Morgunblaðið - 09.01.2003, Síða 36

Morgunblaðið - 09.01.2003, Síða 36
LISTIR 36 FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ Í byrjun vikunnar lagði ég af stað í ferðalag út í heim. Og það þrátt fyrir að mörgum vinum og vandamönnum litist ekki á blikuna. En þeir vissu sem var að ég væri þrjósk; krossuðu sig og báðu mig um að koma heilu og höldnu heim. Því lofaði ég að sjálfsögðu. Til að gera langa sögu stutta gekk ferðin vel; áður en varði var ég lent á hin- um nýja áfangastað. Ég fann þægi- legan hitann taka á móti mér þegar ég steig út úr flugvélinni og í fjarska glitti í alþjóðlegu vörumerkin; McDonald’s og Kentucky Fried Chicken – KFC. Kannski var ég ekki svo langt að heiman þegar allt kom til alls! Lítið mál var að komast í gegnum útlendingaeft- irlitið, en ég hafði svolítið kviðið því, og við flugstöðv- arbygginguna beið eftir mér vingjarnlegur bílstjóri, sem keyrði mig sem leið lá á hótel. Bílstjórinn var að vonum stoltur af landi sínu og benti í allar áttir á leiðinni; að ströndinni, þar sem bátar lágu við landfestar, að miðbænum, þar sem voru fjölmargar litlar verslanir; að- allega kvenfataverslanir að því er ég best gat séð, og að stóru versl- unarmiðstöðinni, þar sem Deben- hams-vörumerkið gnæfði yfir öll hin vörumerkin. Ég sagði bílstjóranum að þetta væri fyrsta heimsókn mín til lands- ins og hann svaraði því til að ég ætti örugglega eftir að njóta dval- arinnar. Við hótelið kvaddi ég bíl- stjórann og við tók að kynnast land- inu, og svæðinu í kring, upp á eigin spýtur. Sennilega halda margir, eftir lýs- ingu minni að dæma, að ég sé komin til vestræns ríkis á suðlægum slóð- um. En svo er ekki. Ég er stödd í olíuríkinu Katar, syðst á Arabíu- skaga, einu ríkasta landi heims mið- að við höfðatölu. Ég er komin til lands sem þrátt fyrir landfræðilega fjarlægð frá Íslandi, öðruvísi siði og ólík trúarbrögð, er ekki svo fjarlægt og frábrugðið þegar betur er að gáð. Auðvitað er margt ólíkt með löndunum tveimur, því verður ekki neitað þrátt fyrir McDonald’s og Debenhams. Innfæddar konur ganga til dæmis velflestar ef ekki allar um í svörtum kuflum og slæð- um; þær hylja sig bókstaflega frá hvirfli til ylja. Stundum skilja þær eftir smárifu fyrir augun, en lang- flestar hylja allt andlitið. Þetta kem- ur mér, vestrænu kvenrembunni, óneitanlega spánskt fyrir sjónir. Ég hef ekki enn fundið út hvernig þær geta séð út undan svörtu slæðunni, hvað þá andað. Þær sjá þó greini- lega og anda líka. Þær sjá meira að segja svo vel, að því er virðist, að þær þekkja hver aðra þrátt fyrir svörtu kuflana. Hvernig þeim tekst þetta er mér enn hulin ráðgáta. Í ljósi þess hvernig konurnar klæða sig er svolítið skondið, við fyrstu sýn a.m.k., að sjá þær skoða litríka og fallega kjóla í fjölmörgum verslunum Doha, höfuðborgar Kat- ar. Ég hef þó fundið út að þær eru í „venjulegum fötum“ inni á heim- ilinu, svo þar gefst væntanlega tækifæri til að skarta „sínu fínasta“. Og í svefnherberginu sýna þær væntanlega flottu undirfötin sín, án þess þó að ég hafi fengið staðfest- ingu á því, þar sem í ljós hefur kom- ið, mér til undrunar, að nokkuð er um undirfataverslanir í höfuðborg- inni. Þar má finna undirföt sem vestrænar konur myndu varla fúlsa við. En úr því ég er farin að tala um klæðaburð kvenna í Katar kemst ég ekki hjá því að minnast einnig á klæðnað karlanna. Þeir ganga semsé flestir um í skósíðum hvítum serkjum. Á höfðinu bera þeir hvítan klút sem skorðaður er með svörtum hringjum. Ekki man ég hvað þessi múndering heitir þótt ég hafi spurt um það í gær, en eitt þykist ég þó vita; klæðnaður karlanna er mun þægilegri en klæðnaður kvennanna. Það finnst mér náttúrlega óréttlátt og lýsandi fyrir það ójafnrétti sem ríkir á milli kynjanna á þessum slóð- um. Ég get þó ekki varist þeirri hugs- un að kannski séum við vestrænu konurnar á sama klafa bundnar; ekki er alltaf hægt að segja að við séum í þægilegum fatnaði; við fylgj- um oft straumum tískunnar óháð því hvað hæfir best veðri og vind- um. Og sjálfsagt myndu margar konur í Katar hneykslast á því hvað við, vestrænu konurnar, eyðum mörgum klukkutímum fyrir framan spegilinn, í þeirri von að líta betur út. Ég ætla því að fara varlega í því að gera lítið úr klæðnaði kvenna í Katar. En hvað sem þessu líður þá ríkir ákveðið ójafnrétti milli kynjanna í Katar, en sömu sögu mætti segja af Íslandi. Í Katar ráða karlar lögum og lofum í stjórn landsins sem og í viðskiptalífinu. Á Íslandi er þessu ekki ólíkt farið; þótt horfur séu á því að það eigi eftir að breytast í nán- ustu framtíð. Katar hefur reyndar orð á sér fyrir að vera framarlega í jafnrétt- isbaráttunni meðal arabaríkjanna og var fyrsta ríkið við Persaflóa sem gaf konum kosningarétt, en það var árið 1999. Ísland hefur sömuleiðis staðið fremst á meðal jafningja í ýmsum málum er snúa að jafnrétti kynjanna á Norðurlöndunum. Í minni stuttu heimsókn til Katar hef ég líka komist að því að við eig- um ýmislegt fleira sameiginlegt með ríkinu ríka við Persaflóa. Eins og Katar-búar lifum við fyrst og fremst af náttúruauðlindum; þeir lifa af olíu en við af fiskinum. Fjöldi innfæddra í Katar er rétt um 200.000, við Íslendingar erum kannski um 80.000 fleiri. Og svo ég haldi áfram þá búa flestir Katar- búar í höfuðborginni, eins og við Ís- lendingar, og þeir flytja inn vinnu- kraft til að sinna lægstlaunuðu störfunum á sama hátt og við höfum gert. Þá flýja þeir hitann í ágúst- mánuði og fara gjarnan í „kuldann“ á Spáni, en við eigum það til að flýja hina „köldu“ íslensku sumarmánuði og fara í „hitann“ á Spáni. Og eins og Íslendingar eru Katar-búar montnir af sínum ósnortnu víð- ernum; við af jöklunum og svæð- unum í kring, en þeir af eyðimörk- inni. Við drögum erlenda ferða- menn í ævintýraferðir á jöklana en þeir draga útlendinga í ævintýra- ferðir í eyðimörkinni. Já, talandi um eyðimörk, kannski ég kíki þangað á morgun! Konur og Katar Og sjálfsagt myndu margar konur í Kat- ar hneykslast á því hvað við, vestrænu konurnar, eyðum mörgum klukkutím- um fyrir framan spegilinn, í þeirri von að líta betur út. VIÐHORF Eftir Örnu Schram arna@mbl.is LJÓSMYNDASÝNING frá Bau- haus verður opnuð í Gerðubergi á laugardag kl. 15. Þar getur að líta 124 ljósmyndir frá árunum 1921– 1981 og eru ljósmyndararnir 41 talsins. Allt eru það myndir byggðar á stefnu Bauhaus en hún var að sameina iðnhönnun, bygg- ingarlist og myndlist þ.e. að bygg- ingarlist sameinaði allar listir. Bauhaus skólinn var stofnaður í Weimar árið 1919 af Walter Grop- ius en meðal kennara voru Wassili Kandinsky, Lyonel Feininger, Lászlo Moholy-Nagy og Paul Klee svo nokkrir séu nefndir. Þeir voru allir framúrstefnu- menn í myndlist og árið 1925 létu þeir reisa skólabyggingu í Dessau. Í henni kristallast hug- myndir Bauhaus um byggingarlist og formmótun þar sem félagslegir þættir, notagildi og formfegurð sameinast. Skólinn hraktist til Berlínar árið 1932 og var á end- anum lokað af nasistum 1933. Bauhaus hafði mikil áhrif á iðn- hönnun í Evrópu og deild frá skólanum var starfrækt í Banda- ríkjunum árin 1937–1946 (New Bauhaus, síðar Institute of De- sign) undir stjórn Lászlo Moholy- Nagy. Gropius teiknaði síðan sér- stakt Bauhaussafn sem opnað var í Berlín 1979. Ljósmyndirnar á sýningunni eru teknar á tímabilinu 1921– 1981 af þýskum ljósmyndurum sem aðhylltust Bauhaus-stefnuna. Meðal þeirra eru Josef Albers, Gertrud Arndt, Lászlo Moholy- Nagy og Georg Muche. Hugmyndafræði Bauhaus var að arkitektúr sameinaði allar list- ir, eða eins og Josef Albers ritaði árið 1924: „Í dag vinna margir sín sérhæfðu störf í hálfgerðri ein- angrun, jafnvel þótt þeir stefni allir að sama marki og vinna þeirra snúist með einum eða öðr- um hætti um byggingar. Til- gangur Bauhaus-verkstæðis er hins vegar að samræma alla þætti byggingarvinnunnar undir sama þaki.“ Sýningin er samvinnuverkefni Gerðubergs og Goethe-Zentrum en unnin og fjármögnuð af IFA (Institut für Auslandsbezieh- ungen). Sýningin stendur til 23. febrúar 2003. Bauhaus-myndir í Gerðubergi Ein myndanna á sýningunni í Gerðubergi. FORGANGSMIÐASALA á Mac- beth fyrir félagsmenn í Vinafélagi Íslensku óper- unnar og sam- starfs- og styrkt- arfyrirtæki Óperunnar er hafin og stendur til og með 18. jan- úar. Almenn miðasala hefst svo 20. janúar en frumsýning verð- ur 1. febrúar. Að- eins verða átta sýningar á verkinu og lýkur þeim í byrjun mars. Námskeið um Macbeth Þá er skráning hafin á námskeið Endurmenntunar Háskóla Íslands og Vinafélags Íslensku óperunnar um Macbeth og Verdi 17. febrúar til 7. mars. Námskeiðið verður með svipuðum hætti og síðustu námskeið Endurmenntunar og Vinafélagsins. Kennari verður að vanda Gunn- steinn Ólafsson; fyrirlestrar verða þrjú mánudagskvöld í húsnæði End- urmenntunar við Dunhaga og nám- skeiðinu lýkur með því að farið verð- ur á sýningu í Óperunni og spjallað við nokkra úr hópi söngvaranna. Forgangs- miðasala á Macbeth Gunnsteinn Ólafsson MILLJÓN holur eftir bandaríska rithöfundinn Louis Sachar hefur not- ið mikillar hylli meðal lesenda og gagnrýnenda síðan hún kom út árið 1998. Bókin, sem heitir á frummálinu Holes, hlaut National Book Award- verðlaunin í flokki barna- og ung- lingabókmennta, auk fleiri verð- launa. Það er ánægjuefni að sjá þessa bók koma út í vandaðri þýð- ingu á íslensku, því hún er bæði skemmtileg og eftirminnileg. Það vefst ekki fyrir þeim sem byrjar að lesa Milljón holur að sagan sú er langt frá því að vera rósrautt ævintýri. Þvert á móti kynnist les- andinn þar hörðum heimi, heimi þar sem skröltormar og sporðdrekar freista þess að bíta mann, og brenn- heit sólin að steikja mann. Inn í þennan veruleika ratar unglings- strákurinn Stanley Yelnats, óhepp- inn drengur sem kominn er af óhepp- inni fjölskyldu. Reyndar svo óheppinni að það mætti halda að ör- lögin væru ekki hliðholl Stanley Yelnats og hans ætt, enda er það orð- ið viðkvæði hjá fjölskyldunni að kenna „einskisnýta syndumspillta grísaþjófinum honum langalangafa Stanleys sem sveik sígaunakerl- inguna um árið“ um allt sem miður fer. Enda fer svo að Stanely Yelnats IV er sendur til betrunarvistar í hin- um illræmdu Grænavatnsbúðum fyr- ir glæp sem hann ekki framdi. Í búð- unum kynnist Stanley drengjum sem ganga undir uppnefnum á borð við Handarkriki, Röntgen, Ælupoki og Zero. Þeir eru látnir grafa holur all- an liðlangann daginn í uppskrælnað- an vatnsbotn og þó svo að búðastjór- inn haldi því fram að holugröfturinn muni gera drengina að betri mann- eskjum grunar þá að meira búi und- ir. Má vera að viðureign ömmu búð- arstjórans við hinn alræmda útlaga Kossa-Kötu Barlow hundrað árum fyrr komi málum eitthvað við? Auk þess að vera hnyttin, spennandi og skemmtilega skrifuð saga, er Milljón holur nokkurs konar stúdía um það kosmíska samhengi sem umleikur okkur í lífinu. Jafnframt því sem les- andinn dregst inn í tilvistarbaráttu Stanleys í heimi þar sem ranglæti og miskunnarleysi ráða ríkjum, er hann kynntur fyrir bakgrunni staðarins og aðalsögupersóna langt aftur í ætt- ir, eiginlega alla leið til Lettlands en þaðan hélt hinn syndumspillti langa- langafi Stanleys til Ameríku í von um betra líf. Eftir því sem líður á söguna kemur lesandinn auga á hvernig lífs- leiðir ólíkra manneskja, sem eiga það kannski allar sameiginlegt að hafa mátt þola kúgun og lánleysi í mis- miklum mæli, liggja saman ýmist í nútímanum, eða í gegnum þéttriðinn örlagavef þar sem fortíð og nútíð eiga samleið. Þessi vefur heldur áfram að spinnast, og síðar að leys- ast upp í framrás sögunnar. Þannig er sú flétta sem liggur að baki sög- unni um baráttu og vinarþel drengj- anna í Grænavatnsbúðum bæði heimspekileg og hugvitssamleg. Að- alpersónan Stanley fer í gegnum þroskaferli sem reynir á lífsviðhorf hans. Trúin á kaldhæðni örlaganna hefur t.d. verið mjög ríkjandi í ætt Stanleys og fær hann tækifæri til að skáka þessum viðhorfum í atburð- anna rás, og rekja upp þá bölvun sem hvílir svo þungt á fjölskyldunni, ann- aðhvort af eiginlegum eða ímynduð- um ástæðum. Það skemmtilega við söguna er að hún hafnar hvorki goð- sögunni um bölvun sígaunkonunnar né samþykkir hana. En Stanley lærir þó að mögulegt er að hafa áhrif á ör- lögin með réttu hugarfari, og ef þú sýnir vináttu og tryggð muntu upp- skera það sama á móti. Það má segja að sögufléttan kjarnist í nafni títt- nefndrar aðalsöguhetju bókarinnar, Stanley Yelnats en hann heitir nafni sem hægt er að stafa aftur á bak og áfram. Þannig er í raun hægt að rekja nafnið upp, alveg eins og Stanl- ey rekur upp sögu ættfeðra sinna, sem hófst í Lettlandi fyrir langa löngu. Þýðing Sigfríðar Björnsdóttur og Ragnheiðar Erlu Rósarsdóttur er frábær og miðlar skemmtilega harð- soðnum frásagnarstíl bókarinnar. Þar er ekki hikað við að nota þá ís- lensku sem ungum lesendum bókar- innar er eðlileg, um leið og kraftmik- ið og ævintýralegt tungumálið fær að njóta sín. Það er full ástæða fyrir börn og fullorðna að leggjast í holu- gröft með þeim Stanley, Zero og Röntgen og fá nasaþef af steikjandi sólinni og skrölti skriðdýranna. Harðsoðin unglinga- saga BÆKUR Börn og unglingar Louis Sachar. Íslensk þýðing: Sigfríður Björnsdóttir og Ragnheiður Erla Rós- arsdóttir. 218 bls. Mál og menning, 2002 MILLJÓN HOLUR Heiða Jóhannsdóttir Listasafn Íslands Sýningunni „Íslensk myndlist 1980–2000“ sem er stærsta sýning á íslenskri samtímalist sem efnt hefur verið til lýkur á miðvikudag. Flest listafólkið er fætt eftir 1950. Sýnd eru tæplega 100 verk eftir 53 lista- menn í sölunum en 317 verk eftir 97 listamenn í gagnagrunni safnins í tölvum. Verkin eru öll í eigu safnsins en fæst þeirra hafa verið sýnd þar áður. Sýningarstjóri er dr. Ólafur Kvaran, safnstjóri. Viðamikil fræðsludagskrá hefur verið í tengslum við sýninguna en síðasta leiðsögnin verður á sunnu- daginn kl. 15-16. Um hana sér Rakel Pétursdóttir, deildarstjóri fræðslu- deildar safnsins. Sýningu lýkur ♦ ♦ ♦

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.