Morgunblaðið - 16.03.2003, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 16. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÍHUGUM flestra hringir nafnið AdrienBrody engum bjöllum. Þessi þrítugi NewYork-drengur hefur samt komið fram íeinum 20 myndum og unnið með stór-
kanónum á borð við Francis Ford Coppola
(New York Stories), Steve Soderbergh (King
of the Hill), Terrence Malick (Thin Red Line),
Spike Lee (Summer of Sam), Ken Loach
(Bread and Roses) og Barry Levinson (Lib-
erty Height). Ávallt hefur hann verið lofaður
fyrir frammistöðu sína og honum verið spáð
glæstri framtíð. En það er þó ekki nú fyrr en
nú með hreint magnaðri túlkun sinni á Wlad-
yslaw Szpilman í Píanistanum sem virðist ætla
að rætast úr spádómum manna og Brody verð-
ur loksins að þekktri stærð í heimi kvik-
myndanna. Þegar hefur hann unnið til fjölda
verðlauna fyrir frammistöðu sína í myndinni;
þ.m.t. verðlaun gagnrýnenda í Boston, frönsku
César-verðlaunin, verðlaun Landssamtaka
gagnrýnenda í Bandaríkjunum og svo er hann
auðvitað tilnefndur til Óskarsverðlauna.
Átakanlega erfið ganga
Fyrir tíð allra vegtyllna og lofsamlegra um-
mæla um myndina og framlag hans þá sat
þessi ungi leikari, með snyrtilega úfið svart
hárið, dökkbrún augu, svolítið slánalegur vexti
í stól andspænis íslenskum blaðamanni. Það
var ekki laust við að greina mætti örlítið óör-
yggi í fasi hans, enda kannski ekki nema von.
Síðla sama dags átti að sýna í fyrsta sinn fyrir
almenning myndina, verkefnið sem hann hafði
gefið sig allan í, bæði líkama og sál, síðustu tvö
árin. Þetta var á kvikmyndahátíðinni í Cannes
í maí í fyrra, þar sem myndin og Polanski átti
síðan eftir að standa uppi með Gullpálmann í
höndum, fyrir að vera besta mynd aðalkeppn-
innar í Cannes, að mati sérstaklega skipaðrar
dómnefndar.
Brody segist ekki geta neitað því að spenn-
an sé svolítið yfirþyrmandi, hann sé orðinn það
náinn þessu verkefni eins og Polanski að hann
geti vart til þess hugsað að hún fái slæmar við-
tökur. Það yrðu vonbrigði sem hann vart gæti
höndlað. „Slíkar eru tilfinningarnar sem eru í
spilinu. Ég skil allavega núna hvers vegna
sumir leikarar kjósa að vinna frekar í leik-
húsi,“ segir Brody grípandi en þó ögn hrjúfri
röddu og kímir.
Brody segir að sig hafi ekki órað fyrir því
hversu erfið vinnan við Píanistann ætti eftir að
verða þegar hann tók aðalhlutverkið. „Nú er
komið ár síðan tökum lauk og á vissan hátt hef
ég ekki enn náð mér. Myndin og viðfangsefni
hennar hefur enn ákveðið tak á mér og fyrstu
mánuðina eftir að ég hafði snúið heim til New
York að tökum loknum átti ég satt að segja
mjög erfitt með að komast inn í mitt eðlilega líf
aftur. Þetta var átakanlega erfið píslarganga
en um leið yndislega gefandi og hefur orðið til
þess að maður er farinn að sjá sitt eigið líf í
öðru og víðara samhengi. Ég öðlaðist tvímæla-
laust dýpri skilning á mannlegri þjáningu.
Þegar við leiðum hugann að helförinni í dag er
afar erfitt að henda reiður á þeirri kvöl sem
fórnarlömb hennar þurftu að líða. Ég geri það
sannarlega ekki en eftir að hafa gengið í gegn-
um gerð þessarar myndar og átt náin samtöl
við fólk sem upplifði helförina, þ.á m. Polanski,
þá er ég allavega einhverju nær, ekki síst þeg-
ar maður fókusar svo mjög á raunir einnar
manneskju.“
Hungraður píanisti
Hinum 28 ára gamla Szpilman tókst með
ótrúlegum hætti að komast undan löngum og
hvössum klóm nasista, er þeir tóku sig til við
að smala gyðingum í gettóunum skipulega í út-
rýmingarbúðirnar. Fyrr en varði var píanist-
inn ungi orðinn einn og yfirgefinn í rústum
Varsjárborgar, umkringdur óvininum. Þar
faldi hann sig svo árum skipti, matarlaus og
allslaus, og naut aðstoðar úr óvæntri átt, frá
góðhjörtuðum og tónelskum nasistaforingja
sem færði honum reglulega helstu nauðsynjar.
Brody segist hafa þurft að búa sig mjög mik-
ið undir hlutverkið, andlega en þó einkum lík-
amlega. „Það sem eftir situr ef ég lít yfir allan
tökutímann er hungrið. Ég var hungraður all-
an tímann því ég þurfti að svelta mig til að ná
útliti Szpilmans eftir að hann hafði þurft að
dúsa matarlaus í rústunum allan þennan tíma.
En svelti þetta varð þó ekki einasta til þess að
ég fékk sannfærandi útlit heldur er ég sann-
færður um að það hafi auðveldað mér að skilja
hann og setja mig í hans spor.“ Brody við-
urkennir að sveltið hafi verið gríðarlega erfitt
og kallað á meiri aga en hann er vanur að geta
beitt sig. Eins og sveltið hafi ekki verið nóg,
heldur þurfti hann í ofanálag að læra á píanó á
methraða. „Á meðan ég var í sveltinu æfði ég
mig allan daginn á píanóið, enda hafði ég ekki
kraft til að gera neitt annað. Ég hékk því á
hótelherberginu eða í tengivagninum og spil-
aði. Það dreifði huganum.“ Brody spilaði því
heilmikið af því sem skilaði sér í myndina og
þykir hafa verið fljótur að læra enda kannski
ekki nema von því tónlistin er hin ástríðan í lífi
hans og þegar hann er ekki að leika fæst hann
við lagasmíðar. „Þetta er hipphopp-skotin tón-
list, mjög New York-leg. Eitthvað sem ég hef
fengist við í 8–9 ár.“
Brody segist þess fullviss að enginn kvik-
myndaleikstjóri í heiminum í dag hafi verið
betur til þess fallinn en Polanski að fjalla um
þetta erfiða viðfangsefni, sem lífið í Varsjá
stríðsáranna er. „Það hefði t.d. enginn getað
veitt leikurum sínum eins góða innsýn í sögu-
sviðið og leitt þau eins náið í gegnum söguna
eins og Roman. Persónuleg reynsla hans veg-
ur það þungt. Roman miðlaði þannig af sinni
reynslu og upplifun í gegnum Szpilman, gerði
augu hans sumpartinn að sínum. Og þvílíkur
styrkur sem þessi maður býr yfir að geta rifjað
þessar hörmungar sem dundu á honum og
hans nánustu svo nákvæmlega upp og sviðsett
þær. Þvílíkur eldmóður og virðing fyrir við-
fangsefninu. Þvílík lífsgleði, þvílík ástríða, því-
lík geggjun. Mér er til efs um að ég eigi nokk-
urn tímann eftir að verða vitni að öðru eins í
kvikmyndagerð. Og ég sem einungis stend á
þrítugu. Maður getur ekki annað en dáðst að
vinnuorku og lífsviðhorfum þessa manns sem
þurft hefur að þola svo mikið í lífinu. Szpilman
þurfti einnig að þola ótrúlegar raunir og vann
á þeim bug þannig að það er æði margt sam-
merkt með þeim Roman og ég held að Roman
hafi fundið það, þótt sjálfsagt muni hann sjálf-
ur aldrei viðurkenna það, eins hógvær og hann
nú er.“
Víðsýnn Brooklyn-búi
Adrien Brody er borinn og barnfæddur
Brooklyn-búi. Móðir hans, ljósmyndarinn
Sylvia Plachy, innritaði hann 12 ára gamlan í
leiklistarnám og ári síðar fékk hann sitt fyrsta
hlutverk í sjónvarpsþætti. Um það leyti fékk
13 ára gamall Brody inngöngu í hinn virta
listaskóla sem kenndur er við Lincoln Center
og 15 ára fékk hann stóra tækifærið þegar
hann fékk hlutverk tengdasonar Mary Tyler
Moore í gamanþáttunum Annie McGuire. Það
var ekki ónýtt fyrir 16 ára gutta að fá leiðsögn
hjá sjálfum Francis Ford Coppola er hann
steig steig sín fyrstu spor fyrir framan töku-
vélar. Hlutverkið var líka býsna stórt en í lítilli
mynd, og eiginlega ekkert merkilegri, þriðj-
ungi Coppola í New York-þríleiknum sem
Scorsese og Allen áttu ívið gæfulegri hlut að.
Kvikmyndaferillinn var þar með hafinn og
hægt en örugglega hefur orðstír Brody vaxið
og er hann nú á óskalista margra af annáluð-
ustu kvikmyndagerðarmönnum samtímans.
Brody er hálfur gyðingur, faðir hans er gyð-
ingur en móðir hans kaþólsk. Hann segir það
vissulega hafa skipt einhverju máli fyrir nálg-
un hans að myndinni að hann sé gyðingur, því
hann hefði fundið fyrir sterkari tengslum við
viðfangsefnið vegna uppruna síns. „En um leið
var ég alinn upp við það að umburðarlyndi
væri einhver mikilvægasta dyggð mannsins,
að virða bæri náungann, óháð uppruna hans og
trúarskoðunum. Því held ég að ég hefði ekki
nálgast hlutverkið á annan hátt væri ég ekki
gyðingur. Ég hefði samt gert mér grein fyrir
þeirri ábyrgð sem því fylgdi að leika hlutverkið
á eins sannfærandi hátt og ég mögulega gæti.“
Og Brody segist sannarlega hafa tekið hlut-
verk sitt alvarlega, sérstaklega vegna þess að
þessi persóna var til með raun og sanni.
Þessi sanna saga á tvímælalaust erindi við
okkur í dag vill Brody meina og hann segir
hana kenna okkur margt um hin mörgu andlit
mannskepnunnar: „Dregin er upp mynd af
illsku mannsins, gæsku hans, þrautseigju og
lífsvilja.“ Ein mikilvægustu skilaboðin segir
Brody þó vera þau að í stríðinu hafi tekið þátt
einstaklingar með sjálfstæða hugsun, Þjóð-
verjar sem bauð við ofbeldinu sem leiðtogar
þeirra fyrirskipuðu og Pólverjar, meira að
segja einstaka gyðingar, sem studdu málstað
nasista.
Polanski sá allra fremsti
Eftir að hafa tekið sér kærkomið frí í hálft
ár til að jafna sig gat Brody loksins snúið sér
að næsta verkefni á eftir Píanistanum, en það
var hlutverk í The Singing Detective, kvik-
myndagerðinni á rómaðri sjónvarpsþáttaröð
Dennis Potter, mynd sem frumsýnd var á
Sundance-hátíðinni í janúar við góðar viðtökur
en hefur enn ekki farið í almenna dreifingu.
„Ég ætlaði varla að geta drifið mig af stað,
vissi ekki hvernig ég ætti að fara að því að
glíma við annað verkefni. En þessi bransi er
nú þannig, þessi leiklistarbaktería, að ef manni
er boðið girnilegt hlutverk, þá getur maður
ekki hafnað, sama hvernig maður er á sig kom-
inn og ég gat ekki hafnað hlutverki í þessari
spennandi mynd, The Singing Detective. En
vissulega reyndist sú reynsla ólík vinnunni við
Píanistann og kannski á einhvern hátt ekki
eins „þýðingarmikil“. En hefði einhver boðið
mér hlutverk í stríðsmynd hefði ég pottþétt af-
þakkað. Ég hefði ekki höndlað það, og þá líka
vegna Thin Red Line. Slík tökuskilyrði mun ég
aldrei framar sætta mig við,“ segir Brody að
lokum glottandi og er þar greinilega ekki ein-
göngu að vísa til tökustaðarins í frumskógum
Ástralíu heldur einnig þeirrar píslargöngu
sem samstarf við hinn erfiða sérvitring Malick
getur verið.
En þótt vinnan við Píanistann hafi vissulega
verið píslarganga þá segist Brody sannarlega
ekki hafa viljað missa af þessu tækifæri til að
vinna með þeim leikstjóra sem í dag er í mest-
um metum hjá honum. „Ég hef unnið með
mörgum frábærum leikstjórum þótt ungur sé,
en í mínum huga jafnast enginn þeirrra á við
Roman. Kannski er það vegna mikilvægis
þessa verkefnis, en forréttindin að fá að fylgj-
ast með þessum snillingi að verki eru hreint
ómetanleg. Það hefur enginn kennt mér eins
mikið um kvikmyndagerðina, agann og reynd-
ar lífið í heild. Þessi maður er allt í öllu við
gerð mynda sinna, finnur réttu sjónarhornin,
saumar réttu sporin, sýnir réttu áhættu-
atriðin, fer með réttu línurnar, klippir á rétta
augnablikinu. Ef einhvern tímann á að vera
hægt að segja að þessi hópverkefni sem kvik-
myndir eru séu eftir einhvern einn einstakling
þá er það í tilfellum myndanna hans Romans.
Þær eru myndir eftir Roman Polanski, kvik-
myndagerðarmann í víðustu merkingu.“
Píslarganga
Píanistans
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Adrien Brody var á Cannes í þriðja sinn og sagðist hálfringlaður yfir allri athyglinni.
’ „Nú er komið ársíðan tökum lauk og
á vissan hátt hef ég
ekki enn náð mér.“ ‘
skarpi@mbl.is
Ljósmynd/Guy Ferrandis