Pressan - 15.04.1992, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR PRESSAN 15. APRÍL 1992
13
Stjórnendur Þjóðlífs
Mestan hluta líftíma síns var fréttatímaritið Þjóðlíf rekið með verulegum
halla. Þrátt fyrir það var útgáfurétturinn eignfærður upp á 42 milljónir króna,
en hann fer fyrir lítið við gjaldþrot fyrirtækisins. Ljóst er hins vegar að stjórn-
endur Þjóðlífs tapa verulegum upphæðum vegna persónulegra ábyrgða.
MÁTU
VIBSKIPIAVILD
ÞJÓÐLÍFS Á
42 MILLJQNIR
Fréttatímaritið Þjóðlíf er nú í
gjaldþrotameðferð eftir að hafa
komið út síðan 1985. Útgáfa
blaðsins hefur einlægt verið
tengd þeirri hugsjón hóps
vinstrimanna að gefa út frettarit
sem myndað gæti mótvægi við
hægripressuna á Islandi. Var
gjaman leitað fyrirmynda í hinu
þýska Spiegel en þýddar greinar
úr því prýddu oftar en ekki síður
blaðsins. Þessi hugsjóna-
mennska gerði að verkum að
rekstur blaðsins fléttaðist að
mörgu leyti inn í þau umbrot
sem sjá mátti á vinstri vængnum
á þessum árum.
Upphaf útgáfu Þjóðlífs má
rekja til þess að Auður Styrkárs-
dóttir hætti á tímaritinu Mann-
lífi. Hún og eiginmaður hennar,
Svanur Kristjánsson prófessor,
áttu síðan frumkvæði að því að
setja Þjóðlíf á stofh en útgáfu-
fyrirtækið hét Félagsútgáfan hf.
Fyrst í stað var Auður ritstjóri
tímaritsins en síðar var Oskar
Guðmundsson fenginn til að rit-
stýra því. Óskar hafði þá um
skeið verið ritstjórnarfulltrúi
Þjóðviljans. Þegar Óskar kom
inn var útgáfufyrirtækið Svart á
hvftu orðið aðaleigandi með
40% hlutafjár.
HARÐSKEYTT ÁSKRIF-
ENDASÖFNUN
Áskrifendur Þjóðlífs hafa
orðið að ákveðnum þjóðfélags-
hópi að undanförnu, sem er
kannski ekkert skrítið miðað við
hvað lagt var á sig við öflun
jreirra. Þjóðlíf treysti alltaf fyrst
og fremst á áskrifendur, enda
lausasala blaðsins óvemleg. Eft-
ir því sem komist verður næst
voru áskrifendur framan af á
milli 2.000 og 3.000 talsins. Um
1987-’88 var þó búið að koma
þeim upp í um 7.000 raunveru-
lega áskrifendur.
En stjórnendur blaðsins
höfðu mikla trú á að hægt væri
að auka enn frekar við þessa
skrá og var fyrirtækið Amars-
son og Hjörvar sf. (A & H)
fengið til að safna áskrifendum.
A & H hefur alla tíð verið ná-
tengt Þjóðlífi, enda Hrannar
Arnarsson, annar aðaleigend-
anna, sonur Kristínar Ólafsdótt-
ur, konu Óskars. Þá hefur
Hrannar setið í stjóm Þjóðlífs
frá 1990. Valt gengi A & H um
þessar mundir er að nokkm talið
stafa af nánum tengslum fyrir-
tækjanna.
Áskrifendasöfnun A & H
fólst frekar í magni en gæðum,
eins og einn fyrrverandi stjóm-
armaður orðaði það. Mun
áskrifendaskráin hafa komist
upp í 10.000 til 12.000 áskrif-
endur þegar mest var en þessi
listi sagði í raun fátt. Áskrif-
endasöfnunin kostaði nefhilega
sitt því margskonar gylliboð
vom í gangi — meðal annars að
greiða eitt ár og fá annað frítt.
Með því móti fengust inn ein-
hverjir peningar en síðan var
blaðið tekjulaust frá stórum
áskrifendahópum í um tvö ár.
ÖRLAGAÁRIÐ f KRING-
UM BORGARSTJÓRNAR-
KOSNINGARNAR
Þrátt fyrir aukningu á fjölda
skráðra áskrifenda hélt staða
blaðsins áfram að versna. Var
það meðal annars af því að aug-
lýsingasala náði aldrei neinu
skriði og þá dróst gamall
skuldahali með.
Borgarstjómarkosningaárið
1990 reyndist mikið örlagaár
fyrir Þjóðlíf. Vom þá reyndar
pólitískar björgunaraðgerðir
sem meðal annars fólust í að
bjóða Alþýðuflokknum tímarit-
ið. Jón Baldvin Hannibalsson,
formaður flokksins, mun hafa
tekið bærilega í það og hélt
Þjóðlífsmönnum hálfvolgum
um þetta framyfir kosningar.
Hugmyndimar gengu svo langt
að þáverandi stjóm Blaðs hf.,
sem þá gaf út Alþýðublaðið og
PRESSUNA, fundaði nokkmm
sinnum um málið og mætti
nieðal annars Jóhann Antonsson
á þá fundi. En eftir að reikningar
Þjóðlífs höfðu verið skoðaðir
féllu Alþýðublaðsmenn frá frek-
ari þátttöku. „Mig minnir að
skuldimar þá hafi verið um 50
milljónir," sagði maður sem
kom að þessum santningum.
Inn í þetta fléttast svo stofn-
un Nýs vettvangs, en margt af
því fólki sem tengdist Þjóðlífi
starfaði ötullega fyrir Nýjan
vettvang. Má þar nefna Svan
Kristjánsson, sem af mörgum
var talinn hugmyndafræðingur
Nýs vettvangs, og Kristínu Ól-
afsdóttur.
NÝTT FÉLAG MEÐ
GAMLAR SKULDIR
I mars 1990 var stofnað nýtt
félag, Þjóðlíf hf., sem tók yfir
rekstur tímaritsins af Félagsút-
gáfunni. Var hugmyndin sú að
safna hlutafé, semja um skuldir
og finna nýjan rekstrargrund-
völl. Allt gekk þetta hálfbrösu-
lega og sagði Kristinn Karlsson,
stjórnarformaður Þjóðlífs, að
eftir á að hyggja hefðu það verið
mistök að taka við skuldum Fé-
lagsútgáfunnar. Nýja félagið
hefði aldrei náð að rífa sig upp
úr þeim.
Stjórn Þjóðlífs hefur ávallt
verið fjölmenn, enda var hug-
myndin sú að hún hefði eitthvert
ritstjómarvald. I mars 1990 vom
eftirfarandi í stjóminni: Hrann-
ar Arnarsson, Margrét S.
Björnsdóttir, Hallgrímur Guð-
mundsson, Halldór Grönvold,
Guðmundur Ólafsson, Albert
Jónsson, Kristinn Karlsson, As-
geir Sigurgestsson, Svanur
Kristjánsson og Jóhann Antons-
son. Albert gekk þó fljótlega úr
stjóm og Ásgeir í október 1991.
Átti hún að halda reglulega
fundi og móta þar ritstjómar-
stefhuna.
Nokkur óánægja kom upp í
stjóminni með ritstjómarstefn-
una í kringum borgarstjómar-
kosningamar og fannst mönn-
um sem blaðið fjarlægðist enn
frekar það að geta kallast
„fféttatímarit". í stað þess væri
það farið að þjóna hugmynda-
fræðilegum tilgangi hjá ritstjór-
anum, Óskari Guðmundssyni,
sem dreymdi um að tímaritið
gegndi einhverju hlutverki við
sameiningu vinstrimanna.
36 MILLJÓNIR í PER-
SÓNULEGUM ÁBYRGÐ-
UM
En það voru fjármálin sem
brunnu mest á mönnum. í
tengslum við nafnbreytinguna
var farið ffam á að stjómarmenn
og hluthafar létu inn nýtt hluta-
fé. Svömðu margir kallinu og
greiddu inn frá 10.000 til
500.000 króna. Félagsútgáfan
var skráð fyrir 6 milljónum
króna. 20. mars 1990 var sam-
þykkt heimild til stjórnar um
aukningu hlutafjár í félaginu í
allt að 35 milljónum króna. I til-
kynningu til Hlutafélagaskrár
frá 12. mars síðastliðnum kemur
fram að innborgað hlutafé í árs-
lok 1990 nam 20,6 milljónum
króna.
Lyktir nafnbreytinganna urðu
þær að nokkrir stjórnarmenn
tóku á sig verulegar ábyrgðir.
Vom það sérstaklega þeir sem
mynduðu framkvæmdastjórn
félagsins; Kristinn Karlsson, Jó-
hann Antonsson, Svanur Krist-
jánsson, Óskar Guðmundsson
og Hrannar Amarsson.
Að sögn Kristins em þessir
einstaklingar í ábyrgðum fyrir
um 36 milljónum af þeim 50
sem Þjóðlíf skuldar við gjald-
þrotið. Örfáir einstaklingar í
viðbót létu sig hafa það að
gangast í ábyrgðir, en ekkert í
líkingu við það sem framantald-
ir einstaklingar gerðu. Kristinn
er með háar ábyrgðir á sínum
herðum en vildi ekki tjá sig ná-
kvæmlega um upphæðir í því
sambandi.
HUGSJÓNAMENNIRNIR
HITTA „GLÆPAMENN-
INA“
Forráðamenn Þjóðlífs gældu
lengi vel við að unnt yrði að
ganga frá nauðasamningum en
að sögn Kristins varð „inn-
heimtumálið" til að eyða slQcum
möguleikum. Þeir samningar
sem_ gerðir vom á milli Þjóðlffs
og Úteyjar um áskrifendaskuldir
timaritsins hafa leitt til einstakr-
ar atburðarásar.
Tildrög málsins munu hafa
verið þau að Agnar Agnarsson
vann fyrir Þjóðlíf við að inn-
heimta kröfur og leitaði síðan
eftir að kaupa þær til sjálfstæðr-
ar innheimtu. Kristinn fellst þó
ekki á þá skilgreiningu Jóhann-
esar HaUdórssonar, fram-
kvæmdastjóra Innheimtna og
ráðgjafar, að Agnar hafi verið
starfsmaður Þjóðlífs.
Agnar hafði hins vegar ekki
fjármagn til að kaupa kröfumar
og fékk Útey og Ulfar Nathana-
elsson til að gangast í kaupin, en
Úlfar hefur sagt í samtali við
PRESSUNA að hann hafi aug-
lýst eftir kröfum í smáauglýs-
ingum DV. Átti Þjóðlíf að fá
um tvær milljónir króna fyrir
þær (kröfur í Reykjavík og á
Seltjarnarnesi), en að sögn
Kristins fengu þeir aldrei nema
um 1.200.000. „Afgangurinn
var ónýtir víxlar frá Úlfari sem
við fengum í hausinn aftur,“
sagði Kristinn.
Samningagerðin á milli Út-
eyjar og Þjóðlífs er dæmigerð
fyrir það hvemig ekki á að gera
samninga, enda var það að
nokkm gert í gegnum telefax-
tæki. Nánast strax eftir undirrit-
un samningsins vom tvær útgáf-
ur hans í umferð — með og án
9. greinarinnar, sem bannaði
málshöfðun vegna krafnanna.
Hafa báðir aðilar kært samn-
ingagerðina til Rannsóknarlög-
reglu ríkisms.
ÚTGÁFURÉTTURINN
SKRÁÐUR Á RÚMAR 42
MILLJÓNIR
En það er margt í reikningum
Þjóðlífs sem kemur á óvart.
Ekki liggur ljóst fyrir hvemig
árið 1991 hefur komið út, en þá
var útgáfan reyndar orðin stop-
ul. Eftir því sem komist verður
næst var tapið verulegt. Tap
Þjóðlífs 1990 var upp á
18.395.638 krónur og þar af var
rekstrartap tæpar 12 milljónir
króna. Tap af útgáfunni hafði
einnig verið verulegt árin á und-
an þegar Félagsútgáfan rak
blaðið. Árið 1988 tapaði Félags-
útgáfan 15,5 milljónum á útgáf-
unni og 1989 var tapið upp á
tæpar 13 milljónir króna.
Þegar skipt var unt útgáfufé-
lag vom heildarskuldir Félags-
útgáfunnar 62,1 mjlljón króna.
Þjóðlíf yfirtók mikrð af því og
voru heildarskuldir Þjóðlífs
skráðar tæpar 50 milljónir í árs-
lok 1990.
Eignarstaðan er þó kannski
enn forvitnilegri, en í ársreikn-
ingi 1990 hefur „útgáfuréttur"
verið eignfærður upp á 42,1
milljón króna. Hafði hann þá
verið færður lítillega niður, eða
úr 44,8 milljónum þegar hann
var í höndum Félagsútgáfunnar.
Að eignfæra útgáfurétt er ákaf-
lega sjaldgæft, en mun þó hafa
verið gert af Frjálsu ffamtaki. í!
þessu tilviki væri nær að ræða
um „viðskiptavelvild", en í ljósi
síðustu atburða hefur þessi
„eign“ verið fljót að gufa upp.
Siguröur Már Jónsson
Þjóölíf var staösett í Vallarstræti 4 undir þaö síöasta, en þaö
hús er í eigu Björnsbakarís hf. sem er ættarfyrirtæki Kristins
Karlssonar, stjórnarformanns Þjóölífs.