Vísir - 20.10.1980, Qupperneq 8

8
Mánudagur 20. október 1980.
vtsm
utgefandi: Reykjaprent h.t.
Framkvæmdastjóri: Daviö Guömundsson.
Ritstjórar:
úlalur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson. Fréttastjóri er-
lendra (rétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaöamenn: Axel Ammendrup, Arni Sig-
fússon, Frlða Astvaldsdóttir, Gylfi Kristjánsson, lllugi Jökulsson, Kristln Þor-
steinsdóttir, Páll Magnússon, Sveinn Guðjónsson, Sæmundur Guðvinsson, Þórunn
Gestsdóttir. Blaöamaður á Akureyri: GIsli Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L.
Pálsson, Sigmundur O. Stelnarsson. Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Elín Ell-
ertsdóttir, Gunnar V. Andrésson, Kristján Ari Einarsson. Otlitsteiknun: Gunnar
Trausti Guðbjörnsson, AAagnús Olafsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Ritstjórn: Siðumúli 14, simiSóóll 7 llnur. Auglýsingarog skrifstofur: Sfðumúla 8,
slmar 8ÓÓ11 og 82260. Afgreiösla: Stakkholti 2—4, simi 86611.
Askriftargjald er kr. 5.500.- á mánuöi innanlands og verö í lausasölu 300 krónurein-
takiö. Visirer prentaöur i Blaöaprenti h.f. Sföumúla 14.
VH) UPPHAF MNGHALDS
Virðing Alþingis hefur sett ofan á seinni árum. Þvf almenningsáliti getur enginn breytt
nema þingið sjálft. Karp um þingfarakaup og nefndakjör er ekki til álitsauka. Þingið
hefur farið illa af stað.
Alþingi hefur verið sett og
þingstörf eru hafin. AAörg
hnjóðsyrði hafa fallið um
alþingismenn í seinni tíð, og
óneitanlega virðist virðingu al-
mennings fyrir löggjafarsam-
kundunni fara hrakandi. Til þess
liggja margar orsakir, sem ekki
verður farið i að rekja hér, en
þeirri staðreynd verður vonandi
ekki breytt, að alþingi íslendinga
verði sá hornsteinn lýðræðis og
frjálsrar umræðu í landinu sem
líf okkar byggir á. Ekki vildum
við skipta á stöðugu efnahagslífi
eða styrkri stjórn á kostnað
stjórnarandstöðu og tjáningar-
frelsis. Æskilegast er að þetta
hvorutveggja fari saman, og að
því á alþingi að stuðla.
Einflokksræði, sem ekki líð-
ur gagnrýni ellegar herstjórn,
sem stingur stjórnmálamönnum
í fangelsi, eru leiðir sem ýmsar
þjóðir velja og standa þær þó á
gömlum merg í menningu og
sögu. En hvaða islendingur vildi
slíka stjórnarhætti jafnvel þótt
menn séu löngu þreyttir á öng-
þveiti og ráðleysi.
Alþingismenn bera mikla
ábyrgð. Þeir verða ekki aðeins að
standa kjósendum skil gerða
sinna í persónulegum málatil-
búnaði heldur verða þeir sameig-
inlega að sýna þá reisn og þá ieið-
sögn, sem krefjast verður af
þeim sem til forystu eru valdir.
Það sem af er þinghaldi hefur
borið mest á þrennu:
I fyrsta lagi velta þingmenn
fyrir sér hvort og þá hvernig
breyta megi þingfararkaupi til
hækkunar. Dagblaðið kemst að
þeirri niðurstöðu fyrir helgi, að
þingfararkaup sé alltof hátt,
kallar þingmennina „þingnaut"
og mælir með því að Kjaradómur
ákveði kjör þeirra. Hið smekk-
lega nýyrði Dagblaðsins er í stíl
við það hugarfar, sem það blað
hefur tileinkað sér. Það fellur
sjálfsagt í kramið hjá mörgum,
enda engin furða þegar blaðaút-
gáfa miðast við að höfða til
lægstu hvata. Röksemdafærsla
Dagblaðsins varðandi Kjaradóm
er einnig röng, þvi flestum er
Ijóst að kjör þingmanna munu
stórbætast ef Kjaradómur fær
málið í sínar hendur.
Vísir er þeirrar skoðunar að
það sé engin goðgá, þótt þing-
fararkaup sé ríf legt enda á þing-
mennska ekki að miðast við með-
almennsku og hálfdrætti. Það fer
hinsvegar illa á þvi, að kjaramál
þingmanna séu efst á baugi, þeg-
ar önnur mikilvægari úrlausnar-
efni bíða afgreiðslu.
I öðru lagi er helst að skilja að
forsætisráðherra hafi varið tíma
sínum að undanförnu til að skáka
mönnum framog til bakaí nefnd-
ir og trúnaðarstöður innan þings-
ins. Leggst þá IFtið fyrir kapp-
ann, þegar það er orðið meira
virði að fella sjálfstæðismann
sem varaforseta þingsins, heldur
en að hafa einhverja stjórn á
yfirganginum í meðráðherrum.
Það boðar ekki gott ef ráðherr-
ann litur á það sem hlutverk sitt
að fylgja eftir fyrirmælum frá
Alþýðubandalaginu i þingliði
síns eigin flokks.
í þriðja lagi vekur það athygli
aðheil vikaer liðin án þess að um-
talsverðar umræður hafi hafist í
þinginu. Hugsanlega og vonandi
er hér um að ræða logn á undan
stormi.
Stjórnarliðið hefur kvartað
undan slakri stjórnarandstöðu.
Foringjar stjórnarandstöðunnar
liggja undir ámæli í eigin herbúð-
um. Er ekki rétt að sýna klærnar
og bíta frá sér ?
Reisn alþingis fer ekki eftir
hávaða eða lengd ræðutímans.
En í sölum þingsins eiga að berg-
mála þær spurningar sem brenna
á vörum landsmanna. Þar á að
viðurkenna það sem vel er gert,
en berja á hinu sem miður fer.
Og þar er af nógu að taka.
Flárlögin og framtíðin
Fjárlög þau sem nú hafa verið
lögð fram hafa valdiö minna
uppþoti en oft hefur orðið undir
slikum kringumstæðum. Þetta
kann þó að breytast þegar þau
koma til frekari umfjöllunar i
þinginu. Fyrstu viðbrögð virð-
ast vera þau að frumvarpið sé
kannski ekki svo slæmt en það
sé fremur miðað við að viðhalda
svipuöu ástand og nú rikir i
efnahagsmálum fremur en
mikil talning niöur á við. Rikis-
búskapurinn er i betra jafnvægi
neöanmóls
„Kannski verður Alþýðu-
bandalagið sá flokkur,
sem innleiðir stóriðju að
einhverju marki á is-
landi", segir Kári Arnórs-
son, meðal annars í þess-
ari neðanmálsgrein sinni
þar sem hann f jallar um
stöðu þjóðmála þessa
stundina og þróun mála
hér á landi á komandi ár-
um.
en áður hefur verið um langt
skeiðogþó að þaðsé vegna auk-
innar skattheimtu þá sé það þó
betra en atvinnuleysi. Það er
greinilegt, að jafnvægið á ytra
borði er meira i þessum málum
og fjármálaráðherra hefur sýnt
vissan stöðugleika. Það má
vera, að tilfinningin fyrir þessu
sé sterkari vegna þess að
stjórnin hefur verið samstæð og
ekki borið vandamál sin á torg.
Annað hefur lika hjálpað
stjórninni i þessum efnum en
það er léleg stjórnarandstaða.
Kjósendum hefur verið það
mjög vel ljóst, að stjórnarand-
staðan hefur ekki haft upp á
neitt að bjóða auk þess sem orka
Sjálfstæðisflokksins hefur að
mestu farið i innanhússdeilur.
Ritstjóri Alþýðublaðsins hefur
verið einráður um túlkun and-
stöðunnar á þvi heimili og þvi
erfitt að átta sig á hver afstaða
flokksins er.
Þó er einn punktur sameigin-
legur hjá stjórnarandstöðunni
og sýnast mikil samráð um. Það
er andstaðan við Alþýðubanda-
lagið og ikveikjustarfsemi
gagnvart Framsókn. Þessi
eldur veröur kynntur þar til um-
ræðum um fjárlagafrumvarp
lýkur. Jafnvel mun rússagrýlan
ekki spöruð gegn framsóknar-
mönnum og öðrum „lýðræðis-
sinnum”.
Það er einkum þrennt
Það er einkum þrennt sem
sýnist muni skipta nokkrum
sköpum um stjórnarfarið i
þessu landi. Það er i fyrsta lagi
hvernig átökunum i Sjálfstæðis-
flokknum reiðir af. í öðru lagi
hvernig til tekst með stjórn ASI
og forsetann þar og i þriðja lagi
hver verður stefna Alþýðu-
bandalagsins i stóriðjumálum.
Um niðurstöðuri innanflokks-
málum Sjálfstæðisflokksins er
litið hægt að segja og þá enn sið-
ur um áhrif þeirra. Það skýrist
ekki fyrr en eftir landsfund
þeirra á útáliðnum vetri. En það
er auðséð mál að „gamli”
maðurinn er farinn i gang og
fyrir hans áhrif náöist sam-
komulag um kjör i þingnefndir.
Hér er átt við Ingólf Jónsson.
Hann hefur greinilega séð fram
á það að eins og málum var
komið i flokknum var hann
hreinlega klofinn. Hann hefur
jafnframt séð að forysta sú sem
nú réði i flokknum myndi herða
hnútinn fremur en leysa. Það
kann að verða ofan á, að Ingólf-
ur, sem ekki er nema ári eldri
en Gunnar Thoroddsen,taki við
forystunni sem gæti þá að visu
þýtt stjórnarslit og nýjar kosn-
ingar eða nýja sambræðslu án
kosninga.
Samsetning stjórnar ASI og
hver er forseti þess getur haft
mjög mikla þýðingu fyrir nú-
verandi stjórn. Vald ASI er það
mikið að slikt skiptir auðvitað
miklu máli fyrir hvaða rikis-
stjórn sem er. Skipist mál þann-
ig, að stjórnin sé vinsamleg nú-
verandi rikisstjórn getur það
lengt lifdaga hennar mikið. Fái
rikisstjórnin hins vegar fjand-
samlega stjórn innan ASI þá er
hún þegar fallin, þvi stjórnar-
andstaðan ræöur lögum og lof-
um innan VSI og auðvelt fyrir
þessa tvo aðila að fella hvaða
stjórn sem er ef þeir stilla sam-
an. Eftir þingi ASI er nú beðið
með nokkrum spenningi.
Brunnur lifskjara
Það er auðséð að nýting fall-
vatna og jarðhita verður sá
brunnur sem tslendingar hljóta
að sækja i til að viðhalda bæri-
legum lifskjörum. Menn greinir
hins vegar á um með hvaða
hætti standa skuli að virkjun
þeirra. Alþýðubandalagið fer
með stjórn þessara mála i rikis-
stjórninni. Það hefur sett fram
stefnu i orkumálum, sem miðar
að þvi að orkan verði sem mest
nýtt af tslendingum sjálfum og
sá orkufreki iðnaður sem hér
kunni að risa sé i eigu landans.
Það er þó augljóst mál, að til
þess að virkja i stórum stil
verður að fá erlent fjármagn.
Ahættufjármagn er erfitt að fá
nema tryggja útlendingum
verulegan ihlutunarrétt. Sá i-
hlutunarréttur kann lika að
vera nauðsynlegur til þess að
komast inn a markað með þá
vöru sem slikur iðnaður fram-
leiðir.
Sifelld breyting á stöðu orku-
mála i heiminum krefst þess, að
við endurskoðum afstöðu okkar
um nýtingu eigin orku. Þvi má
ekki fresta um of vegna þess,
eins og ég minntist á i mánu-
dagsgrein i fyrravor, getum við
neyðst til að taka hvaða kostum
sem vera skal ef ekki er brugð-
ist við fyrr en efnahagslif okkar
er komið i hreinar ógöngur. Við
verðum þvi að móta orkustefnu
til framtiðar og hefjast þegar
handa. Það er ánægjulegt til
þess að vita, að Alþýðuflokkur-
inn vill nú taka á orkumálunum
og vonandi að hann láti þá af
andstöðu sinni við Kröfluvirkj-
un, en hann tafði það i þrjú ár
að þar væri borað til öflunar
meiri gufu,eins gáfulegt og það
var eftir að virkjunin var komin
upp. Þessi stöðvun hefur þegar
kostað þjóðarbúið svo milljörð-
um skiptir.
En nú er aö sjá hvað Alþýðu-
bandalagið gerir i þessu efni.
Stóriðja er á ýmsan hátt óæski-
leg, þvi henni fylgja mörg fé-
lagsleg vandamál en það er ekki
allra kosta völ og þjóðin verður
að lifa i þessu landi. Kannski
verður Alþýðubandalagið sá
flokkur sem innleiðir stóriðju að
einhverju marki á Islandi. Hver
áttar sig lengur á uppákomum
islenskra stjórnmála?

„Það er augljóst mál, að til að virkja i stórum stil veröum við að fá
erlent fjármagn”.