Morgunblaðið - 06.01.2003, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. JANÚAR 2003 27
þess að því
ur Samfylk-
krufið sjáv-
rgjar, skipt
við munum
msetningin
m hvort full-
t ein og sér
treysta því í
a ekki.
Afstaða fólks í skoðanakönnunum til þeirra órök-
studdu fullyrðinga sem hingað til hafa verið settar fram í
umræðunni um Evrópumál er ekki nægilegt veganesti
fyrir stjórnmálamenn til að taka jafn afdrifaríka ákvörð-
un eins og að sækja um aðild að Evrópusambandinu.
Ekki að skoðanakannanir hafi bent til þess að Íslend-
ingar vilji aðild, þvert á móti. En það er fráleitt að halda
því fram að við séum núna í stakk búin til að sækja um að-
ild. Og það er afskaplega óvandað að ætla að leggja upp í
samningaviðræður sem allra fyrst og finna út í þeim
samningaviðræðum hvaða fórnir við þurfum að færa og
hvað við fáum í staðinn. Ætla síðan að færa fólki upplýs-
ingarnar til að það geti myndað sér skoðun á samningn-
um þegar hann liggur á borðinu. Ákvörðunin um að að
sækja um aðild verður að vera upplýst ákvörðun. Hún
verður ennfremur að byggjast á umboði frá fólki sem hef-
ur haft nægilega góðar upplýsingar og nægilegan tíma til
að meta upplýsingarnar til að veita umboðið. Það er ekki
nóg að stjórnmálamenn hafi fengið kynningu á helstu
röksemdum og forsendum þeirra heldur verða þær að
vera aðgengilegar öllum. Þá dugar ekki heldur málsmeð-
ferð eins og sú sem Samfylkingin bauð upp á í haust í að-
draganda Evrópukosningar flokksins. Þar fór ekki fram
kynning heldur áróður.
Það er mín skoðun að hugmynd forsætisráðherra um
að setja á fót þverpólitíska nefnd sem fjalli um Evrópu-
málin sé málefnalegt framlag til umræðunnar. Miklu
máli skiptir að sjálfsögðu hverjir skipa nefndina og
hvernig verkefni hennar er skilgreint. En svo lengi sem
nefndinni er ætlað að afla upplýsinga, að greina stað-
reyndir og forsendur með hjálp færustu sérfræðinga og
varpa þannig ljósi á þær spurningar sem mestu skipta, er
hugmyndin fagnaðarefni. Trúverðugleiki nefndarinnar
er háður því að hún rúmi flest sjónarmið og starfið er til
lítils nema nefndarmenn gangi til þess með opnum huga
og af heilindum. Svona nefnd getur eðli máls samkvæmt
aldrei gefið svar við spurningunni um aðild. Þess verður
aldrei með sanngirni vænst af slíkri nefnd. Við verðum
ekki leyst undan þeirri skyldu að finna okkar eigin póli-
tísku sannfæringu. Hins vegar gæfist tækifæri til að afla
upplýsinga frá fagaðilum af ólíkum sviðum, sem geta
skerpt rökræðuna um málið og hjálpað fólki við að mynda
sér skoðun. Þannig að hætt verði að bera saman epli og
appelsínur. Þetta er mikið hagsmunamál fyrir Íslendinga
og út í bláinn að æða fram og sækja um aðild án þess að
fram hafi farið markviss umræða á skynsamlegum
grunni. Með þverpólitískri nefnd sem þessari ætti að
vera hægt að leggja grunninn að því að fólk geti svarað
þessari spurningu. Það er ekkert öruggt að það tækist,
en tilraunin væri þess virði.
lag
AP
Höfundur er framkvæmdastjóri Heimssýnar, hreyfingar
sjálfstæðissinna í Evrópumálum.
Þ
AÐ HEFUR margt
verið sagt um þá
ákvörðun Ingi-
bjargar Sólrúnar
Gísladóttur að fara
úr borgarmálunum í lands-
málin. Sú umræða er mikilvæg
vegna þess að í þessu máli hef-
ur verið tekist á um grundvall-
arspurningar í tengslum við
stjórnmál og stjórnmálamenn.
Eiga orð stjórnmálamanna að
standa? Eiga kjósendur og
samstarfsmenn að treysta því
að það sem sagt sé í dag eigi
einnig við á morgun?
Dagur B. Eggertsson borg-
arfulltrúi skrifaði grein í Morg-
unblaðið fyrir nokkrum vikum.
Greinin gengur í stuttu máli út
á að lofsyngja Ingibjörgu Sól-
rúnu og þar sem stjórnmála-
manninum Ingibjörgu er lýst
sem; ,,fulltrúa nýrra áherslna
og nýrrar pólitíkur“. Hún er
sögð ,,tákn“ fyrir bætt siðferði í
íslenskum stjórnmálum. Borg-
arfulltrúinn og skoðanabræður
hans hafa oft talað áður með
þessum hætti, en Dagur sér-
staklega, og hefur hann meðal
annars skrifað ritgerð um bætt
siðferði í stjórnmálum. Nið-
urstaða Dags í áðurnefndri
grein var að Ingibjörg Sólrún
færi ekki í framboð vegna þess
að hún hafði lofað því að gera
það ekki! Borgarfulltrúinn
sagði: ,, Ástæða þess að ég tel
nær útilokað að Ingibjörg Sól-
rún fari fram til Alþingis er
einföld. Skýrar yfirlýsingar
hennar um hið gagnstæða í
borgarstjórnarkosningunum í
vor. Það eru ekki aðeins póli-
tískir andstæðingar sem vilja
höggva í trú verðugleika henn-
ar sem spyrja hvort þær yf-
irlýsingar standi ekki heldur
einnig margt af harðasta stuðn-
ingsfólki hennar. Þessi spurn-
ing skiptir lykilmáli þar sem
pólitískur styrkur Ingibjargar
Sólrúnar byggist ekki síst á
trúverðugleika.“
Niðurstaða borgarfulltrúans
var eftirfarandi: Ingibjörg Sól-
rún byggir trúverðugleika sinn
í stjórnmálum á því að standa
við orð sín og þar af leiðandi
mun hún ekki ganga á bak orða
sinna og fara í þingframboð.
Það var rétt hjá borg-
arfulltrúanum Degi að Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir lýsti
því yfir fyrir síðustu kosningar
og endurtók það eftir kosn-
ingar að hún væri ekki á leið í
þingframboð. Hún sagði t.d.
þegar kosningaúrslit lágu fyrir
í viðtali við RÚV: ,,Já, ég full-
yrði algerlega að ég er ekki að
fara í þingframboð að ári. Það
er alveg ljóst.“ Þegar þessi um-
mæli voru borin undir hana af
fréttamanni sömu stofnunar
fyrir nokkrum dögum svaraði
Ingibjörg Sólrún: ,,Hvað er
þingframboð og hvað er ekki
þingframboð?“
Eins og öllum er orðið ljóst
er þarna um að ræða skólabók-
ardæmi um stjórnmálmann
sem er að svíkja sín loforð.
Málið er ekki ósvipað því þegar
George Bush eldri, fyrrverandi
Bandaríkjaforseti, gaf í kosn-
ingabaráttu sinni út yfirlýs-
ingar um skattamál með þess-
um orðum;,,read my lips, no
new taxes“ eða lesið varir mín-
ar, skattar verða ekki hækk-
aðir. Hann sveik þetta loforð og
fékk bágt fyrir hjá fjölmiðlum
og kjósendum. En hver voru
viðbrögð borgarfulltrúans Dags
sem að hafði lýst því yfir að
trúverðugleiki stjórnmála-
mannsins Ingibjargar ylti á því
að hún stæði við orð sín? Hann
var því fylgjandi að hún færi í
landsmálin af því að hann taldi
svo marga vilja það! Boðskapur
hans er þessi; þú mátt svíkja
loforð við einhvern eða ein-
hverja ef þú metur það sem svo
að margir séu því fylgjandi.
En skiptir einhverju máli að
stjórnmálamenn standi við orð
sín? Er það ekki eðli stjórnmál-
anna að stjórnmálamenn svíki
umbjóðendur sína? Ef skoð-
aður er ferill Ingibjargar Sól-
rúnar kemur í ljós að hún hefur
ekki litið á það sem skyldu sína
að standa við orð sín. Ef skoðuð
eru kosningaloforð hennar fyrir
kosningarnar árið 1994 kemur í
ljós að hún lofaði að lækka
skuldir borgarinnar, útrýma
biðlistum eftir leikskólaplássum
fyrir börn eins árs og eldri árið
1998 og hækka ekki skatta, svo
eitthvað sé nefnt. Ekkert af
þessu gekk eftir. Fljótlega eftir
kosningar voru fasteignagjöld
hækkuð um allt að 20% með
svonefndum holræsaskatti og
einnig hefur útsvar verið hækk-
að í tíð Ingibjargar. Ekki hefur
enn náðst að útrýma þeim bið-
listum sem átti að vera búið að
útrýma árið 1998 og
skuldir hafa hækkað um
12,7 milljónir á dag frá því
Ingibjörg Sólrún tók við í
Ráðhúsinu. Sterk borg-
arfyrirtæki eins og Orku-
veitan og Reykjavíkurhöfn
hafa verði rekin með tapi
og safnað skuldum. Orku-
veitan sem var nær skuld-
laus þegar Ingibjörg Sól-
rún tók við er orðin svo
skuldsett að afkoma fyrirtæk-
isins byggist að mestu á því
hver þróunin er í gengismálum.
Ef skoðaðar eru afkomutölur
þessa árs hjá fyrirtækinu kem-
ur í ljós að ef þróun gengismála
hefði verið eins og gert var ráð
fyrir í áætlunum fyrirtækisins
hefði tapið verið yfir 100 millj-
ónir króna en sökum þess að
krónan styrkist svona á árinu
er hagnaðurinn yfir tveir millj-
arðar.
Ofangreind dæmi sýna að
kjósendur í Reykjavík hafa tap-
að á því í beinhörðum pen-
ingum að Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir hefur ekki staðið við
orð sín. Fjármálalegar stað-
reyndir eru hins vegar ekki að-
alatriðið. Hitt er mikilvægara
að ef fjölmiðlafólk og kjósendur
gefa stjórnmálamönnum það til
kynna að það, að ganga bak
orða sinna, er hegðun sem er
liðin, erum við að fara út á hál-
an ís. Stjórnmál eru að mörgu
leyti endurspeglun á samfélag-
inu. Þess vegna er mikilvægt
að stjórnmálamenn gangi á
undan með góðu fordæmi. Okk-
ar samfélag hefur ekki frekar
en önnur náð fullkomnun. Að
undanförnu hefur mikið verið
rætt um að bæta þurfi siðferði í
viðskiptum. Það er alveg ljóst
að hæpið er að við náum að
bæta siðferði í viðskiptum eða á
öðrum sviðum ef siðferði í
stjórnmálum er stórlega ábóta-
vant. Það er sömuleiðis ekki
falleg framtíðarsýn fyrir okkar
þjóðfélag ef talið er eðlilegt að
orð þurfi ekki að standa. Eng-
inn er fullkominn og öllum geta
orðið á mistök sem unnt er að
umbera. Þegar stjórn-
málamenn geta hins vegar
gengið að því sem vísu að þeir
geti gengið á bak orða sinna þá
er eitthvað mikið að í okkar
þjóðfélagi.
Tákn fyrir
bætt siðferði?
Eftir Guðlaug Þ. Þórðarson
’ Það er alveg ljóst aðhæpið er að við náum
að bæta siðferði í við-
skiptum eða á öðrum
sviðum ef siðferði í
stjórnmálum er stór-
lega ábótavant. ‘
Höfundur er borgarfulltrúi.
að við ættum að sækja um að-
r hins vegar ekki farið fram hjá
avíð Oddsson hefur algjörlega
því þetta var skrifað fyrir um
þegar menn hafa einu sinni
ðun er auðveldara að gera það
tverk nefndarinnar
rnum misserum hefur for-
ra margsinnis sagt að maður
k nema hafa nokkuð staðfastan
upa hana. Með þessari samlík-
errann að gagnrýna málflutn-
m telja vænlegt fyrir Íslend-
reina samningsmarkmið með
ð láta reyna á aðildarumsókn.
u engar brýr „brjóta“ að baki
að leggja upp í aðildarviðræður
mningsmarkmið upp á vasann.
m áður var telur forsætisráð-
um stundir að um ómálefna-
tning sé að ræða. Það séu sjálf-
nmarkar á því að ganga til
ESB og ekki sé um það að
ga til slíkra viðræðna sannfærð
að ná fram hinu besta, en jafn-
lbúin að hverfa frá þeirri leið-
staðan er ekki þolanleg. Ekki
ð útiloka með öllu að Davíð
að að mildast í þessari afstöðu
rfa til fyrri skoðunar sinnar.
ljóst að ef þessi ESB-nefnd
ruleika og einhver alvara er að
en að þæfa málið fram yfir
erður hún ekki eingöngu skip-
amönnum. Í henni þurfa að
r hagsmunasamtaka og úr há-
aginu svo dæmi séu tekin. Ef
að skila af sér vitrænni nið-
hún að gera sér á einhvern
und hver samningsmarkmið
við stöndum frammi fyrir því
aðild að ESB. Að öðrum kosti
ki með nokkru móti gert sér
ostum og göllum aðildar af
Með þessari tillögu sinni er
on því í raun komin í hring í
æðunni og tekur óbeint undir
ið að mikilvægt sé að skil-
ingsmarkmið okkar eins vel og
vort að flíkin verði mátuð í kjöl-
gulegt að segja til um en eitt er
arfulltrúar þurfa að spá vand-
velta vel fyrir sér númerum.
álinu?
er stjórnmálafræðingur og
aður í Evrópusamtökunum.
E
NGUM dylst að
síðustu vikur
hafa verið
Reykjavík-
urlistanum erf-
iðar. Það farsæla samstarf
fólks og flokka sem kjósendur
í höfuðborginni hafa leitt til
sigurs í þrennum síðustu
borgarstjórnarkosningum
hékk á bláþræði. Reykjavík-
urlistinn á nú það verkefni
fyrir höndum að endurnýja
þau tryggðabönd milli fólks
og flokka sem kunna að hafa
trosnað í átökum undanfar-
inna vikna. Til þess eiga að
vera allar forsendur.
Athygli fjölmiðla hefur
ekki síst beinst að því að Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir
hverfur senn úr stóli borg-
arstjóra. Hún hefur verið
helsti pólitíski talsmaður
Reykjavíkurlistans frá upp-
hafi og um leið borgarstjóri
allra Reykvíkinga. Eðlilega
hefur mörgum þótt styrkur
Reykjavíkurlistans end-
urspeglast í framgöngu Ingi-
bjargar Sólrúnar. Engum
dettur því í hug að gera lítið
úr þeim umskiptum sem af-
sögn hennar felur í sér. Í því
sambandi verður þó að benda
á að Reykjavíkurlistinn mun
sem fyrr njóta krafta Ingi-
bjargar Sólrúnar í borg-
arstjórn þar sem hún verður
áfram borgarfulltrúi. Við
starfi hennar sem borg-
arstjóri tekur jafnframt nýr
og kraftmikill maður, Þór-
ólfur Árnason, fyrrverandi
forstjóri Tals.
Ráðningu nýs borgarstjóra
bar brátt að. Verkefni Þórólfs
Árnasonar verður erfitt og
krefjandi. Að mörgu leyti tek-
ur hann þó við kyndlinum af
Ingibjörgu Sólrúnu við kjör-
aðstæður. Reykjavíkurborg
hefur verið breytt úr því að
vera gamaldags embættis-
mannakerfi í nútímalegt
þjónustufyrirtæki. Breyt-
ingar og umbætur eru löngu
hættar að vera ógnun við ró
embættismanna. Þær eru
hluti af metnaði þeirra og
starfsumhverfi. Ekki er hægt
að vísa til misjafnrar reynslu
vinstriflokkanna við stjórn
borgarinnar 1978–1982 af því
að ráða Egil Skúla Ingibergs-
son í stöðu borgarstjóra án
þess að taka mið af þessum
umskiptum.
Árið 1978 tóku vinstriflokk-
arnir í arf gamaldags emb-
ættismannakerfi sem ein-
kennst hafði af pólitískum
ráðningum og íhaldssemi.
Þær breytingar sem fyrirheit
höfðu verið gefin um létu því
á sér standa. Staða Þórólfs
Árnasonar er allt önnur.
Hann kemur til starfa í
stjórnkerfi sem hefur verið
umbreytt í takt við verkefni
nýrra tíma. Hann tekur við
forystu í öflugum hópi fag-
fólks í stjórnsýslunni. Tími
flokksskírteinanna er einfald-
lega liðinn í ráðhúsi
Reykjavíkur. Að því
leyti er ráðning Þórólfs
Árnasonar eðlilegt
framhald af þeirri end-
urnýjun og umstokkun
sem Reykjavíkurlistinn
hefur staðið fyrir í
stjórnkerfi Reykjavík-
urborgar.
Hin hliðin á sama
peningi er sú að stjórn-
kerfi Reykjavík-
urborgar er pólitískt
stjórnkerfi sem ætlað er að
tryggja framgang stefnu-
mörkunar kjörins meirihluta.
Nýr borgarstjóri er því ekki
aðeins ráðinn til að vera æðsti
embættismaður Reykjavík-
urborgar heldur einnig mál-
svari þeirrar stefnu og verka
sem honum er falið að vinna
að í umboði meirihluta borg-
arstjórnar. Þórólfi Árnasyni
er því ætlað málsvara-
hlutverk fyrir hönd meirihlut-
ans. Tekin voru af öll tvímæli
um þetta í yfirlýsingu borg-
arfulltrúa Reykjavíkurlista á
borgarstjórnarfundi 2. janúar
2003. Í því efni má segja að
læra eigi af reynslu áranna
1978–1982. Í raun er ekki rétt
að tala um ópólitískan borg-
arstjóra við ráðningu Þórólfs
Árnasonar. Miklu nær er að
segja að Reykjavíkurlistinn
hafi eignast nýjan og öflugan
talsmann.
Nýr borgarstjóri
Eftir Dag B.
Eggertsson
Morgunblaðið/Golli
’ Í raun er ekki réttað tala um ópólitísk-
an borgarstjóra við
ráðningu Þórólfs
Árnasonar. Miklu nær
er að segja að
Reykjavíkurlistinn
hafi eignast nýjan og
öflugan talsmann. ‘
dagur@reykjavik.is. Höfundur
er læknir og borgarfulltrúi.