-
kynnir á Verðbréfaþingi þriðjudaginn 3.
ágúst 1999 að 22,1% hlutur sparisjóðanna og
Kaupþings í FBA hafi verið seldur félaginu
Orca S.A. – félagi sem var skráð í Lúx-
emborg og enginn vissi nein deili á og engar
upplýsingar voru veittar um það hver eða
hverjir stæðu að félaginu. Samningur hafði
verið undirritaður á milli sparisjóðanna og
Kaupþings annars vegar og Orca-hópsins
hins vegar um kaup Orca á 22% hlut Kaup-
þings og sparisjóðanna (Scandinavian Hold-
ing) í FBA með fyrirvara um samþykki
stjórna Scandinavian Holding og Kaupþings.
Þegar þetta var, vissi enginn nema seljand-
inn, hver eða hverjir stóðu að Orca S.A. sem
skráð var í Lúxemborg, rétt eins og seljand-
inn, dótturfélag sparisjóðanna og Kaup-
þings, Scandinavian Holding.
Orca keypti auk þess rúm 4% af öðrum
eigendum í FBA og var þannig komið með
26,5% hlut í FBA nokkrum dögum eftir und-
irritun og fyrir lok ágústmánaðar var félagið
komið með 28% hlut í FBA. Verðmæti hlut-
arins var um fimm milljarðar króna miðað
við gengið 2,8 og fjármagnaði Orca-hópurinn
kaupin að stórum hluta með láni upp á 3,25
milljarða króna frá Scandinavian Holding
sem var í eigu Kaupþings, Sparisjóðabank-
ans, SPRON, Sparisjóðs vélstjóra, Spari-
sjóðs Hafnarfjarðar og nokkurra annarra
sparisjóða. Lánið var að stærstum hluta í er-
lendum myntum. Auk þess fékk Orca lán frá
mismunandi sparisjóðum og Kaupþingi fyrir
hluta þeirrar upphæðar sem Orca-hópurinn
Jónssonar í Hagkaupum var keypt út sum-
arið 1998.
Væntanlega hefur Kaupþing því einnig
talið að með því að ganga til liðs við Jón Ás-
geir Jóhannesson á þessu sviði og selja hon-
um og fjárfestum, sem hann fengi til liðs við
sig, væri félagið að tryggja hagsmuni sína.
Því næst hafði Jón Ásgeir samband við
Jón Ólafsson og bauð honum að vera með og
var hann reiðubúinn að vera með í tilboði í
hlut Kaupþings í lok júlí 1999 og skömmu
síðar hafði Kaupþing samband við Þorstein
Má Baldvinsson í Samherja og bauð honum
þátttöku. Samherji hafði á þessum tíma átt í
hatrammri baráttu við Eimskip um kaup á
bréfum í Skagstrendingi og yfirráð í félag-
inu, en Eimskip kom með kaupum sínum í
Skagstrendingi í veg fyrir að Samherji næði
meirihluta í félaginu.
Þorsteinn Már taldi sig því eiga harma að
hefna og vildi leggja sitt af mörkum til þess
að ná undirtökunum í FBA, auk þess sem
hann taldi fjárfestinguna vera góða.
Þeir í FBA höfðu eitthvert veður af því að
tilboð í bréf Kaupþings væri í uppsiglingu frá
þessum aðilum og því fór Bjarni Ármannsson
þess á leit við þá sem áður höfðu gert tilboð
upp á 2,4 að þeir hækkuðu tilboð sitt í ríflega
2,8. Hann fór í þeirra umboði á fund Sigurðar
Einarssonar og Hreiðars Más í Kaupþingi og
bauð munnlega 2,82 í hlut Scandinavian Hold-
ing.
Þetta var gert í ljósi þess, að þessi hópur
fjárfesta á vegum Bjarna Ármannssonar
hafði þá þegar tryggt sér stuðning stærsta
eiganda FBA, ríkisins, sem átti 51%, við það,
Fjárfestarnir sem máttu: Fjórmenningarnir hér að ofan voru búnir að tryggja sér samþykki stjórnvalda fyr-
ir því að þeir eignuðust 22,1% hlut Kaupþings í FBA, þegar Orca-hópurinn, undir forystu Jóns Ásgeirs Jó-
hannessonar, hrifsaði þau viðskipti til sín, við takmarkaða hrifningu Bjarna Ármannssonar og stjórnvalda.
Kapphlaup kaupahéðna
Kapphlaupið um fjárfestana: Þeir Bjarni Ármannsson, forstjóri FBA, og Hreiðar Már Sigurðsson, aðstoð-
arforstjóri Kaupþings, voru í kappi um fjárfesta sumarið 1999 og hafði Hreiðar Már betur. Hann naut stuðn-
ings þeirra Sigurðar Einarssonar, forstjóra Kaupþings, og Guðmundar Haukssonar sparisjóðsstjóra.
Orca-hópurinn: Með mjög skömmum fyrirvara tókst þeim Jóni Ásgeiri Jóhannessyni, þá forstjóra Baugs, og
Hreiðari Má Sigurðssyni, aðstoðarforstjóra Kaupþings, að koma saman þessum hópi fjárfesta, sem keypti
hlut Kaupþings í FBA hinn 3. ágúst 1999. Hópurinn gekk eftir það undir heitinu Orca-hópurinn.
Jón ÓlafssonJón Ásgeir Jóhannesson Þorsteinn Már Baldvinsson Eyjólfur Sveinsson