Morgunblaðið - 13.03.2004, Blaðsíða 4

SÁ MAÐUR sem einna mest hefur mótað
það kirkjustarf sem nú fer fram í landinu er
Sigurbjörn Einarsson biskup. En líka hann
var einu sinni ungur drengur sem stóð
frammi fyrir altarinu og staðfesti sitt skírn-
arheit.
„Ég fermdist annan í hvítasunnu 1925 í
Langholtskirkju í Meðallandi, enda er ég
fæddur og uppalinn í þeirri sveit. Langholts-
kirkja var reist árið 1863, mjög vegleg
kirkja. Kirkjan sem áður var í Meðallandi fór
undir hraun,“ segir Sigurbjörn Einarsson
þegar blaðamaður Morgunblaðsins heim-
sótti hann og konu hans Magneu Þorkels-
dóttur á heimili þeirra við Reynigrund í Kópa-
vogi. Á heimilinu er margt mynda á veggjum
enda er sambúð þeirra hjóna orðin löng og
viðburðarík, börn þeirra urðu átta og afkom-
endur þeirra eru fjölmargir.
„Alltaf var fermt í minni sveit á hvítasunnu
eða á Trinitatis, næsta sunnudag á eftir.
Presturinn hafði ábyrgð á þremur sóknum
og þurfti að raða þessu niður.
Maður tengdi ferminguna alltaf við vorið
enda er hvítasunnan vorhátíð. Minn ferm-
ingardagur var fagur og bjartur.
Við vorum fimm skólsystkini sem fermd-
umst þarna saman og messan byrjaði á því
að sungið var Skín á himni skír og fagur …,
þann fallega og rismikla sálm. Mér er þessi
atburður mjög minnisstæður. Allir í sveitinni
fylgdust með að venju enda var jafnan mikil
þátttaka í þessari athöfn og áhugi. Flest
fólkið var líka nágrannar og ættingjar, svo
sem eins og ein fjölskylda allt saman.
Í þessari kirkju höfðu bæði móður- og föð-
ursystkini mín fermst, móður mína missti ég
í bruna þegar ég var hálfs annars árs.
Ég hafði verið í fermingarfræðslu hjá séra
Birni O. Björnssyni en hann var ekki eft-
irgangssamur með lærdóminn. Ég hafði
nokkuð góðan undirbúning, hafði sníkt af
prestinum að fá að vera með í ferming-
arfræðslunni frá því ég var ellefu ára. Lögð
var líka mikil áhersla á biblíusögurnar í far-
skólanum sem ég var í. Fermingin var mikil
hátíð, þegar farið var að syngja sálminn: Lát
þennan dag ó Drottinn nú oss dýran ávöxt
færa … var víst enginn ósnortinn í kirkjunni.
Séra Björn talaði mikið og fallega við okkur
og ég gleymi aldri svipnum á honum þegar
ég stóð frammi fyrir honum við altarið –
hann hafði sterk augu. Björn hafði jákvæð
áhrif á mig með allri sinni framkomu. Andúð
á kirkju og kristni var þá mér vitanlega
óþekkt fyrirbæri í minni sveit.
Fermdist á hælaháum kvenskóm
Ég man ekki gjörla hvernig ég var klædd-
ur, nema hvað ég var sérvitur og vildi endi-
lega vera á sauðskinnsskóm. Ég hafði lesið
að Eggert Ólafsson vildi nota íslensk efni í
fatnað.
Ég vildi ekki vera minni þjóðernissinni en
hann. En þegar kom að því að hafa fata-
skipti við kirkjuna, við komum auðvitað ríð-
andi, þá var þar skörungskona sem sagði
að það væri algjör óhæfa að láta barnið vera
á sauðskinnsskóm. Þá voru stígvélaskór
komnir í tísku. Ég var borinn ofurliði, hún
færði mig í skó af sér. Þeir voru með nokkuð
háum hælum svo mér þótti dálítið óþægi-
legt að standa á þessu. En svona fór þetta.
Þessi dagur er mér í alla staði ákaflega
minnisstæður, þótt ekki væri mikið tilhald.
Fermingarveisla var engin – kannski einhver
tilbreytni í mat af því þetta var hátíð. Við
feðgarnir gengum út og faðir minn gaf mér
hest, þriggja vetra fola, Móaling, sem var
ljónstygg skepna en rennivakur og mikið
hestefni. Hann var ekki fyrir nána umgengni
við fólk, helst þýddist hann mig. En auðvitað
varð ég að láta hann þegar ég fór í skóla. Ég
grét svolítið en það varð að hafa það. Á
fermingardaginn sýndi faðir minn okkur mér
og bróður mínum tvær bankabækur. Móðir
okkar fékk verðlaun úr Sjóði Carnaegis
vegna þess að hún fórnaði lífinu fyrir bróður
minn. Það kviknaði í og hún bjargaði honum
en lést síðan af brunasárum. Faðir minn
lagði peningana á bók og þeir komu í góðar
þarfir þegar námið hófst.
Fermingin er tímamót
Fermingin var kannski meiri tímamót þá
en er núna. Við ferminguna lauk skólanámi
Tjaldið er svo þykkt og þétt
Magnea Þorkelsdóttir fermdist 15 ára gömul í Fríkirkj-
unni í Reykjavík ásamt Ingu systur sinni sem er ári yngri.
Vinkona móður þeirra saumaði á þær alveg eins kjóla.
Fermingarveislan var haldin á heimili þeirra systra á Óð-
insgötu 5. Faðir þeirra var vélstjóri og síðar sótari.
Morgunblaðið/Einar Falur
Sigurbjörn Einarsson biskup.
Sigurbjörn Einarsson
fermingarárið sitt.
flestra, fæstir hugðu á langskólanám. Mig
dreymdi um það og það rættist.
Trúrækni var sterkur þáttur í lífi fólks á
uppvaxtarárum mínumog heimilisguðrækni
sjálfsögð á öllum heimilum að heita má,
hugvekja á kvöldin og lestur á sunnudögum
og hátíðum öllum, ef ekki var farið í kirkju.
Árið 1939 fermdi ég sjálfur minn fyrsta
fermingarbarnahóp, ég var þá prestur á
Breiðabólstað á Skógarströnd. Sú frumraun
er mér minnisstæð en fermingarbörnin
þekkti ég vel, ég hafði kennt þeim um vet-
urinn. Fermingin fór fram á heitum og fal-
legum degi þessa einstaklega sólríka sum-
ars. Síðar fermdi ég marga einstaklinga í
Reykjavík þegar ég var prestur í Hallgríms-
kirkju. Þótt börnin í Reykjavík þekktust mörg
úr skóla var ekki eins náið samband með
þeim og börnunum sem bjuggu í kotunum í
Meðalandinu þegar ég var ungur.
Nú eru aðrir tímar – aðrar bækur notaðar
en ég var með þegar ég var sóknarprestur.
Synir mínir hafa m.a. komið að samningu
nýrra bóka fyrir fermingarbörn og aðra, sem
vilja fræðast um kristnidóm.
Heimilin eru lykilaðili á þessu sviði eins
og annars staðar. Sú mótun sem barnið
verður fyrir frá allra fyrstu tíð er mikilvægust
af öllu. Meira að segja skiptir máli hvað haft
er fyrir börnum á óvitaaldri. Í dulvitund fer
meira fram en við gerum okkur grein fyrir.
Bænin er afar þýðingarmikil og börn eru
svipt óendanlega miklu ef ekki er beðið með
þeim í æsku, það er tjón sem ekki verður
bætt. Annað er líka það sem margir fara á
mis við – og það er kyrrðin, börn og ungling-
ar ná ekki sambandi við sjálf sig, ef svo má
segja. Fermingin er mikilvægt tækifæri til
þess að styrkja börnin til góðs áður en þau
halda út í lífsbaráttuna.
Sameiginlegar bænastundir á heimilinu
Uppeldið á átta börnum okkar hjóna hvíldi
mest á herðum móður þeirra, hún kom börn-
unum í háttinn og átti helga stund með þeim
áður en þau sofnuðu, hún bjó að sínum arfi
og miðlaði þeim. Einnig höfðum við sameig-
inlegar bænastundir fjölskyldan ef því varð
við komið, kvöldvökur þar sem allir komu
saman. Og alltaf áttum við hjónin bæna-
stundir hvort með öðru kvölds og morguns,
ef kringumstæður leyfðu.
Þegar kom að því að ferma Gíslrúnu,
elstu dóttur okkar, var ég erlends. Ég var þá
ekki sóknarprestur lengur heldur kominn að
Háskólanum. Fermingarnar fóru fram en
hún beið eftir mér og ég fermdi hana svo
eina. Hin börnin okkar fermdi séra Jakob
Jónsson. Eftir fermingarnar höfðum við
kaffiboð fyrir nákomna vini og ættingja.
Hefðbundin kaffiboð og ekki íburðarmikil.
Staða og gildi fermingarinnar er óbreytt
frá því sem var og verið hefur frá upphafi, þó
að þjóðhagir og lífshættir hafi breyst mikið
síðan ég gekk völtum fótum á of háum hæl-
um upp að altarinu á fermingardegi. Hún er,
eins og skírnin, kærleiksyfirlýsing frá Guði
og fyrirheit hans um handleiðslu og hjálp í
lífi og dauða. Og jafnframt þakkarkveðja
barnsins og ástvina þess fyrir þetta og bæn
þeirra um að Guðs góði vilji rætist, að sann-
ur og fullkominn leiðtogi lífsins, Jesús Krist-
ur, styðji hinn unga vegfaranda, varðveiti
hann og stýri honum í straumi lífsins.
Vissulegar er staða prestsins og prests-
makans öðruvísi nú en var, þegar sæmd-
arhjónin maddama Ingibjörg Jónasdóttir og
séra Sveinn Guðmundsson, sem áttu mörg
börn, m.a. Kristján Sveinsson augnlækni,
bjuggu sínu rausnarbúi í Árnesi. Þá var einu
sinni messa að hefjast sem oftar á helgum
degi en Ingibjörg var að eltast við fé, líklega
kvíær, fram á síðustu stundu og prestur
fann að því með mikilli hægð, að hún væri
ekki farin að búa sig til messu. Þá svaraði
hún: „Passa þú þitt, séra Sveinn, ég passa
mitt.“
Þú spyrð hverju ég vilji spá um framtíðina.
Ég svara því með vísu eftir svila séra
Sveins, séra Guðlaug Guðmundsson á Stað
í Steingrímsfirði.
Að horfa fram á lífsins leið
oss stoðar ekki neitt.
Því tjaldið er svo þykkt og þétt
sem þar er fyrir breitt.