Pressan - 04.06.1992, Side 38

38
FIMMTUDAGUR PRESSAN 4. JÚNÍ 1992
jr
Þá er Listahátið komin.
Fastir liðir eins og venjutega.
Háaldraður pianóvirtúós. Sýn-
ing á minniháttar verkum eins
af meiriháttar málurum tutt-
ugustu atdarinnar. Nokkrir ung-
ir og efnilegir einleikarar og -
söngvarar. Einn aldraður
djass/blúsari — að þessu sinni
söngkona. Og gomma af
skandinavísku leikhúsi. Og síð-
an Sinfóníuhljómsveit æskunn-
ar, einn nútimaiistar-gúrú og
sittlítið af hverju af innlendri
list.
Það eina sem er alveg nýtt á
Listahátíð er kjóla- og gólf-
efnasýningin i Listasafni Is-
lands. Ekkert þessiegt hefur
áður ratað á Listahátið.
Þótt Listahátið sé ekki göm-
ul er hún orðin nokkuð stöðluð.
Það er því ekki að undra að æ
erfiðtegar gangi að búa til
stemmningu i kringum hana.
Aðstandendur þessarar hátíðar
virðast að minnsta kosti hafa
gefist upp við það.
Kynningarþátturinn i Ríkis-
sjónvarpinu á sunnudagskvöld
barþvi vitni.
Sigrún Valbergsdóttir
var látin kynna norrænu leik-
verkin. I gegnum árin hefur
henni tekist að verða nokk-
urs konar persónugervingur
minnimáttar-leikhúss. Hún
hefur þrætt litlu leikhópana
og einhvern veginn aldrei
verið til staðar þegar þeir
hafa unnið sigra.
Bera Nordal var látin
kynna kjóla- og góifefnasýn-
inguna á Listasafninu og virt-
ist hálfskammast sin fyrir.
Reyndar er Bera best til þessa
verks fallin, enda flokkast sýn-
ingin undir þjóðhátta-list-
fræði, svipaða þeirri sem
Bera er menntuð í. Sjálf var
Bera ekki i kjól heldur dragt
og er það hér með iagt til að
á næstu Listahátíð verði hald-
in sýning i Listasafninu á
drögtum hennar og Vigdísar
og Salóme. Yfirskriftin gæti
verið „Klæðnaður islenskra
embættiskvenna á tuttug-
ustu öld".
Hinn myndlistarstjórinn,
Gunnar Kvaran, kynnti siðan
sinn part. Gunnar er mun viö-
kunnanlegri sem verk eftir
Yoko Ono en sem sjónvarp-
skynnir. Hann naut þess hins
vegar að hafa mun betri texta
og innihald en Bera.
Það var siðan Atli Heimir
Sveinsson sem sá um kynn-
inguna á tóniistinni. Sjálfsagt
væri hægt að tæma Laugar-
dalshöll og láta iron Maiden
spila fyrir tómu húsi með því
að láta Atla Heimi halda þvi
fram að þar væru á ferðinni
athyglisverðir listamenn.
Það eru orðin ein tuttugu til
þrjátiu ár siðan viðskilnaður
varð með þjóðinni og Atla
Heimi. Hún eltir ekki smekk
hans á tónlist. Hún trúir ekki
orði af þvi sem hann segir.
Það vita allir nema alþýðu-
flokksmenn i Reykjavik, sem
stilla honum alltaf upp á lista
til að krækja i atkvæði hans.
En ef til vill er þetta allt
saman fint. Ef til vill er
ágætt að Listahátið gleypi
ekki huga of margra. Ef til vill
fer best á því að hafa hátið-
ina eins og leiða skyldu
nefndarfólksins sem stendur
að henni.
Ef svo er ætti nefndin að
fá Svein Einarsson til að
kynna dagskrána á svipaðan
hátt og hann afgreiddi bæk-
urnar fyrir jólin.
MN6NINN
KlÚftRA
PENINGUN
. líka sínum eigin
ar niður í kjölfar fangelsisdóms
yfir honum. Ólafur Þ. Þórðar-
son hefur verið með fiðurfjár-
rækt í Borgarfirði, en þurfti að
skera allt niður vegna salmon-
ellusmits. Vilhjálmur Egilsson
er stjómarformaður Skjaldar á
Sauðárkróki og gengur sá rekst-
ur ágætlega eftir því sem næst
verður komist. Hann mun hins
vegar hafa rekið fískréttaverk-
smiðju fyrir norðan, sem fór á
hausinn. Einar Kr. Guðfinnsson
var útgerðarstjóri hins mikla
ættaríyrirtækis Einars Guðfinns-
sonar hf. á Bolungarvík, en það
fyrirtæki er orðið eitt hið skuld-
ugasta og verst stæða á landinu.
Kristinn Pétursson rak eigin út-
gerð og síðar Útver hf. á Bakka-
ftrði við ágætan orðstír. Sömu-
leiðis Skúli Alexandersson í
Jökli.
Helsta tóm-
stundagaman
þingmanna er að
komast í sjóði og
útdeila pening-
um skattborgar-
anna. En þeir
hafa líka margir
reynt að gera
það gott með eig-
in peningum. Ár-
angurinn er væg-
ast sagt misjafn.
Það vita allir að þingmenn og
ráðherrar kunna ekki að fara
með almannafé. Þeir rífa af fólki
peninga þess, setja þá í ríkissjóð
og þaðan í hina ólíklegustu sjóði
aðra og spreða síðan hver um
annan þveran. Við þekkjum
söguna; loðdýrin eru eitt dæmið,
fiskeldið annað, uppihald von-
lausra útvegsfyrirtækja þriðja.
En hvað gera þessir menn þegar
þeirra eigin peningar em annars
vegar?
EYKON MISSTILAXINN
OG FANN EKKIGULLIÐ
Undanfarið hefur fiskeldisfyr-
irtækið — nú þrotabúið —
ISNO verið í sviðsljósinu. Þar er
fremstur meðal jafningja Eyjólf-
ur Konráð Jónsson. Kröfur í bú-
ið eru eitthvað nálægt 400 millj-
ónum króna. Eyjólfur og aðrir
fyrrum eigendur vildu ólmir
kaupa eignir búsins, en urðu frá
að hverfa vegna andstöðu
,Jieimamanna“.
ÍSNÓ er stórt, óuppgert dæmi
og ekki fyrsta áfallið hjá Eykon
í viðskiptum. Allir muna eftir
Gullskips-ævintýrinu, sem hefur
enn engar lyktir hlotið. Gull-
skipið er raunar grátbroslegt æv-
intýri manna, sem gefast ekki
upp þrátt fyrir 12 vindstiga mót-
byr. Bergur Lárusson hóf leitina
að hollenska gullskipinu Het
Wapen von Amsterdam 1960,
en 1971 bættust í hópinn Eyjólf-
ur Konráð, Kristinn Guðbrands-
son og fleiri. í júlí 1982 „fannst
skipið" loks, samkvæmt Birgi
Isleifi Gunnarssyni, þegar hann
mælti fyrir ríkisábyrgð á láni til
Gullskips hf. Áður hafði Eyjólf-
ur Konráð flutt tillögu sama efn-
is, sem ekki náði ffam að ganga.
Rfldsábyrgð var samþykkt árið
eftir og náði hún til allt að 250
milljóna króna að núvirði. Svo
hátt lán var þó aldrei tekið, en
1990 féll á ríkissjóð að borga 60
milljónir vegna lántöku Gull-
skipsins.
greininni hafa verið búnar, eru
hins vegar þannig að engin at-
vinnugrein myndi standa undir
slíku nema eiturlyfjasala. Hluta-
fé í ísþóri upp á 140 milljónir
eru að verða að engu og ætli ég
tapi ekki sjálfur um 30 milljón-
um á ævintýrinu ef illa fer... ég
er enn í ábyrgðum fyrir sex eða
sjö milljónum sem ég gæti hæg-
lega tapað ef illa færi, en þá
dugar litla íbúðin mín fyrir því.“
Það fór, því miður, illa. Isþór
fór á hausinn og kröfurnar
hrönnuðust upp. Stærsti kröfu-
hafinn reyndist Landsbankinn
og var Guðmundur skömmu
síðar ráðinn í sérverkefni fyrir
Landsbankann og fékk aðstöðu í
deild bankans sem heitir Útlána-
stýring.
ALBERT SLAPP EN HAF-
SKIP OG BANKDMN RÚLL-
UÐU
Albert Guðmundsson, fymim
ráðherra og þingmaður, var í af-
ar umdeildri stöðu. Albert var
mundssonar verkalýðsforingja
til Frakklands. Guðmundur
sagði reyndar síðar að hann
hefði bara tekið við 100 þúsund-
um og enn í dag veit enginn
h.vað af mismuninum varð.
Eimskip fékk eignir (og við-
skipti) Hafskips og Albert slapp
áfallalítið út úr þessu. Hann
seldi Inga Birni syni sínum
heildsölu sína og var sjálfur
gerður að sendiherra í París.
STUTT VEISLA HJÁ JÚLÍ-
USI í STÁLVÍK OG ÞOR-
STEINIIENTEK
Júlíus Sólnes, fyrrum um-
hverfismálaráðherra, var hlut-
hafi og um skeið í stjóm Stál-
víkur, hvers þrotabú var nýverið
gert upp. Hann var nánar tiltekið
stjómarformaður Stálvíkur frá
desember 1988 til nóvember
1989. Ári síðar vom eignir fé-
lagsins slegnar Iðnlánasjóði og
Framkvæmdasjóði og í ágúst
1990 var félagið tekið til gjald-
þrotaskipta, sem enduðu með
steinn var að sönnu ekki stór
hluthafi, með 1 prósent hluta-
ljár, en það var að núvirði alls
19,4 milljónir við stofnun. Allt
um það var fyrirtækið úrskurðað
til gjaldþrotaskipta í október
1990 og nema kröfur í búið alls
100 milljónum króna, en Iðn-
lánasjóður, Byggðastofnun og
Búnaðarbankinn hirtu eignir
Enteks.
MENNTAMÁLARÁÐ-
HERRA FÉKK SKELL
VEGNA OLÍUMALAR HF.
Og ráðherra menntamála, Ól-
afur G. Einarsson, er ekki alveg
laus við áföll í viðskiptum.
Hann var frá 1970 og allan átt-
unda áratuginn stjómarformaður
Olíumalar hf., fyrirtækis sveitar-
félaga í Reykjaneskjördæmi.
Olíumöl átti að sjá um gatna-
gerð og aðrar slíkar fram-
kvæmdir sveitarfélaganna, en
smám saman grófst undan und-
irstöðunum. Fjármálin klúðmð-
ust og sveitarfélögin ákváðu að
gekk ekki vel, frekar en annað á
Svalbarðseyri; fyrirtækið liðað-
ist í sundur. Valgerður rekur nú
með öðrum félagsbú um loð-
dýrarækt á Lómatjörn fyrir
norðan og herma fregnir að það
gangi með ágætum. Stefán Val-
geirsson er enn uppistandandi
með fjölskyldufyrirtæki sitt í
fiskeldi fyrir norðan, þótt slík
fyrirtæki hafi hrunið um allt
land. Hann fékk enda góða fyr-
irgreiðslu. Og Össur Skarphéð-
insson stundar fiskeldi af hæfi-
legri stærð og gengur að sögn
vel. Hann er meira að segja að
þreifa fyrir sér í Portúgal.
Þá má heita að þokkalega hafi
gengið hjá bændaliðinu á þingi,
mönnum eins og Agli Jónssyni,
Jóni Helgasyni, Eggerti Hauk-
dal, Pálma Jónssyni og Páli
Péturssyni. Nefna má að Sig-
björn Gunnarsson hefur rekið
sportvöruverslun á Akureyri við
ágætan orðstír og Salóme Þor-
kelsdóttir og eiginmaður reka
garðyrkjustöð í Mosfellsbæ
... EN ÞESSI PLUMA SIG
vegum; Verkfræðistofa Suður-
lands og Fjölhönnun. Þegar
Qara tók undan Guðmundi í pól-
itíkinni og í fiskeldinu kom
Guðmundur fram í Mannlífsvið-
tali, nánar tiltekið í mars á síð-
asta ári, og þar sagði hann;
„Kjörin og aðstæðurnar, sem
málaferlum sem upp komu
vegna gjaldþrots skipafélagsins.
En ekki mátti miklu muna. Er
þar einkum átt við tiltekna 120
þúsund króna upphæð sem Al-
bert tók við ífá Hafskip og Eim-
skip til að standa undir heilsu-
bótarferð Guðmundar J. Guð-
síðar forsætisráðherra, formaður
Sjálfstæðisflokks og núverandi
sjávarútvegs-, dóms- og kirkju-
málaráðherra. Entek-menn áttu
sér stóra iðnaðardrauma; að
framleiða og flytja út „lekar
slöngur" til að græða upp eyði-
merkur Arabíuskagans. Þor-
EN Á MEÐALFÚXANNA
ERU LÍKA ÁGÆTIR DÚX-
AR...
Valgerður Sverrisdóttir var
að vísu ásamt Jóhannesi Geir
Sigurgeirssyni í stjóm grænmet-
is- og ávaxtafyrirtækisins Kjör-
lands hf. á Svalbarðseyri, en það
Eykon og félagar þraukuðu lengi í fiskeldinu, en að lokum fór ÍSNÓ á hausinn. Eykon fann ekki heldur Gullskipið og ríkið
borgaði 60 milljónir. Guðmundur G. Þórarinsson tapar persónulega 30 milljónum króna á gjaldþroti ísþórs. Albert Guðmunds-
son slapp í Hafskipsmálinu þótt ekki mætti miklu muna. Skipafélagið og Útvegsbankinn rúlluðu. Júlíus Sólnes gerðist stjórn-
arformaður Stálvíkur í eitt ár og ári síðar rúllaði fyrirtækið. Þorsteinn Pálsson var einn stofnenda Enteks, sem fór í þrot með
yfir 100 milljóna króna skelli. Ólafur G. Einarsson lenti í ógöngum með fyrirtækið Olíumöl hf.
ÞESSIR LENTU í
ÓGÖNGUM...
Kristinn Pétursson rak eigin útgerð og nú Útver hf. á Bakkafirði og mun vel ganga. Skúli Alexandersson 1 Skildi á Ólafsvík er
annað dæmi um útgerðarþingmann sem hefur plumað sig. Valgerður Sverrisdóttir og fjölskylda reka félagsbú um loðdýrarækt
á Lómatjörn og eru þau uppistandandi. Stefán Valgeirsson og fjölskylda eru meðal fárra sem enn fást við fiskeldi. Stefán hafði
fyrirgreiðsluna sín megin. Össur Skarphéðinsson er líka í fiskeldi og ber sig vel. Salóme Þorkelsdóttir þótti góður kaupmaður
og hún og maður hennar reka garðyrkjustöð í Mosfellsbæ við góðan orðstír.
GUÐMUNDUR G. TAPAR
30 MILLJÓNUM Á ÍSÞÓRI
Guðmundur G. Þórarinsson
er nýlega hættur á þingi, þvert
gegn eigin væntingum. Hann
var og er áhugamaður um fisk-
eldi eins og Eykon. Guðmundur
var sjálfur á meðal stofnenda
fiskeldisfyrirtækisins ísþórs í
Þorlákshöfn og meðal stórra
hluthafa voru fyrirtæki á hans
stjómarformaður Hafskips 1978
til 1983 og bankaráðsformaður
Útvegsbankans 1980 til 1983,
en Hafskip átti viðskipti sín í
téðum banka. Hafskip fór, eins
og allir muna, á hausinn 1985.1
kjölfarið komst bankinn í heljar-
innar vandræði og var seld-
ur/leystur upp. Það fór aldrei
svo, að Albert þyrfti að svara til
saka í þeim flóknu og dýru
400 milljóna króna skelli. Þá
hefur hann m.a. verið formaður
stjómar Útvarpsfélags Seltjam-
arness hf. Enginn hefur heyrt í
þeirri útvarpsstöð.
Talandi um ráðherra. I ágúst-
lok 1983 var fyrirtækið Entek á
Islandi hf. stofnað og á meðal
þeirra átta sem stofnuðu félagið
var enginn annar en Þorsteinn
Pálsson, þáverandi þingmaður,
taka á sig skellinn og slíta fyrir-
tækinu íjanúar 1981.
Fleiri þingmenn hafa komið
nálægt viðskiptum. Ásgeir
Hannes Eiríksson hefur reynt
ýmislegt, en árangurinn verið
brokkgengur. Árni R. Ámason
rak umfangsmikla bókhalds- og
endurskoðunarstofu á að
minnsta kosti þremur stöðum á
landinu, en stofumar vom lagð-
áfallalaust.
Það em því dúxar innan um
fúxa í viðskiptum meðal þing-
manna þjóðarinnar. Þeir eru,
þrátt fyrir allt, mannlegir.
Friðrik Þór Guðmundsson