Morgunblaðið - 23.04.2003, Blaðsíða 22

ERLENT
22 MIÐVIKUDAGUR 23. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
JAAP de Hoop Scheffer, utan-
ríkisráðherra Hollands sem nú
er í forsæti fyrir Öryggis- og
samvinnustofnun Evrópu,
ÖSE, sagðist í gær fagna því
að Miroslav Radic, sem var eft-
irlýstur fyrir stríðsglæpi í
borgarastríðinu í Júgóslavíu,
skyldi hafa gefið sig fram.
Radic er einn þriggja for-
ingja í þáverandi her Serba
sem var eftirlýstur fyrir að
hafa stýrt fjöldamorði á yfir
200 óbreyttum borgurum Vuk-
ovar í Króatíu árið 1991, en
þessar aftökur urðu táknrænar
fyrir grimmdina sem einkenndi
borgarastríðið sem stóð til árs-
ins 1995. Scheffer sagði ÖSE
hafa verið tilkynnt að Radic
yrði brátt framseldur til
Stríðsglæpadómstólsins í
Haag.
Marghliða
viðræður
TALSMENN Bandaríkja-
stjórnar sögðu í gær, að hinar
áformuðu þríhliða viðræður um
málefni Norður-Kóreu, sem
hefjast eiga í Peking í dag,
yrðu raunverulegar marghliða
viðræður. Ari Fleischer, tals-
maður Hvíta hússins, vísaði því
á bug að Kínverjar væru að-
eins að hýsa tvíhliða viðræður
Norður-Kóreumanna og
Bandaríkjamanna. Fundurinn
verður fyrsta tækifærið sem
háttsettum fulltrúum stjórn-
valda í Washington og Pyong-
yang gefst til að hittast augliti
til auglitis eftir að fyrri við-
ræður fóru út um þúfur.
Bandaríkjastjórn hefur
þrýst á um að málið yrði rætt á
marghliða vettvangi, þar sem
fulltrúar annarra grannríkja
Norður-Kóreu, fyrst og fremst
Suður-Kóreu og Japans, tækju
einnig þátt.
Lipponen
þingforseti
PAAVO Lipponen, sem er ný-
vikinn úr stóli forsætisráð-
herra Finnlands eftir átta ára
setu á hon-
um, var í
gær kjörinn
forseti
finnska
þingsins.
Lipponen
hafði hafnað
því að taka
að sér ráð-
herraemb-
ætti í sam-
steypustjórninni sem Anneli
Jäätteenmäki, formaður Mið-
flokksins, fer fyrir. Að stjórn-
inni standa Miðflokkurinn,
Jafnaðarmannaflokkur Lipp-
onens, og Þjóðarflokkur
sænska minnihlutans í Finn-
landi.
Atkins látinn
HINN heimsþekkti hjarta-
læknir og höfundur megrunar-
kúrs sem við hann er kenndur,
Robert Atkins, lézt í New York
á skírdag.
Talsmaður fjölskyldu Atk-
ins, Richard Rothstein, greindi
frá því að Atkins hefði aldrei
náð aftur meðvitund eftir að
hafa hlotið alvarlegt höfuðhögg
er hann datt á leið heim af
skrifstofu sinni 8. apríl sl.
STUTT
Eftirlýst-
ur Serbi
til Haag
Paavo Lipponen
RÚMUR mánuður er liðinn síðan
fyrstu liðsmenn bandamannaherj-
anna réðust inn í Írak og enn hefur
ekki fundist neitt af gereyðingar-
vopnum Saddams Husseins. Ólögleg
vopn hans voru hin formlega ástæða
stríðsins og því ljóst að finnist hvorki
tangur né tetur af þeim verður það
mjög vandræðalegt fyrir þá George
W. Bush Bandaríkjaforseta og Tony
Blair, forsætisráðherra Bretlands.
Að sögn dagblaðsins The Wash-
ington Post dvínar nú óðum trú ráða-
manna í Washington á að þeir hafi
haft undir höndum traustar vísbend-
ingar um það hvar vopnin væru varð-
veitt. Helst treysta menn nú á heppn-
ina, að leitarmenn rekist á felu-
staðina fyrir tilviljun en einnig er
búið að fjölga mjög í sérfræðinga-
sveitum sem eiga að leita.
Þegar er búið að kanna nokkra
álitlega staði en alls er um rúmlega
100 staði að ræða og því ljóst að leitin
á eftir að standa lengi. Undanfarna
daga hefur áherslan hins vegar verið
fremur lögð á að auka öryggi við
staði og mannvirki þar sem talið er
að leynst geti mikilvæg gögn um ger-
eyðingarvopnin. Óttast menn að
sumir af liðsmönnum Saddams séu
þegar búnir að ræna skjölum og öðr-
um gögnum. Þeir hyggist nota þau til
að leyna eigin þátttöku í áætlunum
stjórnvalda í Bagdad, nota þau sem
skiptimynt í samningum við Banda-
ríkjamenn eða selja þau til útlanda
sem líklega er uggvænlegasti kost-
urinn. Niðurstaða stríðsins gæti þá
orðið að að gereyðingarvopn og
kunnátta til að búa þau til dreifðist
enn meira um heiminn í stað þess að
þeim yrði útrýmt í Írak eins og til
stóð.
Skipulagðar gripdeildir?
Douglas Feith, aðstoðarvarnar-
málaráðherra Bandaríkjanna, viður-
kennir að hættan sé fyrir hendi. „Það
eru vísbendingar um að sumt af grip-
deildunum sé liður í skipulagðri áætl-
un,“ segir hann. Fyrrverandi emb-
ættismenn í Baath-flokki Saddams
og ríkisstjórninni virðast hafa staðið
fyrir sumum ránunum.
Háttsettir embættismenn sem
munu koma að endurreisninni í Írak
gagnrýna að sögn blaðsins hart að
herliðið sem tók Bagdad skyldi ekki
strax leggja undir sig tugi mikil-
vægra bygginga í borginni þar sem
gögn um gereyðingarvopn gætu hafa
verið. Jay Garner, sem verður yfir-
maður bráðabirgðastjórnar banda-
manna í landinu, bað um að tíu nafn-
greind ráðuneyti yrðu hertekin um
leið og herinn héldi inn í Bagdad. En
eina ráðuneytið sem slapp óskaddað
var olíumálaráðuneytið; í hinum fór
lýðurinn dögum saman rænandi og
ruplandi um gangana og kveikti í
sumum þeirra. Fyrir nokkrum dög-
um gerði herinn loks ráðstafanir til
að tryggja öryggi allra ráðuneytanna
sem eru 23 og rösklega 20 annarra
bygginga sem taldar eru varðveita
mikilvæg gögn.
Colin Powell, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, sagði á sínum tíma,
áður en átökin hófust, að Írakar réðu
yfir allt að 500 tonnum af efnavopn-
um. Um sl. helgi yfirheyrðu Banda-
ríkjamenn íraskan vísindamann á
stað sunnan við Bagdad. Þeir segja
að maðurinn hafi tjáð þeim að hann
hafi tekið þátt í vinnu við áætlun um
gerð efnavopna og hafi hluta vopn-
anna verið eytt nokkrum dögum áður
en stríð hófst í mars. Maðurinn vísaði
þeim á leifar af efnum sem Banda-
ríkjamenn sögðu vera hráefni í ban-
væn vopn. Fjölmiðlum var ekki leyft
að ræða við manninn og og ekki skýrt
frá því hver hann væri eða hvaða
gerð vopna væri um að ræða.
Varnarmálaráðuneytið í Wash-
ington, Pentagon, hefur sent til Íraks
fjóra hópa leitarmanna með sérþekk-
ingu á gereyðingarvopnum og búnað
til að finna þau. Beita þarf flóknum
hátæknibúnaði til að greina banvænt
gas frá öðru og meinlausara gasi og
notuð eru færanleg mælitæki til
ísótóparannsókna á efnum sem finn-
ast. Mun auðveldara er að finna
merki um kjarnorkuvopn en efna-
eða sýklavopn. Óeðlilega mikil geisl-
un, sem ekki þarf samt að vera
hættuleg mönnum, vísar mönnum
fljótt á kjarnavopnin.
Víða felustaðir
Tugþúsundir hermanna í innrásar-
liðinu voru með í fórum sínum bæk-
ling þar sem reynt var að lýsa því
hvernig hægt væri að greina grun-
samlega staði frá öðrum og jafnframt
hvernig bæri að meðhöndla vopn sem
fyndust. Nokkur hundruð dæmi eru
um að ákafir herflokkar hafi sagt frá
nýjum fundi en ávallt hefur komið í
ljós að um misskilning var að ræða.
Írak er stórt land, meira en fjórum
sinnum stærra en Ísland og felustað-
irnir geta verið margir. Einræðis-
stjórn Saddams réð yfir mörg hund-
uð stórum byggingum víðs vegar um
landið og þar að auki er þar fjöldi
neðanjarðarbyrgja, sum talin vera
mjög stór. Írakar hafa einnig mikla
þjálfun í að fela umrædd vopn eftir að
hafa árum saman fengist við eftirlits-
menn Sameinuðu þjóðanna.
Loks ber að geta þess að jafnvel
sérfræðingar eiga stundumn erfitt
með að greina á milli efna sem verið
er að framleiða til nota í iðnaði eða
landbúnaði og hinna sem ætlunin er
að nota til vopnagerðar. Og þótt gögn
finnist er oft afar tímafrekt að fara
yfir þau í von um að finna vísbend-
ingar sem geti ljóstrað upp um felu-
staðina. Fyrir nokkrum árum fundu
eftirlitsmenn SÞ í Írak kjúklingabú-
garð þar sem varðveitt var um millj-
ón blaðsíðna af gögnum sem tengd-
ust gereyðingarvopnum og smíði
þeirra.
Einkum treyst á heppni
Bandamenn hafa enn ekki fundið
nein gereyðingarvopn í Írak og
óttast sumir að þjófar selji vopnin
og gögn um smíði þeirra úr landi
Reuters
Lögreglumaður handtekur ræningja í Bagdad. Talið er að fyrrverandi
embættismenn stjórnar Saddams hafi staðið á bak við sum ránin í upp-
lausninni sem tók við eftir fall stjórnarinnar í kjölfar innrásarinnar.
lýsingum og fullyrðingar í þá veru
hefðu verið „ósanngjarnar“. Banda-
ríkjamenn hefðu leitast við „að
skaða“ vopnaeftirlitið í landinu með
þessu móti.
Blix lýsti í viðtalinu yfir efasemd-
HANS Blix, yfirmaður vopnaeftirlits
Sameinuðu þjóðanna í Írak, segir að
bandarískir embættismenn hafi leit-
ast við að grafa undan störfum þess í
landinu. Með þessu móti hafi Banda-
ríkjamennirnir viljað renna stoðum
undir þá skoðun að fara bæri með
hernaði gegn stjórn Saddams Huss-
ein Íraksforseta.
Blix lét þessi orð falla í viðtali sem
breska ríkisútvarpið, BBC, birti í
gær. Blix hugðist í gærkvöldi ávarpa
Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna
sem fundaði um hvort og þá hvenær
Blix og menn hans ættu að snúa aft-
ur til Íraks.
Blix sagði bandaríska embættis-
menn hafa lekið í fjölmiðla tilgátum
þess efnis að eftirlitsmennirnir í Írak
lægju á upplýsingum um gereyðing-
arvopn í Írak. Bandaríkjamenn
hefðu talið slíka leka geta komið að
notum við að hafa áhrif á ríki Örygg-
isráðsins. Talsmenn bandarískra
stjórnvalda héldu því jafnan fram áð-
ur en hernaðurinn í Írak hófst að
vopnaeftirlitið kæmi ekki að tilætl-
uðum notum.
Blix sagði vopnaeftirlitssveitir
ekki hafa legið á neinum slíkum upp-
um um „upplýsingar frá leyniþjón-
ustustofnunum“ sem yfirvöld í
Bandaríkjunum og Bretlandi sögð-
ust hafa undir höndum áður en hern-
aðurinn í Írak hófst. Ráðamenn í
ríkjunum tveimur sögðu umræddar
upplýsingar staðfesta að Írakar réðu
yfir gereyðingarvopnum.
„Mér finnst það vera áhyggjuefni
hversu mikið af þessum svonefndu
leyniþjónustuupplýsingum, sem efa-
hyggjumennirnir byggðu málflutn-
ing sinn á, virðist hafa verið ótraust,“
sagði Blix.
Vopnaeftirlit Sameinuðu þjóðanna
var kallað frá Írak skömmu áður en
ófriðurinn hófst. Bandaríkjamenn
hafa sent eigin sérsveitir inn í landið
til að leita þar gereyðingarvopna en
ennþá hafa engin slík fundist. Tals-
menn bandarískra stjórnvalda hafa á
undanliðnum dögum sagt að þeir sjái
„enga sérstaka þörf fyrir“ að Blix og
eftirlitsmenn á vegum Sameinuðu
þjóðanna taki aftur upp fyrri störf í
Írak. Blix hefur hins vegar lýst sig
tilbúinn til að halda til Íraks á ný
berist beiðni þar um. Segir hann að
um tvær vikur taki að gera vopnaleit
í landinu virka á ný.
„Grófu undan
vopnaeftirlitinu“
Hans Blix, yfirmaður vopnaeftirlits
Sameinuðu þjóðanna í Írak.
Blix um afstöðu Bandaríkjamanna í aðdraganda stríðsins
Reuters
FRANSKI innanríkisráðherr-
ann Nicolas Sarkozy hefur var-
að við því að hver sá forystu-
maður múslima, sem breiði út
öfgakennd viðhorf í Frakk-
landi, eigi á hættu að vera rek-
inn úr landi.
Ráðherrann hótaði þessu eft-
ir að flokkur íslamskra bók-
stafstrúarmanna náði miklu
fylgi í kosningum sem fram
fóru fyrir skömmu til nýs ráðs
franskra múslima, sem ætlað er
það hlutverk að tala máli hinna
mismunandi hópa múslima í
landinu og verka sem tengiliður
þeirra við stjórnvöld.
Bandalag íslamshreyfinga
Frakklands, sem starfar í anda
„Múslimabræðralagsins“,
bannaðra samtaka bókstafs-
trúarmanna í Egyptalandi,
fékk 19 menn kjörna af 58
fulltrúum hins nýja ráðs. Hin
hófsömu samtök Moska París-
ar, sem njóta stuðnings frá Als-
ír og höfðu verið álitin sigur-
stranglegust, fengu aðeins 15
menn kjörna.
„Við viljum segja þetta
skýrt: trúarleiðtogar sem reka
áróður fyrir viðhorfum sem
stangast á við frönsk gildi
verða reknir úr landi,“ sagði
Sarkozy í útvarpsviðtali.
Klerkar
gæti orða
sinna
París. AP.