Morgunblaðið - 03.11.2003, Blaðsíða 15

DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. NÓVEMBER 2003 15
*+ # ,- !%" #  $&  . 
/     %$   
         
         
 !

 
 "      # 
$  
$
  
 
  $ % &   
  %!    ' !     
( 

         ' !) *     $
   $  )  
       * ( 
 $ (          ($         
    +    " %   
 ( 
     
     
 
,
 !
!
  "
 #

!
$  %
# 
 "
& 
 

0(, * 1 2(&& - ) 
    
& . / 
. ) & 0)    1  2/ 
,
34 '
    (  "
)   
 * +   "

 
 ,
* # 3 4  * # 3 ( & 5$& 1 
 $   
6  2
 $   & 7 )  +  %8  8
,394
   
  

5 1 (& 4 ! ( & % .  
,39
 :  5
,3934 - 
.
     5  4 6%7$% " ( & !
 ";<< 2
,49, - 


     8#3 !  9 #+  ( &   8

    1 
,49
 =
$
 (   
  
;    )           %  " :%  
 ,49& 

  > 
 

     
    !"# )))%
!  ;%!    ;   
&!!%   %$;,<
Spurning: Ágæti læknir, mig langar
að biðja þig að svara þessum spurn-
ingum fyrir mig. Nýlega fékk ég að
vita að ég þyrfti að gangast undir að-
gerð vegna þrengsla í mænugöngum,
sem þrýsti á mænuna. Þetta veldur
mér miklum óþægindum,
verkjum og þrýstingi á
þvagblöðru og endaþarm.
Er hægt að laga þetta,
hvernig aðgerð er þetta, er
þetta erfið aðgerð og
hvernig eru batahorfur? Hver er
hættan eftir á? Með þakklæti, 76 ára
spyrjandi.
Svar: Það sem spyrjandi lýsir er að
líkindum það sem kallast brjósklos í
hrygg en aðrar sjaldgæfari ástæður
eru einnig hugsanlegar. Hjá ein-
staklingum sem eru yngri en 40–50
ára eru þursabit og brjósklos algeng-
ustu ástæðurnar fyrir bakverkjum en
með hækkandi aldri aukast smám
saman líkur á öðrum ástæðum eins
og t.d. sjúkdómum í liðum, beinþynn-
ingu og illkynja meinum. Til sjúk-
dómsgreininga er m.a. beitt háþró-
aðri tækni eins og sneiðmyndatöku
og segulómun en þrátt fyrir slíka
tækni er stundum erfitt að fá örugga
greiningu. Brjósklos í hrygg er oftast
í mjóbaki en getur einnig orðið í háls-
hrygg og einstaka sinnum í brjóst-
hrygg.
Ein algengasta ástæðan fyrir
skyndilegum bakverkjum er talin
vera tognun í hryggvöðvum eða
hryggsinum. Þegar slíkt gerist er það
oft kallað þursabit (hexeskud eða
lumbago á erlendum málum). Talið er
að um 2–3% þeirra sem fá bakverki
séu með brjósklos og sumir þeirra fá
einkenni um þrýsting á taug. Á milli
hryggjarliðanna er mjúkur þófi sem
situr í sinahulstri
og dempar högg-
in sem verða á
hryggsúluna t.d.
við gang. Það
getur einstaka
sinnum gerst að rof komi á þetta sina-
hulstur og hluti þófans pressist þar
út, þetta er kallað brjósklos. Í
hryggnum sjálfum gefur brjósklos
svipuð óþægindi og venjulegt þursa-
bit. Sá hluti þófans sem pressast út
frá hryggsúlunni nær stundum að
þrýsta á taugastofna sem ganga út
frá mænunni eða jafnvel á mænuna
sjálfa. Þessir taugastofnar flytja bæði
skyn- og hreyfitaugar og þrýstingur
á þær getur því valdið dofa í húð og
máttleysi í vöðvum. Þegar slíkt gerist
leiðir verkinn úr mjóbakinu og niður í
rasskinn, læri eða kálfa. Einungis um
1% af bakverkjum gefa einkenni um
þrýsting á taug, það gerist langoftast
í mjóbaki og er stundum kallað þjó-
tak (sciatica eða ischias á erlendum
málum). Ef brjósklosið verður í háls-
hrygg getur það valdið þrýstingi á
taugar þar með einkennum út í hand-
leggi. Brjósklos neðst í mjóbaki getur
valdið þrýstingi á mænuna sjálfa eða
taugastofna sem ganga niður úr
mænunni (mænutagl) með óþæg-
indum í þvagblöðru og endaþarmi.
Meðferð á brjósklosi sem hefur
engin teljandi áhrif á taugar byggist
á hóflegri hvíld (sjúklingar eiga að
hreyfa sig eins mikið og þeir geta),
verkjalyfjum, meðferð hjá sjúkra-
þjálfara eða hnykkjara og síðan al-
mennri líkamsþjálfun. Ef þetta dugir
ekki eða ef einkennin eru mikil með
dofa, máttleysi í vöðvum eða einkenn-
um frá þvagblöðru og endaþarmi þarf
að íhuga skurðaðgerð. Skurðaðgerðin
felst í því að fjarlægja þann hluta þóf-
ans sem hefur pressast út í gegnum
rifu á sinahulstrinu milli hryggjarliða.
Þessi aðgerð er ekki einföld vegna
þröngrar aðkomu og nálægðar tauga
og mænu en hún er einungis fram-
kvæmd af vönu fólki og gengur
venjulega vel. Eftir aðgerðina hefst
endurhæfing sem tekur mislangan
tíma eftir aðstæðum. Ef dofi og mátt-
leysi í vöðvum er til staðar getur tekið
marga mánuði fyrir það að hverfa.
Batahorfur eru venjulega mjög góð-
ar. Til að minnka hættu á end-
urteknum bakvandamálum er mik-
ilvægt að fólk stundi hæfilega
líkamsrækt og beiti líkamanum á
réttan hátt.
Hvað er brjósklos?
 Lesendur Morgunblaðsins geta spurt lækn-
inn um það sem þeim liggur á hjarta. Tekið
er á móti spurningum á virkum dögum milli
klukkan 10 og 17 í síma 5691100 og bréfum
eða símbréfum merkt: Heilsa. Fax 5691222.
Einnig geta lesendur sent fyrirspurnir sínar
með tölvupósti á netfang Magnúsar Jóhanns-
sonar: elmag@hotmail.com.

MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Talið er að um
2–3% þeirra sem
fá bakverki séu
með brjósklos.
konur, sem líkjast dæmigerðum
klámmyndaleikkonum,“ segir Val-
entino. Ekki er ólíklegt að þessum
gamalreyndu tískuhönnuðum hafi
ofboðið þegar sýningarstúlka fyrir
Christian Dior sýndi gyllta hand-
tösku, íklædd einungis svörtu bíkíní
af allra smæstu gerð á tískusýningu
í síðasta mánuði. Fendi segir að nú
sé svo komið að ungar stúlkur á Ítal-
íu séu haldnar þeim ranghug-
myndum að því meira sem þær sýni
af holdi þeim mun kynþokkafyllri
séu þær. Fendi og skoðanasystkini
hennar telja að öll þessi nekt á
tískusýningum helgist af baráttu
tískuhönnuða við að ná athygli rit-
stjóra tískutímaritanna. Tískusýn-
ingar séu því að verða hálfgerð
skemmtiatriði fyrir fjölmiðla og
fatnaðurinn hafi lítið hagnýtt gildi.
Til dæmis er ekki líklegt að marg-
ar væntanlegar brúðir velji brúð-
Nokkrir málsmetandi, ítalskirtískufrömuðir gagnrýnaaukna tilhneigingu kollega
sinna víða um heim til að sýna ber
brjóst og bossa fyrirsætna á
tískusýningarpöllunum. Giorgio
Armani kvartar yfir að varla sé
hægt að kynna nýja tösku án þess að
ber bossi fylgi með. Ekki minni spá-
menn en Valentino Garavani og
Carla Fendi taka í sama streng. Þau
segja að bert hold hafi að vísu alltaf
þótt partur af glamúrnum á tísku-
sýningum, en nú sé svo komið að
tiltækið sé lítillækkandi fyrir
tískuiðnaðinn í heild og sýningarnar
séu orðnar klúrar en ekki kyn-
þokkafullar eins og eflaust sé mein-
ingin.
„Tískan er óðum að endurspegla
arkjól eftir Jean-Paul Gaultier, sem
er þannig í sniðinu að hálfur rassinn
blasir við. Eða að konum hugnist al-
mennt vel að ganga í fjólubláum
G-strengsnærbuxum und-
ir níðþröngum, nánast
gagnsæjum pilsum eins og
John Galliano sýndi á
tískusýningu fyrr á árinu.
Einnig er umdeilt hvort
klæðnaður með gagnsæju fram-
stykki, sem Emanuel Ungaro kynnti
sem þægilegan hversdagsklæðnað,
verði vinsæll hjá konum. En nefndir
tískukappar eru ekki þeir einu sem
hampa beru holdi, því Dolce &
Cabbana og fleiri, eru einnig sagðir
skilja æ minna eftir fyrir ímynd-
unaraflið.
Tískuskýrendur benda á að tísku-
sýningar séu í vaxandi mæli að fjar-
lægjast raunveruleikann og aðeins
20% flíkanna, sem þar eru sýndar,
fari í sölu. Þeir skella þó ekki skuld-
inni að öllu leyti á æ efnisrýrari flík-
ur, heldur segja tískuhönn-
uði reyna að vekja á sér
athygli með á stundum
stórfurðulegri og fárán-
legri samsuðu.
Tískuhönnuðir í íhalds-
samari kantinum hafa opinberlega
velt því upp hver sé tilgangur tísku-
sýninga, þar sem sýndar eru óklæði-
legar flíkur í tvenns konar skilningi.
Leiðarljós þeirra hefur verið að
sýna nýtilegar flíkur, en andstæð-
ingar þessara skoðana, t.d. Domen-
ico Dolce hjá Dolce Gabbana, segja
að tískusýningar snúist fyrst og
fremst um sköpunargáfu en ekki
hvort flíkurnar seljist í verslunum.

TÍSKA
Reuters
Brúðar-
múndering:
Sköpunarverk
Jean-Paul
Gaultier.
Óklæðilegar flíkur
Fyrirsætur
eins og
klámmynda-
leikkonur.