Vísir - 13.01.1981, Blaðsíða 8

vtsnt
ÞriOjudagur 13. janúar 1981
VÍSIR
utgefandi: Reykjaprent h.f.
Ritstjdri: Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elias Snæland Jónsson. Fréttastjöri
erlendra frétta: Guðmundur Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Arni Sig-
fússon, Frlða Astvaldsdóttir, Gylfi Kristjánsson, lllugi Jökulsson, Jóhanna Sig-
jxSrsdóttir, Kristln Þorsteinsdóttir, Páll Magnússon, Sigurjón Valdimarsson,
Sveinn Guðjónsson, Sæmundur Guðvinsson, Þórunn Gestsdóttir, Blaðamaður á
Akureyri: Gísli Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L. Pálsson, Sigmundur O.
Steinarsson. Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Emil Þór Sigurðsson, Gunnar V.
Andrésson. Otlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson. Safn-
vörður: Eirikur Jónsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Síðumúli 14, sími 86411, 7 línur.
Auglýsingar og skrifstofur: Síðumúla 8, Simar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Askriftargjald kr. 70 á m'ánuði innanlands og verð I lausasölu 4 nýkrónur eintakið.
Vlsir er prentaður I Blaðaprenti, Siðumúla 14.
í gærmorgun höfðu þeir
morgunpóstsmenn viðtal við Þóri
S. Guðbergsson, fulltrúa hjá Fé-
lagsmálastofnun Reykjavíkur-
borgar, um húsnæðismál aldr-
aðra. Lýsing Þóris á ástandinu
var vægast sagt hrikaleg. Á
hundruðum heimila ríkir neyðar-
ástand, þar sem gamalt f ólk er ó-
sjálfbjarga vegna sjúkdóma eða
hrumleika. Aðstandendur þeirra
hafa engin tök á að veita þá um-
önnun eða þjónustu, sem nauð-
synleg er. Opinberar stofnanir
geta ekki tekíð við þessu fólki.
l öðrum tilvikum eru þess
dæmi, að gamalt fólk búi við að-
stæður, sem yngra fólk myndi
aldrei láta bjóða sér. í litlum
ibúðarholum, vanbúnum að
hreinlætistækjum, köldum og ó-
vistlegum, kúldrast aldrað fólk,
oft einstæðingar, við lítil og bág
kjör.
Samfélagið virðist vanbúið að
bæta úr fyrir þessum þjóðfélags-
hópi. Elliheimili anna hvergi
eftirspurn um vist, sjúkrahús
haf a ekki ef ni á að taka við fólki,
sem hrjáist ekki af öðrum krank-
leik en elli, og félagsmálastofn-
anir hafa takmarkaða og sára-
litla möguleika til að veita hinum
öldruðu nauðsynlega fyrir-
greiðslu.
Smæð íslensks þjóðfélags, ná-
býli f jölskyldunnar og umhyggj-
an fyrir einstaklingnum, hefur
gert það að verkum, að f élagsleg
vandamál hafa lengst af verið
hverfandi hér á landi, Gamal-
menni fengu inni hjá börnum og
nánum skyldmennum. Kynslóð-
Það fólk, sem nú er komið á
gamals aldur, hef ur lifað tímana
tvenna. Það man kreppu og at-
vinnuleysi, vinnuþrælkun og
frumstætt heimilishald. Flest
hef ur það unnið hörðum höndum,
þekkir ekki sólarlandaferðir eða
veisluborð, aldrei notið menntun-
ar eða fagurra lista. Allt sitt líf
hef ur heimur þess verið verbúðir
eða verksmiðjur.
Margt af þessu fólki eru ein-
stæðingar, sumt misst maka eða
börn, annað búið við einveru
mestan hluta ævi sinnar. Það
kann ekki að gera sér dagamun,
hefur heldur ekki efni á því.
Nú á ef ri árum á það ekki ann-
arra kosta völ en halda stritinu á-
fram, meir af vilja en mætti.
Slíkt fólk kvartar ekki fyrr en i
síðustu lög. Sjálfsbjörgin og
nægjusemin er þeim í blóð borin.
Ef til vill á enginn þjóðfétags-
hópur frekar skilið, að honum sé
rétt hjálparhönd og mannsæm-
andi lífskjör. Ævistarfið hefur
ekki verið unnið í sviðsljósinu, en
skilur samt eftir sig spor, sem
framtiðin mun njóta og meta.
Frásögn Þóris Guðbergssonar
var áminning til okkar aHra,
stjórnvalda, fjölmiðla, almenn-
ings. Við megum ekki vera svo
upptekin af hégómlegu prjáli eða
yfirborðskenndum umræðum, að
við gleymum þeim samborgur-
um, sem ekki hafa löngun eða
skapgerð til að hrópa um neyð
sína á torgum.
Það þjóðfélag, sem vanrækir
elstu kynslóðina, gleymir upp-
runa sínum og týnir sál sinni.
6AMLA FÖLKW
1 öllu þvl efnahagsþvargi og lifsgæðakapphlaupi, sem þjóðin tekur þátt I, vill oft gleym-
ast að leiða hugann að málefnum aldraðra, þeirra einstaklinga, sem lagt hafa fram
sinn skerf með löngu lifsstarfi, en búa nú við einveru og afskiptaleysi.
irnar kynntust, gamla fólkið naut
öryggis og börnin þroskuðust.
Á hinn bóginn hefur þessi
gamli siður sennilega átt sinn
þátt í því, að uppbygging elli- og
hjúkrunarheimila hefur setið á
hakanum og tillitið til aldraðra er
ekki ofarlega á blaði í félagslegri
samhjálp.
Á allra síðustu árum hafa að-
stæðurog viðhorf breyst. Á sama
tíma og meðalaldur Islendinga
hækkar og fleiri ná háum aldri,
hefur losnað um skyldurækni og
f jölskyldubönd. Tengslin og
tryggðin er ekki sú sama. Ekki
vegna þess, að tilfinningar hafi
dofnað, heldur ræður þar mestu
breyttur tíðarandi, kapphlaupið
við lífsþægindin og annars konar
lífshættir.
NHIURGREIÐSLUR - SKATT-
FRÍDINDI HINNA EFNAMEIRI?
Þaö er nauösynlegt oöru
hverju að velta fyrir sér al-
mennt viðteknum sannindum og
athuga vandlega af hverju við
höfum komist aö þessum niöur-
stöðum.
Eitt af þvi sem viö höfum
mjög sjaldan véfengt er að
niðurgreiðslur á landbúnaðar-
afurðum væru ein mikilvægasta
kjarabót, sem efnaminna fólk
gæti fengið og eitt áhrifamesta
tekjujöfnunartæki sem fyrir
hendi væri.
Þegar ég reyni að sannfæra
sjálfan mig um, aö þessi sann-
indi séu hafin yfir allar efa-
semdir, þá gengur það ekki
nógu vel, og reyndar gengur það
svo illa, aöég er jafnvel kominn
á þá skoðun að niðurgreiðslur
séumjög óheppilegar að nánast
öllu leyti.
Niðurgreiðslur land-
búnaðarvara
Flestir eru sammála um, aö
niöurgreiðslurnar hafi gert
erfiöara fyrir um lausn land-
búnaðarvandans. Þegar bændur
fá hærra en markaðsverð fyrir
afuröimar, þýðir þaö einfald-
lega að framleiðslan eykst og
meiru er til kostað við að fram-
leiða landbúnaðarafurðir en
þær eru viröi fyrir neytendur.
Þessar afleiöingar niður-
greiðslnanna hafa þó yfirleitt
verið fundnar léttvægar. Niður-
greiöslurnar hafa átt að leysa
meiri vanda en þær sköpuðu. En
lltum núna á, hvort niður-
greiðslurnar hjálpa efnaminna
fólki.
Eftir þvi sem mér sýnist að
lægst launaða fólkiðhafi f kaup,
þá er erfitt að imynda sér,
hvernig þaö hefur efni á þvi' aö
kaupa mikið af sumum innlend-
um landbúnaðarafuröum, sér-
staklega kjöti, jafnvel þótt þær
séu niðurgreiddar eins og þær
eru. Það er þvi mikil spuming
hvort efnaminnsta fólkinu sé
einhver bót I niðurgreiðslum á
vörum sem það hefur ekki efni á
að kaupa, jafnvel eftir verð-
ladckun. Allavega er þaö ljóst að
bein áhrif niðurgreiöslnanna
eru þær, að þeir sem borða mik-
ið kjöt og nota mikiö smjör, fá
mestu aðstoð skattborgaranna
við þá neyzlu og það er jafn
ljóst, að þeir sem borða mest
kjötið eru ekki þeir efna-
minnstu. Bein áhrif niður-
greiöslanna eru þau að þeir
efnameiri fá meira i sinn hlut en
þeir efnaminni.
Launafólkið borgar
skattana
Auk þessara beinu áhrifa
niðurgreiðslnanna eru margs
konar óbein áhrif sem gera það
að verkum, aö algerlega
ómögulegt er aö segja fyrir um
með nokkurri vissu hvort niður-
greiðslurnar þjóni tilgangi sin-
um sem kjarabætur til þeirra
efnaminni og sem það tekju-
jöfnunartæki sem látið er af.
Vilhjálmur Egilsson við-
skiptaf ræöingur fjallar
hér um niðurgreiðslur. og
kemst að þeirri niður-
stöðu, að þær séu ekki sú
kjarabót til hinna lægst
launuðu sem af er látið.
1 fyrsta lagi þarf að leggja á
skatta til að afla fjár til niður-
greiðslnanna. Allt eins er vist að
þeir sem borga skattana séu
langhelzt þeir sem aðstoðarinn-
ar eiga að njóta. Tekjuskattur
hefur til dæmis oft verið talinn
vera skatturá launafólk og eins
getur vel verið aö söluskattur og
vörugjald leggist á þá efna-
minni fremur en þá efnameiri.
1 öðru lagi koma óbein áhrif
fram i þvi að stærri hluti en áður
af útgjöldum fólks fer til að
greiða fyrir landbúnaðarafurðir _
og skatta (bændurfá hærri tekj- _
ur). Þegar stærri hluti af út- _
gjöldum fólks feri þessa liði fer !
minna i eitthvað annað. Og það ®
getur allt eins verið að hinir “
efnaminni tapi á þvi að minna J
fer í þetta „eitthvað annað”. *
Þannig sýnist mér algerlega ®
útilokað að segja nokkuð til um ■
það hvort niðurgreiðslur komi ■
hinum efnaminni nokkuð til I
góða. ■
Ná ekki tilgangi sinum ■
Ástæðan fyrir þvi að niður- ■
greiðslurnar eru liklegast bein- *
linis skaðlegar fyrir þá efna- •
minni er sú, að skattþol þjóð- ®
félagsins er takmarkað. Lang- JJ
flestir skattar hafa eyðilegging- !
aráhrif, sem verða meiri þvi !
hærri sem skattamir eru. Flest J
okkar eru sammála um, að rikið ”
hafi hlutverki að gegna við að ■
hjálpa þeim sem verr eru settir ■
og það er þvi mikilvægt að velja *
vel leiðirnar sem fara skal. Ég B
er sannfærður um, að niður- ■
greiðslurnar ná ekki tilgangi ■
sinum, að þær séu röng leið. I
Við vitum öll, að fólk er ekki ■
fátækt vegna þess að land- ■
búnaðarafurðir eru dýrar ■
heldur vegna þess að fólk hefur ■
lágar tekjur eða á litlar eignir. ■
Það er allsendis óvist að niður- ■
greiðslurnar sjálfar komi þeim |
efnaminni til góða og mjög lik- §
legt, að skattheimtan, sem g
niðurgreiðslunum er samfara, g
lækki tekjur hinna efnaminni. ■
Vilhjálmur Egilsson ■
viöskiptafræðingur _