Pressan - 31.10.1991, Side 34

34
FIMMTUDAGUR PRESSAN 31. OKTÓBER 1991
Þorbjörg Magnúsdóttir, Alma Þórarinsson og Guðrún Jónsdóttir fóru allar í
læknisfræði seint á fimmta áratugnum eða í upphafi þess sjötta, - á þeim árum
sem það var ekki jafn algengt og nú að konur færu í langskólanám. Hvernig gekk
þeim að sniðganga hefðirnar, vinna gegn fordómum og hvaða áhrif hafði það á
dætur þeirra að mæðurnar voru utan hefðbundinna kvenhlutverka?
Alma Þorarinsson varö sérfræöingur í svæfingum og deyfingum 1954. Hún eignaöist fimm
börn, þar af tvær dætur, þær Sigríði og Gunnlaugu Hjaltadætur. Þær uröu báöar meinatæknar
og búa erlendis eins og stendur. Alma „fékk áhugann á læknisfræöi 12 ára gömul þegar pabbi
sýndi mér smásjána".
Þaö eru ekki ýkja mörg ár
sídan konur fóru aö fara í
langskólanám í jafnmiklum
mœli og þœr gera í dag. Síð-
astliöin tuttugu ár hefur kon-
um fjölgad jafnt og þétt í Há-
skólanum og nú er um helm-
ingur nemenda kvenmenn. Á
árunum í kringum 1950 eöa
rétt eftir stríd var þad hins
vegar ekki mjög algengt ad
konur fœru í framhaldsnám.
Undantekningarnar voru
konur sem áttu efnada for-
eldra sem gátu kostad þœr í
nám.
Sú skodun var almenn aö
konur œttu ekki ad mennta
sig, hvað þá ad fara í lœknis-
frœdi. Sú trú var almenn aö
konur mundu ekki tolla í fag-
inu, þœr mundu bara gifta
sig, eignast börn og aldrei
vinna sem lœknar.
En þó svo aö þaö vœri frek-
ar óalgengt aö konur gengju
menntaveginn voru þœr allt-
af nokkrar sem geröu þaö
samt. PRESSUNNl þótti for-
vitnilegt aö kynnast lífi þeirra
kvenna sem stóöu gegn þess-
um meginstraumum til aö
finna út hvernig konunum
tókst aö samrœma líf sitt og
störf, — og hvaöa áhrif þœr
höföu á dœtur sínar.
Háskólinn bauð ekki upp á
mörg fög á þessum tímum.
Það voru einna helst guð-
fræði, lögfræði, læknisfræði,
norræna og erlend tungu-
mál, viðskiptafræði og fyrri-
hluti verkfræðinnar sem
komu til greina. í hópi
kvenna sem fóru í Háskólann
voru þó nokkrar sem fóru í
læknisfræði.
NÁMIÐ
„Mér fannst þetta mest
heillandi af þeim fögum sem
boðið var upp á og ég gerði
mér það ljóst mjög ung að ég
vildi geta séð um mig sjálf og
ekki verða háð því að þurfa
að gifta mig,“ segir Þorbjörg
Magnúsdóttir, sem árið 1952
varð fyrsta konan tii að gerast
sérfræðingur í svæfingum og
deyfingum á íslandi.
Alma Þórarinsson varð líka
sérfræðingur í svæfingum og
deyfingum 1954. Guörún
Jónsdóttir útskrifaðist úr
læknisfræðinni 1955 og tók
svo nokkur ár í að ljúka kand-
ídatsnáminu vegna barn-
eigna. Hún fékk lækninga-
leyfi 1958.
„Ég átti bestu mömmu í
heimi,“ segir Guðrún. „Hún
réð úrslitum um það að ég gat
klárað námið."
Móðir Guðrúnar passaði
fyrir hana dæturnar á meðan
hún var í námi og sagði Guð-
rúnu að hlusta ekki á þær
raddir sem sögðu henni að
hætta náminu. „Mamma
sagði við mig að ég mundi
alltaf sjá eftir því ef ég lyki
ekki náminu, en ég mundi
bara stundum sjá eftir því ef
ég lyki því.“
Bæði Alma og Þorbjörg
fóru strax að vinna sem lækn-
ar en Guðrún ákvað að helga
sig heimili og börnum og fara
í sérfræðinám seinna. Guð-
rún eignaðist tvíburadætur
árið 1949 eða meðan hún var
í fyrsta hluta læknanámsins.
Síðan eignaðist hún dóttur
1956, stuttu eftir að hún lauk
læknisfræðináminu. Svo þeg-
ar hún ætlaði að hefja sér-
fræðinám í geðlækningum
1959 varð hún öðru sinni
ófrísk að tvíburum, sem
fæddust 1960.
Guðrún segir að það hafi
ekki verið erfitt fyrir sig að
ákveða að helga sig heimilis-
störfunum. „Ég hef alltaf haft
áhuga á húsmóðurstörfum og
vildi geta notið barnanna. Ég
ákvað að fara bara seinna í
sérfræðinám."
Þegar Guðrún var 43 ára
gömul fór eiginmaður henn-
ar í framhaldsnám til Bristol á
Englandi og þá ákvað Guð-
rún að hefja sérfræðinám sitt
í geðlækningum á sama stað.
Hún fékk sérfræðiviðurkenn-
ingu í geðlækningum í janúar
1976, fyrst Jjeirra kvenna
sem starfa á Islandi.
EIGINMENNIRNIR
Guðrún giftist Páli Sig-
urösyni lækni og Alma giftist
Hjalta Þórarinssyni lækni á
meðan þær voru í læknis-
fræði.
„Við fórum saman í læknis-
fræðina og við höfum stutt
hvort annað alla tíð, annars
hefði þetta aldrei gengið
upp," segir Alma.
„Ég lærði svæfingalækn-
ingar og hann skurðlækning-
ar og við unnum saman í
mörg ár," segir Alma. „Við
höfðum eina reglu á heimil-
inu; að ekki væri talað um
læknisfræði heima, svo við
fengjum eitthvert frí.“
„Við vorum búin að vera
skólasystkin alveg síðan við
vorum 14 ára gömul og höf-
um alltaf verið óvenjusam-
rýnd og frábærir félagar,"
segir Guðrún. „Hann hvorki
hvatti mig né latti, en þegar
ég var búin að taka mínar
ákvarðanir studdi hann mig,“
segir hún.
Þorbjörg gifti sig þegar hún
var búin með sérfræðimennt-
un sína Hrafnkeli Sveinssyni
flugumferðarstjóra og þau
bjuggu á Akureyri. Þau skildu
nokkrum árum seinna og þá
fluttist Þorbjörg til Reykavík-
ur. Tíu árum seinna giftu Þor-
björg og Hrafnkell sig aftur
og bjuggu í Reykjavík. „Ástin
blossaði svo aftur upp
seinna."
BARNEIGNIR
Allar þessar konur eignuð-
ust börn og þær fóru sínar
leiðir til að samræma barn-
eignir og atvinnu. Á þessum
tíma var varla hægt að tala
um barneignarfrí.
„Ég fékk frí vikuna áður en
ég átti stelpuna og svo þrjár
vikur eftir fæðinguna," segir
Þorbjörg. Þeim fannst oft erf-
itt að samræma vinnu og
heimilislíf vegna þess að
vaktaálagið var mikið. Þor-
björg var til dæmis eini svæf-
ingalæknirinn á Hvítaband-
inu í mörg ár og „ég þurfti að
hlaupa út á nóttunni og
stundum í miðjum matartím-
um, þegar skyndilega þurfti
að gera aðgerð", segir Þor-
björg. Hún réð til sín ráðskon-
ur til að sjá um einkadóttur
sína.
„Ég fékk oft samviskubit út
af börnunum en ég hafði
ráðskonu sem bjó hjá okkur
til að sjá um börnin mín
fimm. Ef ég gæti gert þetta
aftur hefði ég viljað geta unn-
ið hálfan daginn, en það var
alls ekki hægt í læknastétt,"
segir Alma.
Enn í dag er „allt of lítið til-
lit tekið til barneigna lækna",
segir Alma. „Til þess að kon-
ur geti stundað menntun sína
og vinnu þurfa þær að fá
stuðning frá ættingjum eða
þjóðfélaginu. Konur geta
stjórnað barneignum sínum
betur í dag og notað getnað-
arvarnir á því tímabili sem
álagið er mest,“ segir Alma.
„Ég tel að konur verði að
skila jöfnu vaktaálagi og karl-
ar, en það mætti skipuleggja
vaktaálagið betur," segir
Alma um vinnuálag iækna.
Eins og áður segir ákvað
Guðrún að vera heima hjá
börnum sínum og láta starfið
bíða þar til seinna. „Ég vildi
njóta barnanna meðan þau
voru ung, ég vann svo sem
stundakennari við Hjúkrun-
arskólann á árunum 1965 til
1969. Hvernig konur sam-
ræma vinnu og heimilislíf
finnst Guðrúnu vera „val
hverrar konu út af fyrir sig,
með guðshjálp, því valið er
mjög vandasamt".
DÆTURNAR
Samtals eiga þessar konur
sex dætur. Þær alast upp á
þeim tímum í íslensku þjóðfé-
lagi þegar konur fara að láta
bera meira á sér og taka virk-
ari þátt í þjóðfélaginu. Fyrir
þær var það bara sjálfsagt
mál að fara menntaveginn.
„Við litum á það sem sjálf-
sagðan hlut að fara í mennta-
skóla og svo áfram í Háskól-
ann. Valið var í raun um
hvaða fag og hvort við lærð-
um hér heima eða erlendis,"
segja dætur Guðrúnar, þær
Inga, Nína og Dögg.
Dæturnar segjast alltaf
hafa haft áhuga á greinum
innan heilbrigðisstéttarinar
og valið fög útfrá því. Tvíbur-
arnir Nína og Inga ákváðu að
byrja í læknisfræðinni en
féllu á fyrsta árinu. Þá ákvað
Inga að verða lyfjafræðingur
og Nína tannlæknir. Dögg
ætlaði alltaf í læknisfræði en
skipti svo um skoðun og lauk
prófi í lögfræði og tók að því
loknu mastersgráðu í heil-
Þorbjörg Magnúsdóttir varö sérfræðingur í svæfingum og deyfingum 1952 og dóttir hennar,
Sigríður Hrafnkelsdóttir, er fiðluleikari. „Mamma var fjörug og skemmtileg, var alltaf að dansa
og syngja fyrir mig á milli þess sem hún var á hlaupum."