Pressan - 04.02.1993, Qupperneq 11

FIMMTUDAGUR PRESSAN 4. FEBRÚAR 1993
11
Steingrímur
Hermannsson:
„Vorkenni
aumingja
konunni“
PRESSAN hafði samband
við Steingrím Flermannsson
og spurði hann hvort hann
hefði eitthvað beitt sér fyrir
lagabreytingum í forræðismál-
um milli landa í ljósi eigin
reynslu.
„Ég veit sáralítið um þessi
mál og hef ekkert beitt mér í
þeim. Ég held þú sért ekki með
réttan mann til að fræða þig
um þau, því miður.“
Hvaðfinríst þér umforrœð-
isinál Ernu Eyjólfsdóttur?
„Ég hef aðeins séð þetta mál
útundan mér í sjónvarpinu og
blöðum, hef að sjálfsögðu ekki
komist hjá því. Ég kenni í
brjósti um aumingja konuna
að lenda í þessu. Annars hef ég
enga sérstaka skoðun á þessu
máli.“
lögmaður var spurður hverju það
sætti að Erna hefði fengið forræð-
ið til bráðabirgða svaraði hann því
til að dómarinn hefði litið svo á að
hún væri hæf móðir vegna vitnis-
burðar læknis um að hún væri „í
lagi“, svo fremi sem hún tæki lyf
sín inn. Síðar hefði hins vegar
komið fram, að mati lögfræðings-
ins, að hún hefði hætt á lyfjameð-
ferðinni.
Til stóð að endanlegur dómur
félli í forræðismálinu um yngri
dótturina þann 19. ágúst 1992, en
Erna stakk af 18. apríl og kom til
íslands í maíbyrjun. Það sem
gerðist frá því Erna fékk bráða-
birgðaúrskurð um forræði barns-
ins í október 1991 og þar til hún
flúði frá Bandaríkjunum var að
krafa kom fram frá fyrri eigin-
manni hennar, Fredrik A. Pitt-
matin, um að fá forræði yfir eldri
dótturinni. Réttarhöld höfðu haf-
ist í því máli, sem var aðskilið mál,
en viku áður en dómari átti að
kveða upp úrskurð stakk Ema af.
McCleary, lögfræðingur Gray-
sons, fylgdist vel með málinu,
enda hefði úrskurðurinn í því haft
afgerandi áhrif á mál umbjóðanda
hans.
ÁSAKANIR UM AÐ RÆÐIS-
MAÐURINN HAFIAÐSTOÐ-
AÐ VIÐ FLÓTTANN
McCleary lögmaður og Grey-
son höfðu gert ráð fyrir þeim
möguleika að Erna mundi reyna
að stinga af til íslands og því feng-
ið dómstólinn til að setja Ernu í
farbann og lét Erna vegabréf sitt
og dætra sinna dómstólnum í té.
Samt sem áður tókst henni að
komast úr landi með dæturnar.
McCleary telur að ræðismanns-
skrifstofa Islands í Tallahassee í
Flórída hafi aðstoðað þær við að
komast úr landi. Þá segist McCle-
ary hafa heyrt að Erna hafi verið
flutt frá Tallahassee með einka-
flugvél, en hann geti þó ekki fært
sönnuráþað.
PRESSAN hafði samband við
Hilmar S. Skagfteld, ræðismann í
Tallahassee, og bar þessar fullyrð-
ingar lögffæðingsins undir hann.
„Eg vil ekkert gefa upp um þessi
mál, svona mál eru einkamál.
Þessi lögfræðingur hefur einnig
haft samband við mig vegna
þessa, en ég sagði honum bara að
þetta kæmi honum ekkert við. Því
er svo við að bæta að Erna og dæt-
ur hennar hefðu ekki þurft vega-
bréf til að fara ffá Bandaríkjunum
til íslands, enda íslenskir ríkis-
borgarar."
RÉTTAÐ í FORRÆÐISMÁL-
INU FYRR VEGNA FLÓTT-
ANS
Vegna flótta Ernu var meðferð
forræðismálsins flýtt og fullnaðar-
dómur í því féll 19. maí, tveimur
og hálffi viku eftir að hún kom til
íslands. í kjölfarið fá Pittmann og
Grayson fullt forræði yfir dætrum
sínum og eru nefndar ýmsar
ástæður fyrir því hvers vegna Ema
er ekki talin fær um að gegna
móðurhlutverkinu. I’ niðurstöðu
dómsins um yngri dótturina kem-
ur ffam margt sem styður fullyrð-
ingar lögmanns Graysons. Meðal
annars að Erna hafi reynt að skaða
sig og hótað að skaða barnið.
Jón Þóroddsson héraðsdóms-
lögmaður, sem fer með mál henn-
ar hér á landi, vildi lítið gefa fyrir
yfírlýsingar McClearys lögmanns,
taldi þær ótrúverðugar, en hann
hefði hins vegar ekki náð að
kanna þær til hlítar. Hins vegar
tók Jón það fram að frá sínum
sjónarhóli væri Erna hæft og gott
foreldri, það væri það sem máli
skipti. í viðali í Tímanum í gær,
miðvikudag, segir Erna sína hlið
og segir ffá því að hún hafi orðið
að fara í meðferð vegna róandi
lyfja. Hún segir ásakanir um
vímuefnanotkun sína sprottnar af
þessu. Síðan fullyrðir hún að eig-
inmenn sínir hafi báðir neytt eit-
urlyfja og lagt hendur á sig og
bömin.
ERLENDIR DÓMAR' VIÐUR-
KENNDIR HÉR Á LANDI
Margir löglærðir menn hafa
velt fyrir sér hvernig íslenskum
stjórnvöldum beri að taka forræð-
isdómnum sem féll í Bandaríkj-
unum. Flestir eru á einu máli um
að yfirvöld geti ekki litið framhjá
dómnum, en svo virðist sem túlk-
un íslenskra lagaskilareglna sé
nokkuð á reiki. Hæstiréttur hefur
þó nokkrum sinnum fjallað um
viðurkenningu erlends dóms,
meðal annars árið 1985. Þá úr-
skurðaði Hæstiréttur, gegn úr-
skurði undirréttar, að dóm bresks
dómstóls í skilnaðarmáli milli ís-
lensks manns og breskrar konu
ætti að leggja til grundvallar í því
máli. Um þennan dóm hefur
meðal annars Þorgeir örlygsson,
prófessor við lagadeild við Há-
skóla Islands, ritað í Tímarit lög-
ffæðinga árið 1986. Þar segir hann
að sú afstaða að viðurkenna er-
lenda dóma hafi ýmsa kosti, með-
al annars að koma í veg fýrir
ónauðsynlega endurtekningu
málaferla.
Jónas Sigurgeirsson og Friðrik Þór Guð-
mundsson
HERMENN
HVATTIR TIL AÐ
ÞRÝSTA Á
ISLENSK
STJÓRNVÖLD
Þegar PRESSAN hafði
samband við McCleary
lögmann staðfesti hann
að það væri vaxandi
áhugi á málinu meðal
fjölmiðla í Bandaríkjun-
um. Fréttir af því hafa
meðal annars birst í New
York, í Norður-Karólínu,
þar sem CTU-fyrirtækið
sem stjórnaði „barns-
ránsaðgerðunum" hérá
landi er til húsa, og í
Washington D.C. Þá
hefðu bandarísku sjón-
varpsstöðvarnar ABC og
CBS sýnt málinu áhuga
og sömuleiðis hefðu
breskir blaðamenn haft
samband við sig. Enn-
fremur gat McCleary
þess að á herstöðinni
sem Grayson starfaði á,
en hann er fyrrverandi
hermaður, héngju nú
veggspjöld þar sem her-
mennirnir væru hvattir
til að hringja í ræðis-
mannsskrifstofu íslands
og þrýsta á um að hann
verði látinn laus.
Fyrir rúmum tveimur árum var
mikið fjallað um hið svokallaða
Spánarmál í hérlendum fjölmiðl-
um. Forsaga þess var að við skiln-
að Hildar Lovísu Úlafsdóttur og
Stefáns Guðbjarlssonar árið 1985
féldc Stefán forræðið yfir fimm ára
dóttur þeirra. Fjórum árum síðar,
árið 1989, flyst hann til Spánar
með barnið. Hildur kunni því illa
að missa barnið úr landi og fór
um sumarið sama ár ásamt elstu
dóttur sinni til Spánar þar sem
hún sat fyrir dótturinni og flutti
hana með leynd aftur heim til ís-
lands. Hún gerði Stefáni viðvart
með því að póstsenda honum bréf
áður en hún hélt ffá Spáni, en þeg-
ar honum barst bréfið hafði mikil
leit staðið yfir að dótturinni.
Skömmu eftir að Hildur kom
hingað til lands var forræðismálið
endurupptekið á faglegum grunni
með rannsóknum sérfræðinga.
Þar var tekin sú ákvörðun að Stef-
án skyldi áfram fara með forræði
barnsins. Þegar sá úrskurður lá
fyrir nam Hildur barnið á brott úr
vörslu barnaverndarnefndar og
upphófust nú mikil blaðaskrif um
málið. Stefán fékk lögregluna í lið
með sér til að reyna að endur-
heimta barnið og ná þannig fram
rétti sínum, en almenningsálitið
hafði snúist á sveif með Hildi, sem
neitaði að gefa upp dvalarstað
bamsins. Þegar fógeti hugðist taka
Hildúr Lovísa Ólafs-
dóttirfórtil Spánar
og sótti barnið sitt
og hélt því, þvert á
úrskurð barnavernd-
arnefndar.
barnið af Hildi, með aðstoð lög-
reglu, kallaði hún til hóp sendibfl-
stjóra og hindruðu þeir lögreglu í
að ná barninu. Undir lokin neit-
uðu svo lögreglumenn að nema
barnið burt frá móðurinni og varð
það til þess að lögmaður Stefáns,
Gísli Baldur Garðarsson hrl.,
skrifaði harðorða grein í Morgun-
blaðið sem hann kallaði „Hvort
gilda landslög eða hnefaréttur á
Islandi?" og átaldi þar þátt þáver-
andi dómsmálaráðherra, Ola Þ.
Guðbjartssonar, í málinu. Hildur,
sem enn er með barnið í sinni
vörslu þrátt fýrir að Stefán hafi
forræðið, hefur tvívegis verið
kærð til ríkissaksóknara fýrir
barnsrán samkvæmt 199. grein
hegningarlaganna, en ríkissak-
sóknari hefur ekki séð ástæðu til
að gera neitt í málinu. Mál þetta
hefur verið sent til Gauks Jör-
undssonar, umboðsmanns Al-
þingis, og er búist við áliti hans
innan tíðar.
MÁL SOPHIU HANSEN
Barátta Sophiu Hansen fýrir að
fá dætur sínar heim er líklega eitt
frægasta forræðismál Islendings
fyrr og síðar. Eftir stormasamt
hjónaband ákváðu þau Sophia
Hansen og fsak Halim Al að skilja
að borði og sæng í febrúar 1990.
fslensk yfirvöld höfðu ekki úr-
skurðað um forræði yfir dætrun-
um þegar Halim A1 fékk leyfi Sop-
hiu til að fara með þær til Tyrk-
lands, þar sem hann hugðist
heimsækja ættingja sína. Til stóð
að þær dveldust einn mánuð í
Tyrklandi og sór Halim Al við
Kóraninn að hann mundi skila
dætrunum affur. Halim var mikið
í mun að umgangast dætur sínar
og mun Sophia meðal annars hafa
fengið beiðni frá borgardómara,
dómsmálaráðuneytinu og lögregl-
unni um að taka tillit til óska hans.
Eins og flestum er kunnugt hefur
Halim A1 ekki viljað skila dætrun-
um og að sögn Sophiu hefur hann
hótað að myrða þær fremur en
missa þær. I janúar 1991 gekk lög-
skilnaður þeirra í gegnum ís-
lenska dómskerfið og þar er Sop-
hiu dæmt forræðið. Hins vegar
hefur Isak Halim Al verið dæmt
forræði stúlknanna í Tyrklandi en
hún hefur áffýjað þeim dómi. Síð-
an hefur ríkt alkunnugt dómsmál
í Tyrklandi þar sem Halim A1 hef-
ur margoft brotið umgengnisrétt
Sophiu við dætur sínar.
Steingrímur Hermannsson fór
í verkfræðinám til Bandaríkjanna
í lok fimmta áratugarins og
kvæntist þar ytra konu að nafni
Sara Jane. Með henni eignaðist
hann þrjú börn. Þau fluttu til fs-
lands árið 1957 ásamt bömunum
en svo virðist sem Sara hafi ekki
kunnað vel við sig hér á landi,
þrátt fýrir að Steingrímur byggði
handa henni hús við Laugarásveg,
og ári síðar slitnaði upp úr hjóna-
bandinu. Steingrímur vildi eldd að
hún tæki bömin með sér aftur til
Bandaríkjanna og því fór málið
fýrir barnaverndarnefnd og
barnaverndarráð. Þai féll úr-
skurður á þann veg að Steingrím-
ur fengi forræði yfir tveimur
yngstu börnunum, en Sara for-
ræðið yfir því elsta. Eftir þennan
úrskurð stakk Sara hins vegar af
með öll börnin til Flórída og fór
Steingrímur á eftir henni út. Þar
hringdi hann í Söru og og sagði
henni að hann vildi að úrskurðin-
um yrði framfylgt. Fór hann svo
og náði í tvö yngstu bömin og hélt
rakleitt með þau út á flugvöll. Þar
Steingrímur Hermannsson
reyndi að endurheimta börn
sín í Bandaríkjunum árið 1958.
var Steingrímur hins vegar stöðv-
aður og honum tjáð að mál hans
yrði að fara fýrir bandaríska dóm-
stóla. Þeir úrskurðuðu síðan að
börnin ættu að vera hjá móður
sinni en Steingrímur fengi að hafa
þau á íslandi á sumrin. Sara hlaut
hins vegar ámæli fýrir framkomu
sína og var Steingrími ekki dæmt
að greiða með henni sjálfri eins og
títt er í slflcum málum þar í landi.
Hér er að mestu stuðst við frásögn
Steingríms sjálfs, sem kemur ffam
í viðtali við tímaritið Mannlíf árið
1985.
Gunnarsson kom heldurbetur
affan að flokksformanni sín-
um, Jóni Baldvini Hannibals-
syni utanríkisráðherra, með
því að rifja upp hvað hið ní-
ræða gamalmenni sem stjórn-
ar í Malaví er skapstyggt. Jón
Baldvin uggði ekki að sér enda
hafði hann margoft sent Þröst
Ólafsson, aðstoðarkokk sinn,
suðureffir og Þröstur aldrei séð
nein mannréttindabrot. Skýr-
ingin á því er fundin, því
krókódflarnir í Malaví eru
látnir hreinsa til eftir mann-
réttindabrotin. Á meðan hefur
mannvinurinn Björn Dag-
bjartsson flutt fréttir heim af
því að allt sé í lagi suðurfrá og
öldungurinn orðinn svo elliær
að hann muni ekki eftir að
fremja mannréttindabrot.
Nordal, sem hefur tekið
ákvörðun um að hætta að hafa
vit fýrir íslendingum í pen-
ingamálum en ætlar sér þess í
stað að labba meira um
Reykjavík og sinna áhugamál-
um sínum. Þó að stóll Jóhann-
esar virki ekki eftirsóknarverð-
ur í Morgunblaðinu munu þó
margir sækjast eftir honum.
Jón Sigurðsson, sem enn leitar
að stóriðjudraumum, er auð-
vitað efnilegasti kandídatinn,
enda liggur beint við að hann
skipi bara sjálfan sig. Jón er
hins vegar ekki mikið fýrir að
hafa hlutina einfalda þegar
hann getur flækt þá. Þess í stað
vill hann leika biðleik sem heit-
ir Björgvin Vilmundarson,en
gallinn er bara sá að Björgvin
fattar ekki kikkið við að vera
seðlabankastjóri í nokkra
daga. Sjálfsagt er þetta upphaf-
ið að endalokunum hjá kröt-
ÁRNI
Stefánsson virðist vera á leið-
inni inn á þing í þessari dýpstu
fléttu stjórnmálasögunnar. Á
meðan fer leiðinlega lítið fýrir
öðrum stjómmálaforingjum.
Davíð Oddsson gerði þó heið-
arlega tilraun til að mæla þjóð-
arsálina og fór í leiðangur út á
land. Það hefði hann betur lát-
ið ógert því landsbyggðin fílar
ekki Davíð. Það var ekki einu
sinni hlegið að bröndurunum
hans, sem hann reyndi þó að
færa í landsbyggðarbúning.
Það er því ljóst að sjálfstæðis-
menn þurfa að vera sniðugir í
stjómaruppstokkuninni í vor,
en þó ekki svo sniðugir að láta
INGA BJÖRN
Albertsson hafa stól. Ingi Björn
gæti reyndar orðið fýrsti þyrlu-
málaráðherra landsins, en eftir
Sementsverksmiðjuaftökuna
er ljóst að honum eru ekki ætl-
aðar miklar mannvirðingar í
Sjálfstæðisflokknum. Nú er
pabbi gamli reyndar á heim-
leið þannig að vera má að ryk-
ið verði dustað af hulduhern-
um og leigubflstjórafýlgið
mælt. Kannski feðgarnir á
takkaskónum reyni að feta í
fótspor Árna Gunnarssonar og
læðast aftan að formanni sín-
um. En fýrst þarf að koma
honum í Áfríkuför.