Morgunblaðið - 17.04.2004, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. APRÍL 2004 35
ÍSLENDINGAR eru öfundaðir
sakir dugnaðar og útsjónarsemi
sem alls staðar má sjá; frændur
okkar Færeyingar hafa sumir litið
til okkar sem stóra bróður sem allt
getur. Í útlöndum eru þeir þekktir
fyrir ríkuleg innkaup og ráp með
austri á peningum. Skotar og Írar
undirbúa sig í tíma
fyrir fjöldaásókn
plastpokavíkinga.
Tilurð verðmæta á
Íslandi breytist sífellt;
sjávarútvegur og land-
búnaður virðast á
útleið en verðbréf,
samrunar og upp-
skiptingar fyrirtækja
eru nú aðalupp-
sprettur ríkidæmis; ef
fé vantar má snúa
hringekjunni aftur og
þá verða til meiri pen-
ingar. Upplýsingum
um fjárfestingarkosti er ausið yfir
fólk; þeir sem átta sig ekki á þessu
eiga bara skilið að vera áfram fá-
tækir. Ef þú klórar mér klóra ég
þér; þar með er sú iðja komin inn í
vísitölur.
Reykvíkingar átta sig illa á því að
frumkvæði með virkjunum í Soginu
og í vatnsöflun er komið inn í flókið
kerfi, sem upplýsir engan um hver
á hvað. Eignarhluti í Landsvirkjun
var 65%, en er nú 45%. Hin hag-
sýna húsmóðir R-listans fór að
beita framandi hagfræði og nýjum
útreikningi á þríliðunni gömlu.
Hitaveitan var til áratuga stolt
borgarbúa. Jóhannes Zoëga stjórn-
aði fyrirtækinu með festu en lát-
leysi í yfirstjórn og skrifstofuhaldi;
íbúarnir gátu sagt með stolti, að
þeir byggju við lægsta hitunar-
kostnað á norðurslóðum; en þar
sem glittir í gull safnast að aðrir en
það eiga.
Samskurðaframlegðin
Veiturnar voru þrjár en runnu inn í
OR, en nýtt innsæi þurfti til að sjá
hvaða hagræðing gæti orðið með
samskurðaframlegð, allar veitur í
sama skurð. Borgarstjóri Ingibjörg
Sólrún (ISG) fór til Japans ásamt
formanni OR, Alfreð Þorsteinssyni
(AÞ), til að kynna sér dreifingu
ljósvakaefnis um skolpkerfi, frábær
hugmynd; útvarpsbylgjur hljóta að
vera skyldar rafbylgjum. Eitthvað
yrðu borgarbúar að fá fyrir skíta-
skattinn. – Þetta var bara byrjunin.
Með hagræðingu var kominn
grundvöllur að virkari þátttöku OR
í ýmsu öðru; rækjueldi, Línu-neti
og Tetra Ísland, en samskurðanýt-
ing er augljós; þannig getur OR
enn bætt við sig nýrri uppsprettu,
peningaveitunni, með yfirtöku Sím-
ans. AÞ er fyrrv. for-
stjóri Sölunefndar
varnarliðseigna (Sv).
Honum tókst hið ótrú-
lega; árið 2002 var
nefndin lögð niður og
af því tilefni upplýsti
AÞ, að hún hefði skilað
800 milljón kr. hagnaði
í ríkissjóð á áratug,
vörsluskattar víst inni-
faldir. Þetta er afrek;
ófrýnileg skransjoppa
skilar risahagnaði.
Tugir grunsemda um
misferli í Sv eru enn í
rannsókn; það er ekki sök AÞ að
rottugangur hafi verið í fyrirtæk-
inu, sem var undir utanríkisráðu-
neyti; AÞ fékk aflát og sakleys-
isvottorð frá formanni sínum,
Halldóri Ásgrímssyni, áður en
rannsókn var lokið og með hárná-
kvæmri tímasetningu, einmitt rétt
fyrir síðustu kosningar; þetta upp-
lýsti AÞ sjálfur.
Atvinnurannsóknir
Í reglum OR stendur: „hún [OR] sé
til fyrirmyndar í umgengni á eigin
umráðasvæðum og vinnur þar að
uppgræðslu lands og friðun dýra-
lífs!“ Já, höllin á Bæjarhálsi stend-
ur sig vel í samkeppni við verð-
bréfaguttana; hún gnæfir yfir
höfuðborgarsvæðið allt og sjá má til
allra átta. Þeir sem ætla að taka
þátt í virkjun peningauppsprett-
unnar ásamt verðbréfastrákum,
sem ausa fé hver á annan, verða að
hafa góða yfirsýn og sveigjanleika.
Tilgangur OR skv. lögum er
vinnsla og framleiðsla raforku,
varma og vatns [....] „og nýsköpun
af hverju tagi“, sic! Þarna leynist
„alibi“ AÞ til að fara í rækjuna og
útvarpsbylgjuflutning af ýmsu tagi;
eiginlega eru nú allar leiðir færar;
R-listinn gefur AÞ lausan tauminn
og því eru engar skorður fyrir frek-
ari skuldsetningu Reykvíkinga og
enn frekari hækkun orkuverðs, síð-
ast 10% aukalega vegna óvæntra
hlýinda; sú hækkun hlýtur því að
ganga til baka eða er ekki svo?
Vegna ábyrgðarlauss áróðurs
hælbíta um skuldasöfnun OR er
nauðsynlegt að upplýsa að sam-
bylgjuframlegð kemur á móti. Nú
hafa borgarbúar enga yfirsýn á
hvaða skuldir þeir bera og það er
best þannig; það sem maður ekki
veit angrar ekki. Fyrir kosningar
varðist AÞ spurningum um skuldir
snilldarlega með millileik; hann
stakk upp á að selja Perluna og
gerði menn klumsa með pólitískum
gaffli. Nú heldur fólk að OR-höllin
sé bruðl, en þá upplýsir AÞ að hann
hafi fengið kauptilboð upp í kostn-
aðarverð. Auðvitað skiptir ekki máli
þótt aðrir borgarfulltrúar viti að
það er blekking.
Það eru vandræði að ISG skuli
fara að læra fyrirtækjarekstur eftir
að hafa verið borgarstjóri en ekki
áður. Hennar bíður það hlutverk að
hreinsa út þursabitið á Bæjarhálsi.
Ekki er nóg að Steinunn Valdís sé
varaformaður OR; hún hefur meira
en nóg með að atast í skipulags-
málum. ISG ber ábyrgð á ástandinu
og getur fengið á sig pólitískan út-
legðardóm ef henni tekst ekki lenda
þessu máli með reisn, með rann-
sókn. Það er grátlegt að gamla
hitaveitan sé orðin að stekk inni í
fargani, sem líkist SÍS heitnu æ
meir og víxlarahöll. Með nýjum lög-
um um orkudreifingu má fara að
velta því fyrir sér hvort ekki sé
unnt að fá tilboð um orku frá Orku-
veitu Suðurnesja. Skuldasúpan gæti
þá setið eftir sem flókið lög-
fræðilegt úrlausnarefni. Auk þess
er full ástæða til að vantreysta gerð
samninga um orkusölu til Norður-
áls til að tryggja hagsmuni borg-
arbúa; AÞ heldur að hann sé at-
vinnumálaleiðtogi.
AÞ-samveitan
Jónas Bjarnason skrifar
um verðmætamat ’Ekki er nóg að Steinunn Valdís sé
varaformaður OR;
hún hefur meira en
nóg með að atast í
skipulagsmálum.‘
Jónas Bjarnason
Höfundur er efnaverkfræðingur.
VEGNA svars Jakobs Björns-
sonar 27. mars sl. við grein minni
„Að láta gott af sér leiða“ (sem að
sínu leyti var svar við grein hans „Að
ganga með klofna umhverfisvitund“)
vildi ég árétta enn undrun mína á því
hve Jakob virðist með-
taka ástand heimsins
ógagnrýnum augum.
Þannig má skilja af
orðum hans að ál-
bræðsluvæðing Ís-
lands sé einungis eðli-
legur liður í
skynsamlegri verka-
skiptingu heimsins,
þar sem hvert ríki
skipi sinn sess í sam-
ræmi við auðlindir og
getu. Ef ég hef skilið
hann rétt þá setur
hann jafnvel ekki
spurningarmerki við
eyðingu regnskóganna
af því að hún hangi
saman við kaffidrykkj-
una í heiminum!
Með svona bjart-
sýnni afstöðu til hlut-
anna eru sennilega
ekki takmörk fyrir því
hvað hægt er að um-
bera.
En neysluhættir nú-
tímans eru ekki boðlegir, þeir hvorki
geta haldið áfram hjá þeim fimmt-
ungi sem fleytir rjómann ofan af
þeim, né breiðst út til milljarðanna
sem standa í biðröðinni. Ástand
heimsins er nú þegar þannig að öll
beturmegandi lönd banda frá sér
mengandi iðju og þar af leiðandi
liggur leiðin þangað sem varnirnar
eru veikastar fyrir: til hinna van-
þróuðu ríkja í suðri. En líka hingað í
norðrið ef færi gefst, mikil ósköp. Og
það gefst, það fer vart fram hjá ál-
risum heimsins að á Íslandi er
Landsvirkjun ríki í ríkinu og um-
hverfisráðherrann nánast eins og
blaðafulltrúi þar á bæ.
Mönnum er líka í fersku minni
þegar iðnaðarráðuneytið í samvinnu
við Landsvirkjun dreifði bæklingi á
ensku þar sem þau boð voru látin út
ganga að Ísland væri kjörið til stór-
iðju vegna þess að „starfsleyfi fyrir
stóriðju hérlendis eru vanalega sam-
þykkt með lágmarkskröfum til um-
hverfismála“ (Lowest energy prices,
1995). Og þótt síðan hafi gengið í
gildi lög um umhverfismat hefur
vart farið fram hjá áhugasömum
hvernig íslensk stjórn-
völd umgangast það
plagg.
En komandi kyn-
slóðir munu spyrja:
hvernig gat okkur
leyfst að gera jafn óaft-
urkræfar breytingar á
náttúru landsins og
þær sem Kára-
hnjúkavirkjun hefur í
för með sér? Nú telja
sumir að erfðatæknin
geti jafnvel vakið geir-
fuglinn aftur til lífsins,
en spjöllin sem lónið og
vatnaflutningarnir og
gangagerðin leiða til
verða ekki afturkölluð.
Óbornar kynslóðir
munu ekki njóta þess
sem við höfum – að því
er virðist í bríaríi –
ákveðið að fórna. Og
þegar ég segi „bríaríi“,
þá vísa ég til þess að
það verður að gera sér-
stakar ráðstafanir til að
framkvæmdin valdi ekki óðaþenslu í
efnahagskerfinu. Það mætti líkja því
við manneskju sem stæði á blístri og
þyrfti að standa nálægt vaski eða
salernisskál til að bæta á sig.
Mér virðist sem ágreiningur okk-
ar Jakobs felist í því að það sem hon-
um er þjóðþrifamál og framlag til
umhverfismála á heimsvísu lít ég á
sem varanlegan skaða á þeim lífs-
gæðum sem felast í villtri náttúru Ís-
lands sem hefur aldrei verið verð-
mætari en nú í hraðmanngerðum
heimi.
Okkur ber skylda til að standa
vörð um þann auð, í stað þess að af-
henda hann tröllunum til ráðstöf-
unar.
Í góðri trú
Pétur Gunnarsson svarar
Jakobi Björnssyni
Pétur Gunnarsson
’Okkur berskylda til að
standa vörð um
þann auð, í stað
þess að afhenda
hann tröllunum
til ráðstöfunar.‘
Höfundur er rithöfundur.
MENNTAMÁLARÁÐHERRA
lagði fram nú fyrir páska frumvarp
til laga um tónlistarsjóð, sem ráð-
herrann hafði raunar kynnt fyrr í
vetur, við misjafnar
undirtektir. Ýmsir
fögnuðu, eins og oft
gerist þegar ráðherrar
boða hugmyndir um
styrki til menningar-
mála, en ungir sjálf-
stæðismenn brugðust
ekki eins vel við hug-
myndinni og Heimdall-
ur sendi í janúar frá
sér ályktun þar sem
menntamálaráðherra
var hvattur til að láta
af fyrirætlunum sínum
um stofnun tónlist-
arsjóðs. Í ályktuninni kom m.a.
fram að Heimdallur treysti íslensk-
um tónlistarmönnum til að standa á
eigin fótum án aðstoðar hins op-
inbera, til dæmis með sölu á verkum
sínum og stuðningi einkaaðila.
Mótmæli Heimdallar virðast því
miður ekki hafa borið árangur, enda
er fyrrnefnt frumvarp nú komið á
borð þingmanna. Í frumvarpinu er
gert ráð fyrir að Alþingi veiti árlega
fé í fjárlögum í tónlistarsjóð, sem
skiptist í tvær deildir, tónlistardeild
og markaðs- og kynningardeild.
Tónlistardeild á að veita styrki til
almennrar tónlistarstarfsemi en
markaðs- og kynningardeild styrki
til kynningar og markaðssetningar
á tónlist og tónlistarmönnum hér á
landi og erlendis.
Í greinargerð með
frumvarpinu kemur
fram að mennta-
málaráðuneytið hafi
um langt árabil veitt
margvíslega styrki á
sviði tónlistar af safn-
liðum í fjárlögum, en
með frumvarpinu sé
gert ráð fyrir því að
það fé sem ráðuneytið
hafi haft til ráðstöf-
unar til þessara mála
renni í tónlistarsjóð og
menntamálaráðherra
úthluti úr sjóðnum að fengnum til-
lögum tónlistarráðs.
Með þessu frumvarpi er því í
raun verið að koma á fót enn einum
sjóði á vegum ríkisvaldsins, ramma
utan um styrki til atvinnugreinar
sem á auðvitað að geta spjarað sig
án opinberrar aðstoðar. Í ofan-
greindri ályktun Heimdallar eru
helstu rökin gegn slíkum styrkjum í
raun tíunduð, en þar segir: „Sjóðir
með opinberu fé til úthlutunar eru
nú þegar allt of margir og fjöldi
slíkra sjóða til hinna ýmsu list-
greina réttlætir ekki stofnun sér-
staks tónlistarsjóðs. Ekki er hægt
að vísa til ranglætis og þannig rétt-
læta enn meira ranglæti. Skatt-
greiðendur eru fullfærir um að
styðja tónlistarmenn með beinum
og milliliðalausum hætti, án að-
stoðar stjórnmálamanna.“
Þar að auki má ekki gleyma því
að það er eðli slíkra sjóða að þenjast
út og draga sífellt til sín meiri fjár-
muni frá skattgreiðendum. Ráð-
herra hefði því fremur átt að nota
tækifærið og endurskoða málaflokk-
inn frá grunni og draga úr slíkum
styrkjum og að lokum leggja þá af
með öllu og sýna þannig í verki
traust til atvinnugreinarinnar.
Treystum við
tónlistarmönnum?
Ragnar Jónasson skrifar um
mótmæli Heimdallar ’Þar að auki má ekkigleyma því að það er
eðli slíkra sjóða að þenj-
ast út og draga sífellt til
sín meiri fjármuni frá
skattgreiðendum.‘
Ragnar Jónasson
Höfundur er varaformaður
Heimdallar.
Fyrir flottar konur
Bankastræti 11 • sími 551 3930
Dalvegi 28
201 Kópavogi
Sími 515 8700
w w w . f u n i . i s f u n i @ f u n i . i s
ÚTIARINN - GRILL
VIÐARKAMÍNUR
REYKRÖR
FR
U
M
-
04
03
10
21