Pressan - 04.06.1992, Side 13

FIMMTUDAGUR PRESSAN 4.JÚNÍ 1992
13
Skoðanakönnun Skáls fyrir PRESSUNA
FOLKVUL
ÞYNGRIDÍNIA
YHR AFBROIA-
MÖNNDMBH
DOMSTOLARNIR
Islendingar vilja mun harðari refsingar við afbrotum en almennt tíðkast í dómskerfinu.
*
I flestum tilfellum eru refsingar við lægri mörk þess sem heimilt er.
Lögfræðingar gagnrýna Hæstarétt fyrir vægari dóma í alvarlegum brotum hin seinni ár.
Fimmtungur aðspurðra taldi dauðarefsingu réttlætanlega.
Refsingar við afbrotum eru
alltof vægar á íslandi, miðað við
hvað almenningur telur hæfilegt.
Það er djúp gjá á milli þess sem
almenningur telur vera réttláta
refsingu fyrir nauðganir og kyn-
ferðisbrot gegn bömum og
þeirra dóma sem kveðnir eru upp
í dómsölum landsins. Einn
fimmtihluti þjóðarinnar telur
réttlætanlegt að beita dauðarefs-
ingu í alvarlegum brotum. Þetta
eru helstu niðurstöður í skoðana-
könnun sem Skáís gerði nýlega
fyrir PRESSUNA.
Spurt var hvað fólki þætti
hæfileg lágmarksrefsing fyrir sjö
tegundir brota: manndráp,
nauðgun, kynferðisbrot gegn
bami, meiriháttar líkamsárás,
meiriháttar skattsvik og meiri-
háttar fjárdrátt eða fjársvik. í öll-
um tilfellum reyndist almenn-
ingur dómharðari eða refsiglað-
ari en dómendur í dómsölum.
Eða: Það heyrir til undantekn-
inga að dómarar nýti sér þær
heimildir sem löggjafinn hefur
veitt þeim tíl að taka harkalega á
alvarlegum afbromm
FJÓRTÁN ÁR FYRIR
MANNDRÁP
Svarendur í könnun Skáls
voru reiðubúnir að taka töluvert
harðar á manndrápi af ásetningi
en lög gera ráð fyrir og dómstól-
ar hafa tí'ðkað. Að meðaltali vildi
fólk refsa fyrir manndráp með
fjórtán og hálfs árs fangelsisvist.
Helmingur aðspurðra aðhylltíst
sautján ára fangelsi eða meira, en
öðmm þijátíu prósentum þóttí
hæfileg lágmarksrefsing þrettán
til sextán ár. Að auki vildu fjögur
prósent að dauðarefsingu yrði
beitt, en eitt prósent taldi skil-
orðsbundinn dóm eða fjársekt
nægja. Rétt er að hafa í huga að
fólk var ekki spurt nánar út í
hvers konar afbrot það hafði í
huga, hversu alvarlegt eða
hversu „lítíð“. Eflaust bjuggu í
huga fólks mismunandi atvik og
aðstæður, en refsilöggjöfin gerir
einnig ráð fyrir misþungum refs-
ingum eftir atvikum.
Refsirammi fyrir manndráp af
ásetningi er fimm til sextán ára
fangelsisvist, en heimilt er að
dæma harðar, allt að ævilöngu
fangelsi. Hér áður fyrr var al-
gengasti dómur fyrir manndráp
tólf, fjórtán eða sextán ár, en á
síðustu ámm hefur Hæstiréttur
fellt mun mildari dóma og einnig
iðulega lækkað refsingar undir-
réttar. í Stóragerðismálinu svo-
nefnda, þegar tveir menn rændu
bensínstöð og urðu afgreiðslu-
manni að bana, dæmdi undirrétt-
ur þá í tuttugu ára og átján ára
fangelsi, en Hæstiréttur breytti
því í sautján ár og sextán. Þar var
um að ræða mjög alvarlegt brot,
manndráp af ásetningi í beinum
tengslum við rán sem sammælst
var um, og fullyrtu kunnugir við-
mælendur PRESSUNNAR að í
löndum á borð við England,
Þýskaland og Holland væri refs-
ing við slíku umorðalítið ævi-
langt fangelsi. Heimildir em í ís-
lenskum lögum fyrir nánast ævi-
löngu fangelsi fyrir hvort brotíð
um sig, en þessi dómur Hæsta-
réttar mun þó vera í samræmi við
það sem gerist á Norðurlöndun-
um.
Undanfarinn áratug hefur
Hæstiréttur refsað fyrir mann-
dráp með átta til sextán ára fang-
elsisvist, en dæmi em um mun
vægari dóma. Árið 1985 hlaut
kona fimm ára dóm fyrir mann-
dráp af ásetningi, þann lægsta
sem refsiramminn leyfir, og
tveimur ámm síðar hlaut ung-
lingsdrengur fjögurra ára skil-
orðsbundinn dóm og réðu þar úr-
slitum aldur hans og aðrar að-
stæður. Nýlega var hins vegar
kveðinn upp dómur í Vest-
mannaeyjum þar sem kona var
fundin sek um manndráp af
ásetningi. Hún hlaut fjögurra ára
fangelsi, einu ári styttra en refsi-
ramminn gerir ráð fyrir, og fúll-
yrt er að sá dómur sé afleiðing
vægari refsistefnu sem Hæsti-
réttur hafi mótað á siðustu ámm.
í Bankastrætismálinu svo-
nefhda, þegar unglingspar varð
manni að bana, lækkaði Hæstí-
réttur dóm undirréttar yfir
drengnum úr sex ámm í fimm og
hálft.
VÆG REFSING VIÐ
NAUÐGUNUM?
Skilin á milli almenningsálits
og þess, sem dómskerfið sendir
ffá sér, em mun skarpari þegar
kemur að nauðgunarmálum. Að
meðaltali vildu svarendur í
könnun Skáís refsa með tæplega
níu ára fangelsi að lágmarki fyrir
nauðgun. Fjórðungur taldi fjögur
til sex ár hæfilegt og annar
fimmtungur sjö til níu ár. Ein-
ungis eitt prósent taldi skilorð
Sjá næstu opnu