Morgunblaðið - 20.01.2003, Blaðsíða 11

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. JANÚAR 2003 11
Í STUTTU máli má segja aðþýska bankakerfið einkennistaf veikri eiginfjárstöðu, slæmriafkomu, miklum fjölda lítilla
banka og mikilli þátttöku hins opin-
bera. Ef þetta er borið saman við ís-
lenska bankakerfið, sérstaklega eftir
að ríkið hefur nú hætt bankarekstri,
sést að þýska bankakerfið er býsna
ólíkt hinu íslenska.
Þegar eingöngu er horft til þessara
þátta kann að virðast sem það skjóti
skökku við að þýskur banki hafi nú
gerst stærsti hluthafi Búnaðarbank-
ans, meðal annars í þeim tilgangi að
nýta þekkingu sína og reynslu til að
bæta reksturinn. Málið er þó ekki al-
veg svona einfalt, því vandi þýska
bankakerfisins stafar ekki aðeins af
innri vanda bankanna sjálfra heldur
líka af ytri vanda vegna þróunar efna-
hagsmála og fjármálamarkaða. Þar
að auki er varhugavert að draga
ályktanir um einstaka banka út frá
meðaltölum og staðreyndin er sú að
sá banki sem nú hefur gerst hluthafi í
Búnaðarbankanum, Hauck & Auf-
häuser Privatbankiers KGaA, hefur
skilað góðri afkomu að undanförnu.
Vandi þýska bankakerfisins hefur
verið töluvert til umræðu á undan-
förnum mánuðum og einn þeirra sem
lagt hefur orð í belg er prófessor Her-
mann Remsperger, sem á sæti í fram-
kvæmdastjórn þýska seðlabankans.
Hann flutti í lok nóvember ræðu um
þýskt efnahagslíf, þar á meðal banka-
kerfið og erfiðleika þess. Remsperger
sagði að lánasafn bankanna hefði
versnað vegna minni greiðslugetu
þýskra fyrirtækja. Efnahagur bank-
anna hefði einnig veikst vegna lækk-
unar á hlutabréfamörkuðum, en
þýskir bankar eiga talsverðar hluta-
bréfaeignir og við lækkun hlutabréfa-
verðs minnka eignir bankanna.
Skuldir þeirra minnka hins vegar
ekki að sama skapi og þess vegna
versnar eiginfjárstaðan.
Í Breakingviews koma fram svipuð
viðhorf og þar er tekið sem dæmi að
eiginfjárhlutfallið, samkvæmt
þrengstu skilgreiningu þess, hjá HVB
og Commerzbank, tveimur af stærstu
bönkum Þýskalands, sé komið niður í
4% hjá þeim fyrrnefnda og 5,4% hjá
hinum síðarnefnda. Til samanburðar
má nefna að hjá íslensku viðskipta-
bönkunum fjórum lá þetta hlutfall á
bilinu 7,2% til 9,6% um mitt síðasta ár.
Vegna efnahagsástandsins í Þýska-
landi segir Remsperger að þýskir
bankar hafi þurft að leggja mikið til
hliðar á afskriftareikning til að mæta
hugsanlegum útlánatöpum. Við þetta
bætist að þóknunartekjur og tekjur af
viðskiptum fyrir eigin reikning hafi
verið rýrar.
Allt hefur þetta slæm áhrif á af-
komu bankanna. Remsperger segir
að þessir erfiðleikar bætist ofaná þá
sem fyrir hafi verið í bankakerfinu,
sem einkennist af lítilli samþjöppun
og mjög harðri samkeppni.
Í umfjöllun The Economist kemur
fram að opinberir bankar séu um-
svifamestir á þýska bankamarkaðn-
um. Þar með taldir eru 537 sparisjóð-
ir, að mestu í eigu sveitarfélaga, og 12
bankar sem meðal annars eru í eigu
ríkjanna, kallaðir Landesbanken, og
hafa þeir um 35%–40% hlutdeild á
bankamarkaðnum. Fjórir stórir
einkabankar eru aðeins með um 15%
af markaðnum, en afgangurinn skipt-
ist niður á hundruð lítilla banka, sem
yfirleitt eru reknir undir einhvers
konar sameignarformi. Einn þeirra er
Hauck & Aufhäuser, sem nú er –
óbeint að minnsta kosti – orðinn þátt-
takandi á íslenska bankamarkaðnum.
Samkeppni við opinbera banka
The Economist segir að ábyrgð op-
inberra aðila á bönkum í eigu hins op-
inbera hafi dregið úr lántökukostnaði
þeirra og þar með lækkað vexti af út-
lánum. Þetta hafi orðið til þess að
draga úr hagnaði einkabanka sem
eiga í samkeppni við hina opinberu og
vaxtamunur í Þýskalandi hafi verið
lágur. Matsfyrirtækið Moody’s telur
möguleika þýskra banka til viðvar-
andi hagnaðar af reglulegri starfsemi,
án gengis- eða söluhagnaðar, mun
minni en bandarískra eða breskra
banka.
Samkvæmt reglum Basel-nefndar-
innar eru breytingar fyrirhugaðar til
að draga úr þessu forskoti opinberu
bankanna, en þeim verður að vísu
ekki framfylgt fyrr en í fyrsta lagi ár-
ið 2007. Þó munu þær að sögn The
Economist þegar hafa haft einhver
áhrif á nokkra af opinberu bönkunum,
sem hafa ákveðið að taka skipulag sitt
til endurskoðunar og jafnvel að sam-
einast. Áhrifin á einkabankana muni
þó að öllum líkindum ekki verða mikil
eða skjót.
Ekki kreppa í bankakerfinu
Svo vikið sé aftur að ræðu
Remspergers þá segir hann að þrátt
fyrir þann vanda sem við er að etja
telji hann ekki að hægt sé að segja að
kreppa ríki í bankakerfinu í Þýska-
landi. Engin lausafjárkreppa sé til
staðar og þýskir bankar standi ekki
frammi fyrir jafn miklum vanda
vegna lélegra lána og bankar í Japan,
en Remsperger flutti ræðu sína í Jap-
an og sem kunnugt er ríkir mikill
vandi í fjármálakerfinu þar í landi.
Auk þess nefndi Remsperger að fast-
eignaverð hafi ekki rokið upp í Þýska-
landi líkt og í Japan, en líkt á við um
fasteignaverð og hlutabréfaverð,
bankar geta lent í erfiðleikum þegar
verð þessara eigna lækkar skyndilega
mikið.
Umfram allt, segir Remsperger,
verði að taka með í reikninginn að
þýskir bankar hafi tekið duglega á til
að bæta afkomu sína. Þessar aðgerðir
séu aðallega á kostnaðarhliðinni. Fyr-
irhugaðar breytingar á starfsmanna-
haldi, sem þýðir væntanlega að fyr-
irhugað sé að fækka starfsfólki, muni
bæta stöðuna mikið. Þar að auki muni
aukinn kraftur fara að færast í sam-
runaferli, sem verið hafi í undirbún-
ingi meðal minni banka. Loks segir
Remsperger að bankarnir séu að
verða meðvitaðri um áhættu, og að
öllum þessum atriðum samanlögðum
megi geri ráð fyrir afkomubata og
auknum stöðugleika í þýsku banka-
kerfi.
Tveir bankar þurftu
fjárhagsaðstoð í fyrra
The Economist er á sama máli um
að verið sé að taka á kostnaði bank-
anna, bæði í starfsmannahaldi og eins
með því að draga úr áhættusömum
lánveitingum. Og samkvæmt Moody’s
hefur vaxtamunur aukist, sem bendir
til að einnig sé verið að laga til á tekju-
hliðinni.
Einn mælikvarði á vanda í banka-
kerfinu er hvort og þá hversu algengt
er að þeir verði að hætta rekstri eða
fá utanaðkomandi aðstoð vegna fjár-
hagserfiðleika. Í Þýskalandi þurfti
enginn banki að hætta rekstri á síð-
asta ári, en tveir þurftu á aðstoð að
halda. Annar er einkabankinn
Schmidt Bank og hinn er Bank-
gesellschaft Berlin, sem er í opinberri
eigu. Í Breakingviews segir að hugs-
anlegt sé að á þessu ári geti sú staða
komið upp að stór evrópskur banki
muni þurfa á aðstoð að halda. Í ljósi
fjárhagsstöðu Evrópuríkja sé hins
vegar uppi óvissa um það hversu mik-
ið svigrúm þau hafi til að leggja bönk-
unum til fé ef á þyrfti að halda.
Þýskir
bankar
í vanda
Reuters
Verðfall hlutabréfa er meðal þess sem valdið hefur bönkum erfiðleikum.
Þýska bankakerfið á í erfiðleikum. Bank-
arnir eru margir og smáir og arðsemi þeirra
er lítil. Haraldur Johannessen fjallar um
þennan vanda, horfurnar og litla þýska
bankann sem ætlar að bæta rekstur
Búnaðarbankans.
haraldurj@mbl.is
SJÁVARÚTVEGSRÁÐUNEYTIÐ,
Útflutningsráð Íslands, SÍF og SH
hafa gengið til samstarfs við Klúbb
matreiðslumeistara í tengslum við
Bocuse d’or-matreiðslukeppnina í
Frakklandi. Ennfremur hefur sendi-
ráð Íslands í París aðstoðað við verk-
efnið.
Tilgangur samstarfsins er að efla
hróður íslenskrar matargerðar og ís-
lensks sjávarfangs og efla enn frekar
kynningu á íslenskri matargerð á er-
lendri grund. Samstarfið mun í fyrstu
byggjast á því að standa á bak við
Klúbb matreiðslumeistara og kepp-
andann Björgvin Mýrdal, fulltrúa Ís-
lands í Bocuse d’or nú 28.–29. janúar.
Veittur verður 4,5 milljóna króna
styrkur til verkefnisins en heild-
arkostnaður við þátttökuna er um 8
milljónir króna.
Bocuse d’or er þekktasta mat-
reiðslukeppni í heimi, en þetta er í
þriðja sinn sem Klúbbur mat-
reiðslumeistara sendir fulltrúa í
keppnina. Björgvin Mýrdal hefur æft
fyrir keppnina í heilt ár, þar af sex
mánuði eingöngu og hefur hann
stundað æfingarnar í Frakklandi frá
því í byrjun mánaðarins. Áður hafa
keppt fyrir Íslands hönd þeir Sturla
Birgisson sem hafnaði í fimmta sæti
og Hákon Már Örvarsson sem hafnaði
í því þriðja. Að sögn Gissurar Guð-
mundssonar, formanns Klúbbs mat-
reiðslumeistar, hefur verið sótt um að
í næstu keppni, sem haldin verður ár-
ið 2005, verði eldað úr íslensku sjáv-
arfangi. Ef af verði þurfi þátt-
tökuþjóðir að leita til Íslands eftir
hráefni til að æfa sig á fyrir keppnina.
Árni M. Mathiesen, sjávarútvegs-
ráðherra, segir árangur Íslands í
keppnina hafa vakið mikla athygli á
Íslandi og íslenskri matargerð. Það
styrki án vafa ímynd Íslands á mörk-
uðum og hafi þannig mikil áhrif.
Keppnin vekur jafnan mikla at-
hygli og mæta hundruð fjölmiðla til
að fylgjast með henni. Þá komu
fulltrúar bandarísku sjónvarpsstöðv-
arinnar Food Network hingað til
lands til þess að fylgjast með und-
irbúningi Björgvins. Food Network
hefur um 70 milljón áskrifendur í
Bandaríkjunum og Kanada. Þá hefur
Útflutningsráð horft til keppninnar
með það í huga að kynna í framtíðinni
vörur íslenskra fyrirtækja, m.a. á
matvælasýningu sem haldin er sam-
hliða keppninni.
Morgunblaðið/Golli
Matreiðslumennirnir Sturla Birgisson
og Gissur Guðmundsson og Árni M.
Mathiesen sjávarútvegsráðherra.
Styrkja keppanda á Bocuse d’or
HAUCK & Aufhäuser
Privatbankiers KGaA, sem nú
er orðinn stærsti eignaraðili
Búnaðarbankans með 16,3%
hlut, er 206 ára þýskur einka-
banki. Einstaklingar eiga 70%
bankans og stofnanafjárfestar
30% og fyrir utan Þýskaland
er hann meðal annars með
starfsemi í Sviss og Lúx-
emborg. Hann sérhæfir sig í
sjóða- og eignastýringu fyrir
stofnanir og einkaaðila, um-
sjón verðbréfa fyrir sjóði og
fjármálastjórn fyrirtækja og
einstaklinga.
Hauck & Aufhäuser er
minni en Búnaðarbankinn og
þess vegna lítill á þýskan mæli-
kvarða, en arðsemi hans hefur
verið góð eða nær 30% eftir
skatta á síðustu þremur árum.
Heildareignir Hauck &
Aufhäuser samstæðunnar í
árslok 2001 námu 143 millj-
örðum króna miðað við gengið
nú, en til samanburðar námu
eignir Búnaðarbankans 200
milljörðum króna á þeim tíma.
Eigið fé Hauck & Aufhäuser
nam á þessum tíma 9 millj-
örðum króna en eigið fé Bún-
aðarbankans nam 13 millj-
örðum króna.
Hagnaður þýska bankans
árið 2001 nam sem svarar 1,1
millarði króna á núverandi
gengi, sem er svipað afkomu
Búnaðarbankans það ár.
Fjöldi starfsmanna var hins
vegar talsvert meiri hjá Bún-
aðarbankanum, þar störfuðu
um 800 manns í árslok 2001 en
um 480 hjá samstæðu þýska
bankans.
Smár en
knár
Hauck & Aufhäuser