Morgunblaðið - 23.04.2003, Blaðsíða 30

LISTIR
30 MIÐVIKUDAGUR 23. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
KRISTÍN Steinsdóttir hlaut í gær
hin árlegu Barnabókaverðlaun
fræðsluráðs fyrir bestu frum-
sömdu barnabókina við athöfn í
Höfða. Bókin ber heitið „Engill í
Vesturbænum“ og er myndlýst af
Höllu Sólveigu Þorgeirsdóttur en
Sigrún Sigvaldadóttir sá um graf-
íska hönnun. Bókin kemur út hjá
Eddu útgáfu hf. Sigfríður Björns-
dóttir og Ragnheiður Erla Rósars-
dóttir hlutu hins vegar verðlaun
fyrir bestu þýðingu barnabókar
fyrir þýðingu bókarinnar „Milljón
holur“ eftir Louis Sachar sem gef-
in er út hjá Máli og menningu.
Gefur innsýn í
hugarheim barns
Kristín Steinsdóttir rithöfundur
á að baki sautján bækur, en þetta
er í fyrsta sinn sem hún hlýtur
Barnabókaverðlaun fræðsluráðs.
„Engill í Vesturbænum er alveg
einstaklega frumleg saga. Nálgun
hennar er mjög sérstök – hún er
byggð upp sem hugrenningabrot
eða myndir sem falla saman í eina
heild og lýsa hugarheimi lítils
drengs í Vesturbænum. Saman
fannst okkur byggingin, sem gef-
ur góða innsýn í hugarheim barns-
ins og höfðar um leið mjög sterkt
til fullorðinna, og bókin öll, mynd-
ir og annað, mjög vel að verðlaun-
unum komin,“ sagði Katrín Jak-
obsdóttir, formaður dómnefndar,
við athöfnina.
„Að hljóta verðlaun færir manni
heim sanninn um að þrátt fyrir
allt hafi endalausar setur við
tölvu, pappírsaustur og nagaðar
neglur verið til einhvers – það hafi
fætt eitthvað af sér. Viðurkenning
sem þessi er líkleg til að koma ein-
hverju nýju af stað og fæðir í
besta falli af sér nýtt afkvæmi í
fyllingu tímans. Þess vegna eru
svona verðlaun mikilvæg – til að
viðhalda áframstreyminu, eða ef
við tölum mannamál: Þau veita
höfundinum kjark og þor til að
halda áfram að skrifa,“ sagði
Kristín Steinsdóttir er hún hafði
veitt verðlaununum viðtöku.
Tekur á tilvistarlegum
spurningum
„Milljón holur“ er frumraun
þýðendanna Sigfríðar Björns-
dóttur og Ragnheiðar Erlu Rós-
arsdóttur og sagði Katrín m.a. um
bókina: „Milljón holur má kalla
glæpasögu fyrir eldri börn og full-
orðna sem sveigir mörk bók-
menntagreinarinnar þannig að
saman fléttast spennusaga, epísk
ættarsaga, gamansaga, hryllings-
saga og fantasía. Okkur fannst
þýðendur eiga hrós skilið fyrir að
færa okkur þessa sögu sem tekur
á mjög mörgum tilvistarlegum
spursmálum, og svarar þeim á
mjög skemmtilegan hátt.“
Þetta er í 31. sinn sem fræðslu-
yfirvöld í Reykjavík veita höf-
undum og þýðendum barnabóka
verðlaun. Tilgangur verðlaunanna
er að örva metnaðarfullar rit-
smíðar og þýðingar fyrir börn og
að vekja athygli á því sem vel er
gert á þessum mikilvæga vett-
vangi íslenskrar bókaútgáfu. Út-
hlutunarnefndin var skipuð af
fræðsluráði Reykjavíkur síðast-
liðið haust og í henni sátu Katrín
Jakobsdóttir formaður, Hanna
Birna Kristjánsdóttir og Eiríkur
Brynjólfsson.
Engill í Vesturbænum besta
frumsamda barnabókin
Morgunblaðið/Jim Smart
Sigfríður Björnsdóttir, Kristín Steinsdóttir og Ragnheiður Erla Rósars-
dóttir hlutu Barnabókaverðlaun fræðsluráðs í gær, Kristín fyrir bókina
„Engil í Vesturbænum“ og Sigfríður og Ragnheiður Erla fyrir þýðingu
sína á „Milljón holum“ eftir Louis Sachar.
HLJÓÐFÆRASKIPAN hefur
ávallt haft mikið að segja fyrir tón-
skáldin og hvert tímabil tónlistarsög-
unnar hefur verið mótað af ákveðinni
samskipan hljóðfæra. Harpan, sem er
eitt af elstu hljóðfærum sögunnar, var
ekki mikið notuð af alvarlegum tón-
skáldum fyrr en seint á 19. öldinni og
þá aðallega af frönskum tónskáldum.
Það er einnig athyglisvert að flautan,
sem var sérlega vinsæl á tímum bar-
okkmanna, var nær aldrei meðhöndl-
uð sem einsleikshljóðfæri af klassísk-
um og rómantískum tónskáldum,
aðeins sem hljómsveitarhljóðfæri.
Eina skiptið sem Mozart samdi kons-
ert fyrir þessi hljóðfæri, var hann
hálft í hvoru neyddur til þess. Víólan
leið lengi fyrir það að vera fylgihljóð-
færi fiðlunnar, þrátt fyrir að snillingur
eins og Paganini og síðar Vieuxtemps,
reyndu að hefja hana til vegs.
Það sem mjög einkennir hljóðfæra-
skipan í nútíma kammertónlist, er
margvísleg samskipan óskyldra hljóð-
færa og á tónleikum Tríó Artis í Saln-
um sl þriðjudagskvöld, var hljóðfæra-
skipanin einmitt flauta, lágfiðla og
harpa.
Tónleikarnir hófust á sérlega fögru
einleiksverki fyrir flautu, eftir Tak-
emitsu, sem Kristjana Helgadóttir lék
einstaklega vel, bæði er varðar tón-
mótun og túlkun. Verkið er að stórum
hluta tónalt og tematískt, þar sem
heyra má eins konar kallstef í upphafi
og víðar en einnig í lok verksins.
Kristjana skilaði vel öllum blæbrigð-
um þessa þýða verks, í mjög sannfær-
andi og vel útfærðum leik sínum.
Capriccio fyrir einleiksvíólu eftir
Vieuxtemps var vel flutt af Jónínu
Auði Hilmarsdóttur og var áberandi í
leik hennar hversu fallegan tón hún
hefur á valdi sínu og töluverða leik-
tækni, sem kom vel fram í tríói fyrir
víólu, flautu og hörpu, eftir Takem-
itsu. Segja má að margt í tríó eftir
Takemitsu minni á sónötuna fyrir
sömu hljóðfæraskipan, eftir Debussy,
er var síðast á efnisskránni, einhverju
sérstæðasta verki meistarans, sem
hann sjálfur sagði að væri svo „hræði-
lega dapurt og ég veit ekki hvort á að
hlæja eða gráta sitt á hvað eða sam-
tímis, hve mikið má finna og síðan
bæla niður, áður en innviðir tilfinning-
anna hafa verið afhjúpaðir“. Í þessu
lágværa verki eru þessar andstæður
einmitt ráðandi, þ.e. hláturinn og
gráturinn en auk þess er snilldin fólg-
in í sjálfstæðu tónmáli hljóðfæranna,
sem þó er ofið saman í undursamlega
tónræna heild. Þarna glampaði víða á
fallegan samleik og einstaka tónhend-
ingar hjá víólunni, flautunni og hörp-
unni, þótt verkið í heild væri nokkuð
of hægferðugt í flutningi. Á undan
sónötunni lék Gunnhildur Einarsdótt-
ir einleik á hörpu í Prelúdíu, eftir Jol-
ivet, fallegu verki, sem Gunnhildur lék
af látleysi.
Þrátt fyrir að flutningurinn á við-
fangsefnum tónleikanna hafi í heild
verið helst til látlaus og hefði mátt
vera skarpari, einkum hvað varðar
hraða, er ljóst, að hér er á ferðinni
efnilegt tónlistarfólk, er þegar kann
vel til verka, þótt reynslan eigi eftir að
gefa flytjendum, hverjum fyrir sig,
sitt frelsi og tækifæri til að brjóta nið-
ur múra varfærninnar.
Frelsi til að brjóta
niður múra
varfærninnar
TÓNLIST
Salurinn
Tríó Artis flutti verk
eftir Takemitsu, Jolivet,
Vieuxtemps og Debussy.
Þriðjudagurinn 15. apríl, 2003
KAMMERTÓNLIST
Jón Ásgeirsson
KARLAKÓR Reykjavíkur syngur
fyrstu styrktarfélagatónleika sína
í Ými síðasta vetrardag, miðviku-
daginn 23. apríl, kl. 20. Sumri er
fagnað með tvennum tónleikum
sumardaginn fyrsta, 24. apríl, kl.
17 og kl. 20. Fjórðu tónleikarnir
verða laugardaginn 26. apríl kl.
16. Fimmtu tónleikarnir verða
miðvikudaginn 30. apríl kl. 20 og
lokatónleikarnir verða fimmtu-
daginn 1. maí kl. 20.
Íslenskar söngperlur fylla fyrri
hluta efnisskrárinnar: Ísland, Ís-
land eftir Sigurð Þórðarson, Sefur
sól hjá ægi eftir Sigfús Einarsson,
Sumarnótt Árna Thorsteinssonar,
Kveði nú hver og Smávinir fagrir
eftir Jón Nordal, Grafskrift, þjóð-
lag í útsetningu Hjálmars Ragn-
arssonar, Blómarósir Jóns Ás-
geirssonar, Vorgyðjan kemur eftir
Árna Thorsteinsson og Drauma-
land Sigfúsar Einarssonar.
Síðari hluti tónleikanna hefst
með fimm lögum norrænna tón-
skálda, þeirra Friedrichs Kuhlau,
Selims Palmgren, Augusts Söder-
mans, Vilhelms Åström og Armas
Järnefelts. Þessi lög eru öll flutt
með íslenskum textum, þremur
þýðingum eftir Reyni Guð-
steinsson og svo einni eftir hvorn,
Þórarin Hjartarson og Gest.
Þá er komið að þætti Franz
Schuberts. Eftir hann eru flutt tvö
undurfalleg verk Feneyjaljóð í
þýðingu Ólafs Hauks Árnasonar
og Mansöngur í þýðingu Böðvars
Guðmundssonar. Þá verður sungið
Vínarljóð Rudolfs Sieczynski, og
lýkur tónleikunum á verki eftir
tékkneska tónskáldið Leos Jan-
acék sem verður sungið á móð-
urmáli tónskáldsins við ljóð eftir
eftir O. Prikril.
Einsöngvari með kórnum að
þessu sinni er Garðar Thor Cort-
es.
Eins og mörg undanfarin ár er
Anna Guðný Guðmundsdóttir pí-
anóleikari með kórnum. Söng-
stjóri er Friðrik S. Kristinsson.
Nýir styrktarfélagar eru vel-
komnir og verða miðar seldir á
tónleikana við innganginn á með-
an húsrúm leyfir.
Morgunblaðið/Kristinn
Tónleikaröð Karlakórs Reykjavíkur
Hljómsveitarverk eftir
ung íslensk tónskáld
verða í forgrunni á tón-
leikum í Íslensku óper-
unni í kvöld kl. 20, en
þar verða frumflutt
þrjú verk úr smiðju
nemenda við tónfræða-
deild Tónlistarskólans í
Reykjavík. Tónleikarn-
ir eru útskriftartón-
leikar Daníels Bjarna-
sonar frá deildinni, en
hann lýkur jafnframt
námi í hljómsveitar-
stjórn frá skólanum í
vor. Daníel stjórnar því
frumflutningi á eigin
verki, Konsert fyrir pí-
anó og hljómsveit, þar sem Birna
Helgadóttir píanóleikari leikur ein-
leik með hljómsveit skipaðri hljóð-
færanemendum úr Tónlistarskólan-
um í Reykjavík, Listaháskóla Íslands
og víðar. Einnig verða flutt á tónleik-
unum Metamorphosis eftir Kristján
Guðjónsson og Börn ljóssins eftir
Pétur Þór Benediktsson, sem eru
báðir nemendur við tónfræðadeild
Tónlistarskólans í Reykjavík.
Píanókonsert Daníels er í fimm
samliggjandi köflum og var saminn í
vetur. „Þetta er konsert fyrir píanó,
eða öllu heldur tvö píanó – annars
vegar konsertflygil og hins vegar
undirbúið píanó – þannig að píanó-
leikarinn í verkinu, Birna Helgadótt-
ir sem nú er í framhaldsnámi við
Síbelíusarakademíuna í Finnlandi, er
með tvö hljóðfæri í takinu. Í verkinu
leikur einnig rafmagnaður strengja-
kvartett og hljómsveit,“ segir Daníel
í samtali við Morgunblaðið. „Sálmin-
um Komm süsser Tod eftir J.S. Bach
bregður fyrir í verkinu, en svo er ég
líka með aðeins jarðneskari músík, ef
svo má segja, sem ég
tefli fram sem and-
stæðu. Það má kannski
segja að í grunninn
gangi verkið út á þessa
eilífu togstreitu milli
góðs og ills og sam-
bandið milli löngunar
mannsins til að vera
guðdómlegur og þarfar
hans til að vera dýrs-
legur. Það kemur
nokkuð skýrt fram í
verkinu, þetta guð-
dómlega er gefið til
kynna með sálmi
Bachs, en hitt er meiri
músík fyrir magann,
rytmískari og minnir
meira á einhvers konar fórnarathöfn
eða ritúal.“
Tölurnar 2, 3 og 5 liggja til grund-
vallar uppbyggingu verksins að sögn
Daníels hvað varðar takt, lengd og
kaflafjölda, svo eitthvað sé nefnt. „Þó
að það sé ekkert aðalatriði að mínum
dómi og útkoman sé það sem máli
skiptir, er verkið byggt á tölunni 23.
Hún er samsett úr 2 og 3 og hefur
þversummuna 5, og hefur löngum
verið talin búa yfir dulrænum mætti.
23 var raunar lukkutala tónskáldsins
Albans Berg og hann notaði hana
mikið í sínar tónsmíðar. Rithöfund-
urinn William Burroughs var einn af
mörgum sem taldi að talan 23 væri
einhvers konar örlagatala í sögu
mannkyns, sem mætti rekja til ótelj-
andi þátta í bæði sögu og líffræði
mannsins, og væri til dæmis að finna
í litningafjöldanum. Ég hef haft svo-
lítið gaman af þessum pælingum og
talnaspeki yfir höfuð, sem er ekki
stærðfræðileg, heldur frekar dul-
ræn,“ segir tónskáldið Daníel
Bjarnason að lokum.
Konsert fyrir
tvenns konar píanó
Daníel Bjarnason